Het TreeGenes-project van de in opspraak geraakte onderzoeker Jacques Barth reageert bij monde van medewerker Marie Judille van Beurden Cahn op het artikel in het NIW van vorige week, met de aankondiging dat ‘een jurist is ingeschakeld’, om ‘de poging tot karaktermoord […] efficiënt te bestrijden’.
Het artikel dat het NIW vorige week publiceerde onder de titel ‘Pathologisch geval of gewoon fraudeur?’ over de vragen die zijn gerezen omtrent Jacques Barth, onderzoeker en leider van het TreeGenes/Trauma en veerkracht-project naar de psychologische en fysieke gevolgen van de Holocaust op eerste, tweede en derde generatie slachtoffers, heeft voor ophef in Joods Nederland gezorgd. Verschillende deelnemers aan het project reageerden verbaasd en geschokt, anderen minder verbaasd, op het nieuws dat Jacques Barth zijn hoogleraarschap aan de University of Southern California (USC) heeft verzonnen. Een reactie vanuit het TreeGenes-project kon niet uitblijven. Het NIW heeft een reactie in bezit geschreven door Marie Judille van Beurden Cahn, mede-onderzoekster van Barth en bestuurslid van zijn stichting. Aan verontruste deelnemers aan het project schrijft Van Beurden Cahn dat zij en Barth de ‘commotie vervelend vinden’: “Weet dat Jacques Barth beschikt over alle gewenste titulatuur, statuur en ervaring om deze studie te doen. U weet ongetwijfeld dat hij cardioloog en endocrinoloog is, daarnaast is hij professor of Medicine en heeft 37 A-publicaties op zijn naam staan. Zijn ervaring strekt zich uit tot 8 Multicenter studies, wat erg veel is in de wetenschappelijke wereld.”
Het is duidelijk: de TreeGenes-leiding houdt vol dat Barth hoogleraar aan USC is, al wordt dit ontkend door verschillende bronnen binnen die universiteit zelf. Het NIW roept Jacques Barth op zijn geloofsbrieven openbaar te maken en zal, mochten deze worden aangeleverd, die uiteraard publiceren. Eerdere verzoeken door het NIW, maar ook door onder anderen de voormalige voorzitter van Barths stichting Harry van den Bergh en de voorzitter van het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV) Flory Neter, liepen op niets uit.
‘Aangifte wegens smaad’
Verder schrijft Van Beurden Cahn: “Ter kennisgeving een toevoeging: in 2017 is reeds aangifte gedaan wegens smaad bij het Openbaar Ministerie. Om TreeGenes te beschermen is opnieuw een jurist ingeschakeld.” Dit klopt, Barth heeft inderdaad aangifte gedaan tegen Flory Neter wegens laster en smaad. Van Beurden Cahn zegt daar niet bij dat de officier van justitie Barths aanklacht heeft geseponeerd en dat daaraan voorafgaand liefst drie door Barth ingeschakelde advocaten geen been zagen in een civiele zaak tegen Neter. Het NIW staat vierkant achter het vorige week gepubliceerde artikel en ziet een eventuele straf- of civiele zaak met vertrouwen tegemoet. Maar nogmaals, het hoeft helemaal zo ver niet te komen als Barth bewijs op tafel legt van zijn aanstelling als hoogleraar bij USC.
Van Beurden Cahn ageerde tegen het NIW in een door Sheila Gogol op Facebook gepubliceerde mail. Gogol werkt(e) mee aan het TreeGenes-project door in haar huiskamer voorlichting over het onderzoek te geven met het oogmerk deelnemers te werven. “[Het] Artikel zit vol met geconstrueerde leugens [sic],” schrijft Van Beurden Cahn volgens Gogol. “Jacques [Barth] is geen leugenaar, geen flapdrol en is in het bezit van alle titels, en dat is ook gewoon aantoonbaar.”
Opnieuw vraagt het NIW Barth dit ‘gewoon aan te tonen’. Van Beurden Cahn besluit met: “Poging tot karaktermoord wordt efficiënt bestreden. Zegt het voort, zegt het voort,” wat het NIW hierbij doet.
‘Bizar’
Een van de meest opvallende reacties op het NIW-artikel kwam van een deelnemer aan het onderzoek, Micha Gelber, die zegt aanvankelijk Barth en Van Beurden Cahn op bezoek te hebben gehad, en daarna te zijn geïnterviewd door een onderzoeker van het TreeGenes-project. Hij liet zich interviewen, evenals zijn dochter en kleindochter. Gelber schrijft: “Ik sta niet bekend naïef te zijn en ik ben dan ook in goed gezelschap dat je ook niet naïef kan noemen. […] De grote vraag is nu wat er met alle gegevens en opnames gaat gebeuren nu dus blijkt dat het verhaal Barth van geen kant klopt, noch over zijn persoon noch zijn wetenschappelijk onderzoek, dat duidelijk niet van de grond kan komen onder zijn beleid en leiding. Wij en vele anderen die hier als goedgelovige Shoa-overlevenden aan hebben meegewerkt, die altijd klaar staan om te helpen als dit onderwerp aan de orde komt, zijn nu beschadigd. Wat is de garantie waard dat vertrouwelijk materiaal niet wordt misbruikt? Wie zorgt voor bescherming en vanwaar komt minstens een excuus zo niet vervolging voor valse voorlichting? Ik ben werkelijk overrompeld door een babbelaarster en sympathiek overkomende neponderzoeker.”
De vraag of de privacygevoelige informatie wel in goede handen is bij Barth en co, is er een die in veel reacties terugkomt. Vooralsnog lijkt deze vraag gerechtvaardigd want de handelswijze van Barth en Van Beurden Cahn blinkt niet uit in vertrouwenwekkende professionaliteit. Op de NIW-website vraagt VBV-bestuurslid Henry Neeter zich af ‘wat er gebeurt met de onderzoeksgegevens van de Stichting Barth (wangslijm, bloed, etc.) die op onwetenschappelijke wijze zijn vergaard. Welke waarborgen zijn er dat deze wetenschappelijk beschermd worden en blijven, en op welke plaats?’ Voor zover het NIW heeft kunnen achterhalen is er door TreeGenes echter nog geen bloed, speeksel of wangslijm van deelnemers afgenomen, maar Neeters vraag is terecht. Vooral gezien het feit dat Barths eigen website meldt dat het ‘op dit moment’ niet nodig is zijn onderzoek aan een Medisch Ethische Commissie voor te leggen. Aangezien Marie Judille van Beurden Cahn schrijft dat het onderzoek ‘in zeer gestaag tempo vordert’ wordt de privacyvraag prangender. Het NIW nam over de zaak contact op met de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, die primair het interviewdeel van het onderzoek uitvoert. In een reactie schrijft een woordvoerder daar nog niet op te kunnen reageren in verband met de zomervakantie.
‘Zeer sceptisch’
Ook bereikte ons een reactie van Denise Citroen, initiatiefnemer van Open Joodse Huizen en in het verleden coördinator van het Spielberg-project van de Shoah Foundation, die tussen 1995 en 1997 52.000 levensverhalen – waarvan zo’n duizend in ons land – van Holocaustoverlevenden op video opnam. Citroen had al in een vroeg stadium haar twijfels over Jacques Barth en zijn project: “Barth en zijn medewerker/partner Maria Cahn hebben tussen september 2014 en september 2016 geprobeerd mij bij hun project te betrekken om interviews te regelen en te houden met 1e-2e-3e generatie. Ik was vanaf het begin terughoudend, wegens vaagheid over methode, concrete aanpak en uitvoering. Bovendien zou ik een groot interview project moeten opzetten zoals ik voor de Shoah Foundation had gedaan, zonder daarvoor betaald te worden, “dat kwam later nog wel”, volgens Barth. In september 2016 heb ik Jacques en Maria te eten gevraagd bij mij thuis, samen met mijn partner Bertrand Boeken (hoogleraar in de ecologie) omdat ik meer zicht wilde krijgen op het onderzoek en de wetenschappelijke aanpak, vanwege het ontbreken van een valide hypothese, plan van aanpak of zelfs maar blijk van wetenschappelijke knowhow. Bertrand was zeer sceptisch, Maria deed het woord over een vakgebied waar ze niets van af weet (ze is historica) en Jacques hield zijn lippen op elkaar. We kregen die avond geen enkel antwoord op welke vraag dan ook, de sfeer werd steeds ongemakkelijker, tot zelfs onaangenaam. Na die avond in 2016 heb ik, na uitgebreid napraten met Bertrand, het contact met hen allebei verbroken.”
Citroens scepsis komt overeen met het oordeel dat Alfred Lange, emeritus hoogleraar Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, in het NIW-artikel velde over Barths wetenschappelijke capaciteiten. “Hij wist niets van onderzoek,” zei Lange over Barth, “er was geen onderzoeksplan.” Desondanks schrijft Marie Judille van Beurden Cahn aan deelnemers van het onderzoeksproject dat zij hoopt dat haar mailtje hen ‘voldoende gerust stelt’. Blijft de vraag of dit werkelijk zo is, want om met de hierboven genoemde Micha Gelber te spreken: “Dit verhaal is haast te bizar om waar te zijn.”
Foto: Bart Schut
Abonneer op het NIW
