Het kan geen gemakkelijk gesprek zijn geweest voor de Israëlische premier Naftali Bennett. Het is niet elke dag dat de Franse president je belt om opheldering te eisen. Maar Emanuel Macron had er goede redenen voor, nu zijn nummer en dat van veertien van zijn ministers op een lijst te vinden waren van 50 duizend telefoons die het doelwit waren van aanvallen met de spyware Pegasus. Als zo’n aanval succesvol is, kan de telefoon van het slachtoffer volledig op afstand bekeken worden: contacten, de geschiedenis van de webbrowser, foto’s, aankopen, agenda’s … zelfs de camera van de telefoon – vooral iPhones zijn kwetsbaar – kan op afstand bediend worden. Geen fijn gevoel voor de president van een nucleaire macht.
Het schandaal rond Pegasus barstte vorige week in volle hevigheid los. Forbidden Stories, een ngo die opkomt voor de rechten van journalisten wiens werk, vrijheid of veiligheid wordt bedreigd, publiceerde samen met Amnesty International een analyse van de vorig jaar aan hen gelekte lijst met 50 duizend telefoonnummers. Wat blijkt? De spyware wordt onder meer gebruikt door ondemocratische regimes om oppositieleden, activisten en journalisten in de gaten te houden. En dus ook voor spionage tegen andere staten en hun leiders. In het geval van Macron en zijn ministers zou de Marokkaanse inlichtingendienst de schuldige zijn.
Wapen
De kwestie is bijzonder gênant voor Israël, want de maker van Pegasus, het in Herzliya gevestigde technologiebedrijf NSO, beweert dat de kopers van zijn spyware vooraf uitgebreid onderzocht worden. De Joodse staat kwalificeert Pegasus als een wapen en bewaakt dus de export. Dat zou betekenen dat de Israëlische regering op de hoogte was van de levering aan verschillende landen met een op zijn zachtst gezegd twijfelachtige reputatie. Opvallend genoeg allemaal autocratische regimes die als bondgenoten van Israël gezien kunnen worden: Marokko, Azerbeidzjan, Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en zelfs Saoedi-Arabië, dat Pegasus onder meer gebruikt zou hebben bij de moord op de dissident Jamal Kashoggi in 2018.
Ook meer democratische landen als India en Mexico gebruiken de spyware om lastige politici, activisten en journalisten in het oog te houden. Het past allemaal niet in het imago dat Israël koestert: dat van een moderne, open democratie. Het is ondenkbaar dat Jeruzalem niet wist dat de dictaturen aan wie het Pegasus liet verkopen, de spyware zouden gebruiken om oppositie de kop in te drukken. Maar zoals Haaretz deze week schreef, paste de verkoop uitstekend in ex-premier Benjamin Netanyahu’s beleid van ‘economische diplomatie’. Zodra de banden met een land werden aangehaald, werd Pegasus geleverd – of misschien was het zelfs wel andersom. In Hongarije en India lijkt het erop dat de regeringen begonnen Pegasus te gebruiken kort na gesprekken tussen hun leiders en Netanyahu.
Laatste restje privacy
Intussen ontkent NSO – genoemd naar de voornamen van de drie oprichters Niv Carmi, Shalev Hulio en Omri Lavie – in alle toonaarden. Los van de controle door DECA, het Israëlische agentschap voor controle op militaire export, beweert het bedrijf alleen spyware te verkopen als deze wordt gebruikt voor de strijd tegen criminaliteit en terrorisme. Maar zelfs als dat al zo was, en daar lijkt het geenszins op, is het algemeen bekend dat dictaturen er geen enkel probleem mee hebben lastige activisten of journalisten als criminelen of terroristen te bestempelen.
Er zit één groot voordeel aan het overheidstoezicht op de verkoop van Pegasus: de spyware is niet verkocht aan vijanden van de Joodse staat zoals Turkije of Iran. Toch is de ontwikkeling en verkoop van de spyware iets wat iedereen moet verontrusten, niet alleen dissidenten en journalisten in landen met autocratische regimes. Pegasus of vergelijkbare programmatuur kan gebruikt worden door overheden en commerciële partijen om smartphonegebruikers hun laatste restje privacy af te nemen. Dat doen bedrijven als Google en Facebook nu al, maar Pegasus gaat nog een paar stappen verder. Het spreekt boekdelen dat WhatsApp en moederbedrijf Facebook NSO in de Verenigde Staten voor de rechter gesleept hebben. Waarschijnlijk niet uit morele verontwaardiging, maar eerder om een concurrent uit te schakelen.
Foto: Dreamstime
Abonneer op het NIW
