Morele verdorvenheid. Dat is de term waar de strafzaak tegen Benjamin Netanyahu nu om draait. Al een week wordt in de Israëlische media uitgebreid gespeculeerd over de onderhandelingen tussen de ex-premier en procureur-generaal Avichai Mandelblit. In ruil voor stopzetting van zijn corruptieproces zou Bibi bereid zijn zich schuldig te verklaren aan fraude en vertrouwensmisbruik. De aanklagers moeten dan het zwaardere vergrijp van omkoping door de vingers zien. Netanyahu zou in dat geval veroordeeld worden tot een taakstraf van drie tot zes maanden, maar buiten de gevangenis blijven.
Maar, en dat is de crux van de overeenkomst, de ex-premier zou in zijn bekentenis ‘morele verdorvenheid’ moeten toegeven. Doet hij dat niet, is er geen deal. Want aan die term hangt een prijskaartje: uitsluiting uit de politiek gedurende zeven jaar. Het zou naar alle waarschijnlijkheid het einde van de politieke carrière van Israëls langst dienende minister-president betekenen. Netanyahu is nu 72, bij een comeback zou hij rond de tachtig zijn. Niets is onmogelijk in de Israëlische politiek en zeker niet als het om Bibi gaat, maar zeven jaar afwezigheid is een heel politiek leven.
De overeenkomst was bij het ter perse gaan van dit NIW nog niet rond en het is niet honderd procent zeker dat het gaat gebeuren. Voor beide partijen kleven er bezwaren aan een schuldbekentenis van Bibi in ruil voor zijn vrijheid. Binnen de Netanyahuclan lijken vooral echtgenote Sara en zoon Yair – steevast de havik – tegen. Maar Bibi’s advocaten hebben geadviseerd met de aanklagers in zee te gaan. Blijkbaar zijn zij er niet van overtuigd dat het proces tegen hun cliënt in een vrijspraak zal eindigen.
Concessies
Aan de andere zijde leven ook grote bezwaren. De openbare aanklagers in het proces, ondergeschikten van Mandelblit dus, geloven in hun zaak. Vroegere getuigenverklaringen in het proces waren zeer belastend voor de voormalige premier. Bovendien hebben de rechters tot nu toe in de meeste beslissingen over de procesvoering de kant van het Openbaar Ministerie gekozen. Dat zegt op zich weinig over het uiteindelijke oordeel, maar geeft de aanklagers wel degelijk vertrouwen in het vonnis over de zaken 1000, 2000 en 4000. Ter herinnering: de zaak 1000 ging over het aannemen van waardevolle geschenken door de premier, in 2000 en 4000 bood hij media lucratieve medewerking aan in ruil voor positieve berichtgeving.
Beide partijen proberen de onderhandelingen over een overeenkomst te gebruiken voor eigen gewin. De aanklagers zien Netanyahu’s bereidheid schuld te bekennen op zich al als een bevestiging van de kracht van hun zaak. Aan de andere kant zal het Bibikamp een mogelijke deal proberen te verkopen als bewijs voor de zwakte van de aanklacht. Zo spelen beide zijden hoog spel en proberen zij zoveel mogelijk concessies te verkrijgen in de voortdurende onderhandelingen. De tijd dringt: Avichai Mandelblits benoeming loopt af op 1 februari en het is maar de vraag of een nieuwe procureur-generaal zal instemmen met een overeenkomst. Daar komt bij dat de rechters een woordje mee kunnen spreken. Zien zij de deal als te gunstig voor de verdachte, stemmen zij er mogelijk niet mee in.
Felle strijd
De politieke consequenties van een schuldbekentenis zijn potentieel enorm. Als Netanyahu en Mandelblit tot overeenstemming komen en Bibi verlaat de politiek, verwachten de meeste experts een snelle val van de regering-Bennett. Immers, hun gezamenlijke afkeer van de ex-premier is de lijm die uiteenlopende partijen bijeenbracht en -houdt. En mogelijk de enige lijm. Valt die weg, dan blijft er een regering over die het nergens over eens is. Alleen de angst voor Netanyahu houdt op dit moment ministers van het groene, linkse Meretz in een coalitie met de religieuze nationalisten van Nieuw Rechts. Bennett zelf beweert dat een vertrek van Netanyahu uit de politiek niets uitmaakt voor zijn coalitie, maar in Israël hecht niemand veel waarde aan die uitspraak.
Na Bibi’s vertrek zal in zijn Likoedpartij een felle opvolgingsstrijd uitbreken. De inzet is hoog, want Likoed is niet alleen de grootste (oppositie)partij. Als de regering-Bennett inderdaad uiteenvalt, zal het praktisch onmogelijk blijken een coalitie te vormen zonder het rechtse blok. Wie dat leidt, wordt dan de premier, want anders dan in Nederland hoeft de val van de regering niet tot nieuwe verkiezingen te leiden. De Knesset kan in zijn huidige samenstelling gewoon een nieuwe regering en minister-president aanwijzen. Het NIW heeft de belangrijkste kandidaten voor Netanyahu’s opvolging alvast voor u op een rijtje gezet.
De kandidaten
De vijf grootste kanshebbers om Benjamin Netanyahu op te volgen als leider van Likoed:
Nir Barkat (62) Hoewel pas sinds 2015 lid van Likoed en sinds 2019 Knessetlid, is de oud-burgemeester van Jeruzalem (2008-2018) volgens peilingen de grote favoriet. De voormalige officier van de parachutistenbrigade van de IDF is geboren en getogen in de Israëlische hoofdstad. Barkat wordt in Likoed beschouwd als gematigd en zou kiezers – en op dit moment belangrijker: coalitiepartners – uit allerlei politieke richtingen kunnen aantrekken. Barkat is het rijkste lid van de Knesset; als grondlegger van onder andere het digitale beleggingsbedrijf eToro is hij goed voor een vermogen van rond een miljard euro.
Yuli Edelstein (63) Het curriculum vitae van Edelstein is nauwelijks te overtreffen. Hij was een van de bekendste refuseniks in de Sovjet-Unie en later Knessetvoorzitter van 2013 tot 2020. Dat hij niet bang is voor een politieke confrontatie, bleek toen hij vorig jaar Netanyahu uitdaagde voor de strijd om het leiderschap van Likoed. Ook was hij van 2020 tot 2021 als minister van Gezondheid verantwoordelijk voor de bestrijding van de coronapandemie. Net als Barkat is hij rijk: zijn vrouw is de dochter van een Russisch-Israëlische oligarch.
Amir Ohana (45) De jongste potentiële opvolger is waarschijnlijk de lievelingskandidaat van de Netanyahuclan. Ohana is populair bij het mizrachideel van de Likoedaanhang en hard rechts, maar juist dat laatste maakt hem minder geliefd bij het gematigde deel van de partij. Gezien zijn leeftijd kan de ex-minister van Justitie het zich veroorloven te wachten op een volgende gelegenheid.
Miri Regev (56) De voormalige generaal en woordvoerster van de IDF is de enige vrouw onder de favorieten. Zij heeft er al twee ministersposten opzitten. Regev maakt veel en vaak gebruik van haar Marokkaanse a”omst. Zij vindt dat het tijd wordt dat Israël zijn eerste premier van mizrachi-afkomst krijgt. Maar of de ultraorthodoxe bondgenoten van Likoed erg blij zullen zijn met een vrouw als regeringsleider?
Avi Dichter (69) De kanshebber met de sterkste achtergrond op veiligheidsgebied. Dichter was van 2000 tot 2005 directeur van de binnenlandse veiligheidsdienst Shin Beth en daarna minister van Interne Veiligheid en van Thuisfrontdefensie. De vraag is of hij als oud-Kadimapoliticus genoeg steun kan vergaren onder de Likoedleden.
Andere namen die de ronde doen zijn die van ex-minister van Financiën en van Buitenlandse Zaken Israel Katz (66), ambassadeur bij de VN Gilad Erdan (51) en de door Netanyahu zelf naar voren geschoven oud-Mossadbaas Yossi Cohen (60). De laatste twee hebben het nadeel geen Knessetlid te zijn, waardoor zij alleen premier kunnen worden na verkiezingen. De vraag is of Likoed het zonder stemmenkanon Bibi daarop aan wil laten komen.
Foto’s: Flash90
Abonneer op het NIW
