Een kat in het nauw

Wat doe je als premier wanneer de voorzitter van de commissie voor Buitenlandse Zaken en Defensie van de Knesset trouw blijft aan de seculiere principes van de Likoedpartij? Wat doe je als die man weigert de nationale veiligheid verder op het spel te zetten en niet toegeeft aan de discriminerende vrijstelling van de dienstplicht voor de ultraorthodoxie?

Voor elke andere politicus dan Benjamin Netanyahu zou dat een gewetensvraag zijn, maar bij de langstzittende premier van de Joodse staat is het dat allang niet meer. Hij had principieel kunnen kiezen voor de belangen van de IDF, verwikkeld in de ene na de andere oorlog en schreeuwend om de extra mankracht die de charediem zouden kunnen bieden. Hij had zelfs via verkiezingen het oordeel van de kiezer over de kwestie kunnen vragen. Maar nee: Bibi besloot de lastige Yuli Edelstein te vervangen als commissievoorzitter. Zoals hij eerder al minister van Defensie Yoav Gallant politiek uit de weg ruimde. Likoed vindt het in leven houden van de regering meer een zaak ‘van nationaal belang’ dan de strijd in Gaza, de Westoever, Libanon en inmiddels ook Syrië, die de IDF door diezelfde politici wordt gedwongen te voeren.

Discriminatie

Iedereen weet dat de IDF de ultraorthodoxe dienstplichtigen bitter nodig heeft, het leger heeft sommige reservisten al zeven maal opgeroepen sinds 7 oktober 2023. Net als iedereen weet dat de situatie waarin de facto alle charedimannen (om nog maar te zwijgen over -vrouwen) zijn vrijgesteld, discriminatie van seculiere Israëli’s oplevert. Het hooggerechtshof heeft dat met zoveel woorden gezegd. Maar nu eerst de Asjkenazische VTJ (Verenigd Tora Jodendom) en daarna de Sefardische Shas uit de regering zijn gestapt, hangt Netanyahu’s politieke leven aan een zijden draadje. 

Dus was er nooit twijfel hoe Bibi zou reageren. Edelstein wordt vervangen door een Knessetlid van de Likoedpartij dat geen gewetensbezwaren heeft tegen de wurggreep waarin de ultraorthodoxie de Israëlische politiek al jaren houdt. Jammer voor de IDF en voor de reservisten die in een eindeloze cirkel van oorlog, verlof en weer oorlog zitten, terwijl de charediem bidden in hun jesjieves. Netanyahu heeft de ultraorthodoxie onverminderd nodig, want al zijn zij uit de regering gestapt, zij blijven de coalitie steunen, waardoor hij aan kan blijven. Volgende week gaat de Knesset drie maanden met reces en is het politieke leven van de premier weer wat gerekt.

De romance tussen Bibi en de Israëlische kiezer lijkt definitief ten einde

Dat geeft Netanyahu de tijd om de volgende lastpost te elimineren: advocate-generaal Gali Baharav-Miara. Begin deze week stemde het kabinet unaniem in met het ontslag van de in Bibi’s ogen veel te onafhankelijke regeringsjuriste. Overigens is juist onafhankelijkheid wettelijk haar taak. Met haar naderende ontslag stevent de premier af op de zoveelste confrontatie met het hooggerechtshof, dat al heeft laten doorschemeren dit als een onaanvaardbare uitholling van de rechtsstaat te zien.

Peilingen

Niet alleen de onafhankelijke rechterlijke macht ligt onder vuur op een wijze die uniek is in de Israëlische geschiedenis. Ook de spelregels van de democratie zelf dienen te worden aangepast, met gebruik van hetzelfde eufemisme als de rechtsstaat: ‘hervormingen’. De Israëlische kranten berichten dat Netanyahu de kiesdrempel – al sinds 1992 op 3,25 procent – wil verlagen om zo zijn religieus-nationalistische bondgenoot Bezalel Smotrich in de Knesset te houden na de volgende verkiezingen. 

Als we de peilingen mogen geloven, zal de premier de rechts-extremist hard nodig hebben. In de wekelijkse cijfers van peilingbureau Lazar zakt Likoed naar 22 van de 120 zetels. Zelfs ‘een wet om Smotrich in het zadel te houden’, zoals de kranten Netanyahu’s plannen noemen, verandert er weinig aan dat de romance tussen Bibi en de Israëlische kiezer definitief ten einde lijkt. Tot de verkiezingen die uiterlijk in oktober 2026 gehouden moeten worden, zijn daarom steeds meer rare sprongen te verwachten van de premier.