Op het eerste gezicht lijkt het Dreigingsrapport 2020 van de Joodse veiligheidsorganisatie Bij Leven En Welzijn (BLEW) goed nieuws te bevatten. Hoewel het dreigingsniveau nog steeds ‘substantieel’ is, is het gedaald naar het niveau van 2016, het laagste van de afgelopen vijf jaar. BLEW speldt daar het getal 60,5 aan vast, in 2019 was dat nog 63,5. Maar dan beginnen de relativeringen.
Ten eerste komt de daling volledig op het conto van de coronacrisis, niet van een afnemende geweldsbereidheid of Jodenhaat uit rechtse, linkse of islamitische hoek. Lege en gesloten synagogen zijn nu eenmaal geen interessant doelwit voor terroristen. Het valt te verwachten dat met het opheffen van de coronamaatregelen het risico van aanslagen op Joodse doelen weer zal stijgen. Sterker nog, BLEW verwacht dat de situatie aanzienlijk zal verslechteren. Het rapport stelt: “Door verminderde activiteit in Nederland lijken het antisemitisme en de dreiging het afgelopen jaar te zijn verminderd. (…) De conclusie is dat de dreiging voor de Joodse gemeenschap groter en gevaarlijker zal worden zodra de wereld zich herstelt.”
Eenlingen
Dat herstel is inmiddels gaande. Bedacht moet worden dat het BLEW-rapport de ontwikkelingen rond het conflict in Gaza in mei en de daarmee gepaard gaande explosie van verbale Jodenhaat (in Nederland) en antisemitisch geweld (in het buitenland) niet heeft meegenomen. “Je ziet een eruptie van antisemitische uitingen en geweld die op de lange termijn doorwerkt,” zegt de voorzitter van Bij Leven En Welzijn, Dennis Mok, desgevraagd. “De polariserende en radicaliserende werking van online agressie is groot en gevaarlijk.” Daarbij ligt dat gevaar inmiddels meer bij geradicaliseerde eenlingen, zoals bij de aanval op een synagoge in Hanau in februari vorig jaar, dan bij georganiseerde terreurnetwerken, zoals bij de grote aanslagen in Parijs in 2015 of Brussel in 2016. Dat is logisch, eenlingen blijven gemakkelijker onder de radar van inlichtingendiensten dan organisaties die gelieerd zijn aan Al Qaida of de Islamitische Staat.
Naast de online welig tierende anti-Joodse complottheorieën, die met name in een bubbel geïsoleerde eenlingen kunnen radicaliseren, maakt Mok zich zorgen over de eenzijdige berichtgeving in de media over het confl ict tussen Israël en Hamas. Deze kan hetzelfde radicaliserende eff ect hebben. “Het lijkt wel of de mediaberichtgeving en de complottheorieën elkaar versterken,” zegt Mok somber. Inderdaad lijkt er steeds meer overlap tussen eenzijdig anti-Israëlische journalistiek, selectieve weergave van feiten en meningen door influencers met miljoenen volgers en antisemitisch complotdenken. Een potentieel dodelijke cocktail.
De cijfers van het BLEW-dreigingsrapport nemen deze recente ontwikkelingen uiteraard niet mee. In 2020 daalde het aantal meldingen van ‘verdachte handelingen’ bij Joodse objecten, die onderdeel van de voorbereidingsfase van een aanslag kunnen zijn. Ook het aantal antisemitische incidenten daalde vorig jaar, iets wat ook het CIDI al constateerde. Maar opnieuw merkt BLEW op dat dit het gevolg is van lockdownmaatregelen, niet van een afname van dreiging of Jodenhaat. Het aantal gevallen van online antisemitisme is juist toegenomen, BLEW noemt theorieën over een Joods complot achter de coronapandemie als voorbeeld.
‘Jew-flu’
“Er waren dit jaar (2020, red.) enkele sterke aanwijzingen voor een mogelijk toenemende jihadistische dreiging in de komende kalenderjaren,” schrijft BLEW, daarbij vermeldend dat inlichtingendienst AIVD de dreiging uit islamitische hoek het grootst blijft vinden. Naast eenlingen die zich laten inspireren door Al Qaida en IS, wijst BLEW op de toegenomen dreiging vanuit Iran. Opvallend is dat BLEW in extreemrechtse kringen in ons land – anders dan in het buitenland – ‘weinig activisten en een lage geweldsbereidheid’ constateert. Wel ziet de organisatie op de rechterflank een enorme vlucht van complottheorieën, gevoed door de coronapandemie, die zich richten op de Joodse miljardair George Soros, de Rothschildfamilie en de internationale Joodse gemeenschappen. De term ‘Jew-flu’ als alternatief voor covid-19 spreekt boekdelen. BLEW noemt geen namen, maar tussen de regels door kan geconstateerd worden dat de complotdenkers in Nederland zich vooral scharen rond Thierry Baudet en zijn Forum voor Democratie.
Ten slotte is er de dreiging uit extreemlinkse hoek. Daarover maakt BLEW zich als het om gewelddadige uitingen gaat minder zorgen: “Vanuit het links-extremisme is er alleen een activistische dreiging voor de Joodse gemeenschap.” Daar volgt echter een waarschuwing op: “Een onderliggend gevaar is dat het aangewakkerde anti-Israëlsentiment omslaat in antisemitisme.” Juist deze groep liet zich de afgelopen maanden sterk gelden, al dan niet in samenwerking met antisemieten uit islamitische hoek. Gekoppeld aan de invloed op de politieke bovenwereld die extreemlinkse activisten onderscheidt van hun rechtse tegenhangers, en het opheffen van de lockdownmaatregelen, schetst Bij Leven En Welzijn een weinig rooskleurig beeld voor de Joodse gemeenschap in ons land
Abonneer op het NIW
