Het Forum: Het Nationaal Comité 4 en 5 mei is de weg kwijt

Stelling van de week : Het Nationaal Comité 4 en 5 mei is de weg kwijt

Al jaren
Marcel Möring

Is vrijheid alleen een feest met bierreclame of gaat het ergens over?

De dodenherdenking moet gaan over de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Bevrijdingsdag moet gaan over de bevrijding van Nederland. Maar dat is al lang niet meer zo. Dodenherdenking is nu de klok van acht uur, declamatie van een onvoorstelbaar slecht gedicht, of nog erger: een jongere die een gedicht voordraagt over zijn oudoom die bij de SS zat en hoe akelig dat was. Een bijeenkomst met militair vertoon. Het absolute dieptepunt is Bevrijdingsdag, een door bierproducenten gesponsord nationaal evenement waarop semibekende Nederlanders in helikopters worden rondgevlogen. Is vrijheid feest of gaat het nog ergens over?

Mijn moeder zei al jaren geleden dat de herdenking op 4 mei niet voor haar bedoeld was, de doden herdacht zij elke dag. Ik heb datzelfde gevoel. Ik kijk wel altijd naar de bijeenkomst op de Dam, maar meer uit een gevoel van fatsoen.

Ja, het comité is de weg kwijt, al jaren. Het is een goedebedoelingenmachine met waarden als tolerantie, vrijheid en democratie in het vaandel. Nobele waarden, maar die hebben niets te maken met 4 en 5 mei. Kunnen we bij het onderwerp blijven? Het verzet had niet ten doel de democratie te redden, maar de bezetter het land uit te krijgen. Ook de geallieerden vochten niet voor de democratie. Dodenherdenking gaat over iets heel specifieks. Het belang van tolerantie en democratie moet niet ‘over de rug’ van 4 en 5 mei aan de man gebracht worden.

Marcel Möring, schrijver. Zijn laatste boek is Amen uit 2019

Fout
Jeroen Krabbé

Geen begrip voor de gevoeligheden in de Joodse gemeenschap

lk ben overtuigd van de goede bedoelingen van het comité. Ik begrijp de brede insteek, de oorlog heeft veel groepen geraakt. Er is wel een grote fout gemaakt. Een fout die veel partijen duur is komen te staan. Niet alleen het comité zelf, maar ook de Joodse gemeenschap die weer zelf aan de bel moest trekken, en natuurlijk Abdelkader Benali, een uitstekende schrijver. Het lijkt erop dat het comité geen begrip heeft voor de overgevoeligheid – wij hebben lange tenen, en terecht – van leden van de Joodse gemeenschap voor uitspraken die antisemitisch zijn of lijken. Daar zouden alle sprekers op moeten worden gescreend, maar dat is niet gebeurd.

Ik denk niet dat Benali een antisemiet is. Maar als je achteraf je uitspraken ongewenst vindt, dan moet je daar ronduit je afschuw over uitspreken. Zeggen dat het je enorm spijt. Als hij daarna zijn lezing had gehouden, was dat oké geweest. Maar in plaats daarvan beroept hij zich op dronkenschap. Twittert dat er een hetze tegen hem wordt gevoerd en dat die georkestreerd is. Juist dat laatste lijkt veel te veel op smerige complottheorieën. Zo’n opmerking verwijst naar de zogenaamde Joodse lobby die achter de schermen de wereld zou besturen. Hij zegt zich terug te trekken omdat hij wil voorkomen dat slachtoffers van de eerste en tweede generatie zich gekwetst zouden voelen. Maar zijn uitspraken zouden iedereen een doorn in het oog moeten zijn. Niet alleen het handjevol Joden dat er nog is.

Jeroen Krabbé, acteur, filmregisseur en kunstschilder

Onachtzaam
Ruben L. Oppenheimer

Je vraagt ook Johan Derksen niet de slavernij te herdenken

Heeft het comité wel goed voor ogen waar het om moet gaan op 4 mei? Zou het niet moeten gaan over het herdenken van oorlogsslachtoffers? Zou de spreker in de Nieuwe Kerk niet vooral troostende woorden moeten richten aan degenen die de oorlog nog hebben meegemaakt, zolang deze nog leven, of hun nabestaanden die nog steeds de gevolgen ondervinden? En dan bedoel ik niet alleen Joden. Als dat de insteek was geweest, dan let je goed op wie je vraagt. Maar het lijkt erop dat het comité daar niet echt mee bezig was. Het lijkt er eerder op dat ze iedereen aan de beurt willen laten komen. Het ene jaar een Jood, het volgende jaar een Marokkaan en daarna een veteraan die in Srebrenica diende. En wie kunnen we nog meer bedenken?

Tien minuten googelen had aan het licht gebracht dat Benali nare dingen over Joden heeft gezegd. Als provocateur pur sang sta ik pal voor vrijheid van meningsuiting. Dus van mij mag hij alles zeggen. Maar Benali’s uitspraken maken hem wel ongeschikt als spreker op 4 mei. Je vraagt ook Johan Derksen niet te spreken op de herdenking van slavernijslachtoffers, na zijn opmerkingen over ‘vrouwtje Sylvana’ en Akwasi. Ik had een persoonlijke fittie met Benali over zijn nazi-opmerking bij een cartoon van mijn hand, bijna vijf jaar geleden. Inmiddels hebben we een paar keer met elkaar gesproken, hij klinkt oprecht. Hij heeft zijn excuses aangeboden en die heb ik aanvaard.

Ruben L. Oppenheimer, politiek tekenaar voor onder meer AD, NRC en De Limburger

Grondiger
Judith Frishman

Het gaat niet om een gesimplificeerd beeld van tolerantie

Soms heb ik het gevoel dat we in een tussenperiode geleefd hebben. Dat we op de terugweg zijn naar een maatschappij vol vooroordelen, antisemitisme, nationalisme, populisme en onrecht. Het is aan ons ervoor te zorgen dat dit niet zo is. De meidagen, 4 en 5 mei, zijn daarvoor een goed middel, maar alleen als we de jongere generatie daarbij weten te betrekken. Dan bedoel ik niet uitsluitend de kinderen en kleinkinderen van migranten, die gewoon Nederlanders en geen outsiders zijn, ook al beschrijven anderen hen en zij zichzelf wel als zodanig. Ik bedoel alle jongeren.

De oorlog en alle gruwelijkheden die ermee gepaard gingen – inclusief, maar niet uitsluitend de Shoa – moeten centraal staan als keerpunt in de wereldgeschiedenis. Maar het gaat niet om een gesimplificeerd beeld van tolerantie door het inclusiviteitsprincipe toe te passen op van alles, door zonder na te denken iedereen een podium te bieden. Arnon Grunberg wees vanuit zijn Joodse ervaring op discriminatie van anderen, die hij als iets heel persoonlijks ervaart. Het is jammer dat het omgekeerde niet voor Abdelkader Benali geldt. Hij is een begenadigd schrijver en ik denk dat hij wel iets van betekenis te zeggen zou hebben. Hij heeft zichzelf echter in diskrediet gebracht. De leden van het comité moeten grondiger en genuanceerder nadenken over hoe zij de jongste generaties aan willen spreken op een manier die dieper gaat dan een inclusiviteitssausje of gepronk met bekende namen.

Judith Frishman, emeritus hoogleraar jodendom aan het Leids Centrum voor Religiewetenschap

Wie en wat is het forum?
Het NIW-forum bestaat uit personen van diverse pluimage, van links tot rechts, atheïstisch tot orthodox, man en vrouw, van jong tot oud. Met enige regelmaat wordt leden gevraagd te reageren op een stelling die samenhangt met hun maatschappelijke interesse en expertise.