De keuze is aan de Palestijnen. Israël zal het vredesplan van president Donald Trump van harte omarmen, ondanks wat tegenstribbelen van extreemrechtse kolonisten. Sterker nog, premier Benjamin Netanyahu heeft dat al gedaan en het is moeilijk voor te stellen dat oppositieleider en kandidaat-premier Benny Gantz zijn voorbeeld niet zal volgen. Netanyahu omschreef Trumps ‘deal van de eeuw’ onmiddellijk na de openbaarmaking als ‘goed voor Israël en goed voor vrede’. “Dit plan is een historische doorbraak met veel verworvenheden die we nooit voor mogelijk hadden gehouden,” zei een tevreden – om niet te zeggen extatische – Bibi, zij aan zij met Trump tijdens de presentatie van het plan in het Witte Huis.
Een doorbraak? Dat valt nog maar te bezien. Ramallah had al nee gezegd tegen ‘Peace to Prosperty, een visie om de levens van Palestijnen en Israëli’s te verbeteren’ zoals Trumps voorstel voluit heet, voordat het goed en wel gepresenteerd was. Een compromis dat door één van de tegenover elkaar staande partijen met gejuich wordt ontvangen, verdient zelden die naam. En eerlijk is eerlijk, in ‘Vrede tot Welvaart’ zit verdraaid weinig voor de Palestijnen om over te juichen.
Op de Westelijke Jordaanoever krijgt Israël alles waar het ooit van heeft durven dromen: de gehele Jordaanvallei, alle nederzettingen, hoe klein en geïsoleerd ook, mét verbindingswegen ertussen, en praktisch heel Jeruzalem. Toegegeven, wat wijkjes aan de rand van Oost-Jeruzalem zullen deel uit maken van de op termijn en onder voorwaarden te erkennen Palestijnse staat, en die mogen zich straks zelfs de hoofdstad van Palestina noemen. Maar verder is het Palestijnse gebied op de Westelijke Jordaanoever een lappendeken van volledig door Israël omringde enclaves – zonder enige zeggenschap over de eigen buitengrenzen.
Territoriale toezeggingen
Het plan voorziet in een combinatie van tunnels en wegen door Israëlisch gebied die het versplinterde Palestijnse ministaatje op de Westbank met de Gazastrook moeten verbinden: een weinig realistisch voorstel, dat hoe dan ook volledig van Israëls goede wil afhankelijk zal zijn. Krijgen de Palestijnen dan helemaal geen territoriale toezeggingen? Niet echt, tenzij je een paar stukken woestijn aan de Egyptische grens meetelt. Wat niemand serieus zal doen.
En dan zijn er nog de niet-territoriale eisen aan de Palestijnse staat. Ramallah zal volledig afstand moeten doen van het recht van terugkeer van de op papier vijf miljoen vluchtelingen. Dat is terecht, het aantal ware vluchtelingen loopt nog slechts in de lage tienduizenden, ondanks de door de VN in stand gehouden fictieve vluchtelingenstatus van Palestijnen van tweede, derde, vierde generatie en tot in de eeuwigheid. Ook hoeven de vluchtelingen en ‘vluchtelingen’ niet gecompenseerd te worden. Opnieuw terecht, want de meer dan 800.000 Joden die de Arabische wereld na 1948 ontvlucht zijn, krijgen ook niets. De Palestijnse Autoriteit (PA) zal ook nog eens Hamas in de Gazastrook moeten ontwapenen, vóór zij als staat erkend wordt. Een met de huidige verhoudingen onrealistische – om niet te zeggen onmogelijke – opgave. Wat er van de Israëli’s op dit vlak verwacht wordt? Eigenlijk niets.
De gedachte is dat de Palestijnen vroeg of laat tot hun zinnen komen en het plan zullen aanvaarden of toch ten minste naar de onderhandelingstafel gedwongen worden. Het valt niet te verwachten dat dit zal gebeuren. Een plan waarbij geen offers van Israël worden gevraagd, is op dit moment niet te accepteren voor de Palestijnse leiders. Hoe kunnen zij ook? Hun handtekening onder dit akkoord plaatsen, staat praktisch gelijk aan het tekenen van hun eigen doodvonnis. De Egyptische president Anwar Sadat tekende in 1979 de vrede met de Joodse staat en kreeg daarbij alles waarvan de Egyptenaren konden dromen. Toch werd hij slechts een paar jaar later om die reden vermoord.
Het zou een historische vergissing van Palestijnse zijde zijn Peace to Prosperity zonder meer af te wijzen
Demografische tijdbom
De Israëli’s hoeven eigenlijk geen concessies te doen, anders dan de voor hard-rechts moeilijk te verteren erkenning van een Palestijnse staat en het afzien van annexatie van heel Judea en Samaria. Dat laatste is ook nog eens in het voordeel van Israël, want het betekent dat Jeruzalem niet de verantwoordelijkheid krijgt over meer dan drie miljoen Palestijnen – een tikkende demografische tijdbom – binnen Israëls grenzen. Tien jaar geleden had geen Israëli geloofd dat zo’n plan ooit op tafel zou komen. Daar bleek de eenzijdige kijk van Donald Trump voor nodig op wat een overeenkomst inhoudt. Reden voor Benjamin Netanyahu om aan te kondigen deze week al te beginnen de delen van de Westelijke Jordaanoever te annexeren die aan Israël zijn toebedacht. Bibi zal The Donald hartelijk bedankt hebben voor dit verkiezingscadeautje.
En toch. Het zou een historische vergissing zijn van Palestijnse zijde Peace to Prosperity zonder meer af te wijzen. Ja, de deal is eindeloos slechter dan het akkoord dat premier Ehud Olmert in 2008 aan Mahmoud Abbas voorstelde. Volgens dat plan zou Israël slechts 6,3 procent van de Westelijke Jordaanoever krijgen en dat gebied zou bijna volledig gecompenseerd worden door middel van land swaps (landruil). Oost-Jeruzalem zou de hoofdstad van de Palestijnse staat worden en de Oude Stad zou zelfs onder internationaal toezicht komen – onvoorstelbaar in de huidige internationale verhoudingen. Als Abbas eerlijk is, zal hij vandaag de dag zijn afwijzing van dat voorstel bitter berouwen, want de dreigende woorden waarmee Olmert zijn voorstel begeleidde, lijken twaalf jaar later meer waarheid dan ooit: “Het zal vijftig jaar duren voor er weer een Israëlische premier is die je zal aanbieden wat ik je nu aanbied.”
Die vijftig jaar lijken inmiddels een optimistische inschatting. Israël is sinds 2008 rijker, machtiger en militair sterker geworden, terwijl de Palestijnen alleen maar vrienden verloren hebben. De druk die de Arabische staten twaalf jaar geleden op Abbas uitoefenden om nee te zeggen, is nu omgekeerd. Met name de Golfstaten lijken zich – expliciet of stilletjes – achter Trumps plannen te scharen. Het spreekt boekdelen dat bij de bekendmaking in het Witte Huis afgevaardigden uit Bahrein, Oman en de Verenigde Emiraten aanwezig waren – iets dat in 2008 nog ondenkbaar was geweest. Vooral wanneer wordt bedacht dat deze drie landen nooit zonder de steun van het machtige Saoedi-Arabië, dat inmiddels heel andere prioriteiten heeft dan het lot van de Palestijnen, acte de présence hadden gegeven.
Onverwacht staatsmanschap
De situatie waarin de PA zich nu bevindt, lijkt opvallend op die van David Ben-Goerion en de jisjoev, de Joodse gemeenschap in Mandaatgebied Palestina vóór de Israëlische onafhankelijkheid. Zij stonden eind 1947 voor de keuze VN-resolutie 181 te aanvaarden of af te wijzen. De territoriale concessies van het verdelingsplan waren eigenlijk onacceptabel voor de Joden, maar toch stemden zij in. Deels uit strategische overwegingen: Ben-Goerion wist heel goed dat de Arabieren het plan zouden afwijzen en dat hij in de ogen van de internationale gemeenschap als de redelijke partij zou worden gezien. Maar ook omdat hij besefte dat toekomstige generaties het hem nooit zouden vergeven als hij een staat – hoe klein ook – zou afwijzen toen hij er de kans toe had.
Mahmoud Abbas zou er goed aan doen de meutes in Ramallah, Gaza en Nabloes uit te laten razen, hen hun Amerikaanse en Israëlische vlaggen te laten verbranden en… toch naar de onderhandelingstafel te stappen. Zelfs als dit plan onaanvaardbaar lijkt, is het voorlopig het enige wat er ligt, zeker als Donald Trump in november ook nog eens herkozen wordt. Wie weet zijn er bij onderhandelingen nog heel nuttige territoriale concessies te bereiken. Het zou getuigen van een onverwacht staatsmanschap van Yasser Arafats opvolger – een Palestijnse staat, eindelijk een staat, hoe imperfect ook. Helaas is Abbas geen Ben-Goerion.
Foto: Kobi Gideon/GPO
Abonneer op het NIW
