Met een straatlengte voorsprong heeft u Baruch Spinoza verkozen tot Grootste Joodse Nederlander. Maar liefst tweederde van de respondenten stemde voor de 17e-eeuwse filosoof. Goede tweede werd feministe Aletta Jacobs. Anne Frank staat op de derde plaats.
Baruch Spinoza
Aletta Jacobs
Spinoza blijft de gemoederen bezighouden. Tot op de dag van vandaag is zijn gedachtegoed invloedrijk, ook vanwege zijn belangrijke bijdrage aan de Verlichting. Lof alom voor de grote denker. Een greep uit de motivaties om op hem te stemmen: ‘Wat hij voor de vrijheid van meningsuiting deed: geweldig!’ schreef Renzo Verwer. Jochem de Mos: ‘Voor mij staat Spinoza ver bovenaan. Bepalend voor onze samenleving en ver daarbuiten. Het denken beïnvloeden van zovelen is een grootse prestatie.’ ‘Zijn denken over vrijheid en religie wordt in Nederland en vele andere landen als kernwaarden gezien: individuele vrijheid, scheiding van kerk en staat en democratie. Daarnaast is de gehele Joodse gemeenschap een grote Nederlander. Ondanks tegenslagen en tegenwerking hebben zij zich blijvend ingezet voor de samenleving,’ vond Jurjen Jan Snikkenburg
Niemand stemde op…
Tweede werd Aletta Jacobs. Hoewel vrouwen in de meerderheid waren, stemde ook een aantal mannen op deze voorvechtster van vrouwenrechten. Anne Frank is derde geworden, maar er waren mensen die zich afvroegen wat zij op de lijst deed, want ze was geen Nederlandse. Een ander deerde dat Nederlanderschap in het geheel niet want ‘waarom stond Einstein er niet op?’ Van onze shortlist van tien personen bleef ook een aantal zonder stem. Niemand vond het de moeite waard om op Francisco Lopes Suasso, Abraham Carel Wertheim, Tobias Asser (toch de enige Nederlandse winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede) of Loe de Jong te stemmen. Op Sonja Barend werd wel gestemd, terwijl anderen haar ‘niet Joods genoeg’ vonden, of haar liever van de lijst verwijderd hadden, zoals Jeannette Joosten: ‘Snap niet wat Sonja Barend in dit rijtje moet! Ben voor Louis Davids!’ Jan-Thijs Hendrikse ging voor Hartog de Hartog de Lemon: ‘Want zonder emancipatie van de Joodse gemeenschap waren belangrijke bijdragen zoals van Henri Polak, Tobias Asser en Aletta Jacobs niet mogelijk geweest.’
Sinzheimer en Sarphati
Uiteraard was er een heel elftal van Joden die volgens velen toch echt, écht op de lijst hadden moeten staan. Hoe had de redactie díé kunnen vergeten? Zoals? Bijvoorbeeld Hugo Sinzheimer. Zijn kleinzoon, Hugo Postma schreef: ‘Hij raakte en raakt nog dagelijks de levens van honderden miljoenen mensen over de hele wereld via zijn baanbrekende ideeën over de relatie tussen werkgevers en werknemers; hij wordt gezien als een van de grondleggers van een nieuw en internationaal rechtsgebied, namelijk dat van het Arbeidsrecht. In ons land werken zijn ideeën al sedert WOII dagelijks door – niet alleen in de juridische opleidingen, maar ook via de cao’s in de levens van miljoenen Nederlanders, arm en rijk – en daarin ligt precies zijn meerwaarde ten opzichte van de eerder genoemde grootkapitalisten of een voornaam filosoof als Spinoza.’ Waarvan akte. Jeroen Van Heemskerck Düker vond dat de gebroeders Calisch uit Amsterdam hadden mogen worden vermeld, ‘die in 1864 het eerste Nieuw Woordenboek der Nederlandse Taal in elkaar knutselden.’ Drie personen misten – en daar valt iets voor te zeggen – dr. Samuel Sarphati. ‘Sarphati doorzag dat epidemische ziekten niet over zouden gaan door veranderingen van individueel gedrag. Mensen kunnen zich niet onttrekken aan een ziekmakende omgeving, vooral niet als ze arm en onwetend zijn,’ zo schreef Martijn Katan, en Aron de Vries wat het met hem eens: ‘Uit statistisch onderzoek is gebleken dat de aanleg van riolering de mensheid meer levensjaren heeft gebracht (dacht meer dan 20 jaar) dan antibiotica (5-10 jaar).’
Oh, en wie we ook niet hadden mogen missen: Jacob Israël de Haan, Etty Hillesum, Sjaak Swart en Johan Neeskens.
Abonneer op het NIW
