Lot gijzelaars verdeelt Israël

Terwijl de IDF deze week in het westen van Hamasbolwerk Khan Younis een nieuw offensief ontketende – volgens woordvoerders met de zwaarste gevechten tot nu toe – dreigt het lot van de naar schatting 110 nog levende gijzelaars in Gaza steeds meer de Israëlische politiek en maatschappij te verdelen. Zozeer zelfs, dat de tot nu toe vrijwel unanieme steun voor de strijd tegen Hamas in de Strook erdoor ondergraven lijkt te worden. 

Zoals steeds de afgelopen jaren, speelt Benjamin Netanyahu een cruciale rol als er sprake is van tweespalt in de Joodse staat. Een steeds grotere groep Israëli’s verwijt de premier onverschilligheid voor het lot van de gijzelaars. Of dat terecht is, mag betwist worden, maar Netanyahu draagt zelf bij aan dat beeld. Dat de premier zo weinig mogelijk concessies aan Hamas wil doen, is begrijpelijk, maar steeds meer Israëli’s verdenken hem ervan alleen naar de haviken in zijn regering te luisteren. Die wijzen alle onderhandelingen met de terreurbeweging af.

Het gevolg is dat er sinds het aflopen van de gevechtspauze op 30 november geen enkele gijzelaar is vrijgelaten. En hoewel de IDF beweert dichter en dichter bij de locatie van de meeste gijzelaars in Khan Younis te komen, hebben militaire pogingen hen te bevrijden tot nu toe vrijwel niets opgeleverd. Dus eisen de families van de gijzelaars onderhandelingen en die voer je – of je dat nu leuk vindt of niet – per definitie met de vijand. Netanyahu beweerde begin deze week dat er geen voorstellen van Hamas op tafel zijn gekomen in de afgelopen twee maanden en dat hij nu zelf met een plan komt.

Antioorlogsgeluid

Omdat de premier geen bijzonderheden wil prijsgeven aan de families van de gijzelaars, worden zijn pogingen met een grote dosis scepsis ontvangen. Wel zou Israël bereid zijn twee maanden lang het vuren te staken in ruil voor de vrijlating van alle gijzelaars in drie fasen. Daarna zou de strijd hervat worden, maar aanzienlijk minder intensief. Dat zou betekenen dat Jeruzalem de ambitie Hamas in zijn geheel uit de Gazastrook te verdrijven, heeft opgegeven. 

In het weekeinde gingen 120 duizend Israëli’s de straat op om de regering op te roepen alles te doen de gijzelaars vrij te krijgen. Steeds vaker is bij deze protesten ook een antioorlogsgeluid te horen, iets wat direct na het bloedbad van 7 oktober ondenkbaar was. Het gaat nog veel verder. Volgens een peiling van nieuwszender Channel 13 gelooft 54 procent van de Israëli’s dat Netanyahu zich bij beslissingen over de oorlog laat leiden door eigenbelang, slechts een derde denkt dat het landsbelang leidend is voor de premier. 

54 procent van de Israëli’s gelooft dat Netanyahu zich in de oorlog laat leiden door eigenbelang

Een meerderheid denkt dus dat Netanyahu bereid is de oorlog langer te laten voortduren dan strikt noodzakelijk. De extreemrechtse politici die hem in het regeringszadel houden, zien geen belang in een einde aan de vijandelijkheden. Vooral omdat zij geen realistische plannen hebben voor wat er met Gaza moet gebeuren wanneer de wapens zwijgen. Netanyahu sprak zich de afgelopen weken uit tegen een tweestatenoplossing en tegen een rol voor de Palestijnse Autoriteit van Mahmoud Abbas in het bestuur van Gaza. Wat er dan wel met het gebied moet gebeuren, is een taboeonderwerp voor de premier. 

Gevangeniscel

Netanyahu beseft dat bij de geringste toezegging aan de Palestijnen zijn extreemrechtse coalitiepartners de stekker uit de regering zullen trekken. Dat zou leiden tot nieuwe verkiezingen waarbij Likoed zal worden weggevaagd. Niet alleen betekent dat het einde van Netanyahu’s politieke carrière, maar de kans is groot dat hij dan in een gevangeniscel belandt. Dus is het geen krankzinnige complottheorie te denken dat de premier er op dit moment belang bij heeft de oorlog zo lang mogelijk te laten duren en zo weinig mogelijk mee te werken aan een politieke oplossing voor de Gazastrook en het bredere Palestijnse probleem. 

Direct na 7 oktober zullen weinig Israëli’s bereid zijn geweest concessies te doen aan de Palestijnen, laat staan serieus in gesprek te gaan over een Palestijnse staat. Maar bijna vier maanden verder liggen de zaken anders. Veel Israëli’s vrezen verdere isolatie van hun Amerikaanse en Europese bondgenoten, die menen dat het Hamasprobleem slechts in het raamwerk van een tweestatenoplossing beteugeld kan worden. Daarnaast zou inmiddels een meerderheid bereid zijn een Palestijnse staat te aanvaarden in ruil voor normalisering van de betrekkingen met Saoedi-Arabië, met alle politieke en vooral economische voordelen van dien.

Onbespreekbaar

Zover is het natuurlijk nog lang niet. Het Westen en de Arabische wereld kunnen wel verlangen dat Israël onderhandelt met de Palestijnen, maar de bezwaren die tot nu toe een tweestatenoplossing in de weg hebben gestaan, zijn na 7 oktober niet opeens verdwenen. Zelfs niet na de zo vurig gewenste vernietiging van Hamas. Het recht op terugkeer van de afstammelingen van Palestijnse vluchtelingen uit de oorlog van 1948 is en blijft onbespreekbaar voor Israël, evenals de status van Oost-Jeruzalem als beoogde hoofdstad van die Palestijnse staat. Hetzelfde geldt voor het lot van de 600 duizend Israëli’s die op de Westelijke Jordaanoever wonen.

Het zou logisch zijn dat de meerderheid van de dagelijkse doden in Gaza terrorist is

Als er onderhandelingen komen, is het vrijwel uitgesloten dat die door Netanyahu gevoerd zullen worden. In ieder geval niet zolang hij zijn lot in handen van extreemrechts blijft leggen. Maar de meeste Israëli’s – en ook dat is een opvallende verandering post-7 oktober – zien Bibi allang niet meer als de man die Israël naar de overwinning zal leiden. Militair noch diplomatiek. Een meerderheid vindt zowel Benny Gantz als zijn Nationale Eenheid-partijgenoot Gadi Eisenkot geschikter als premier. Niet toevallig zijn beiden voormalige stafchefs van het Israëlische leger.

Boven: Israëli’s demonstreren in Tel Aviv tegen de manier waarop de regering-Netanyahu de oorlog in Gaza voert. Foto: Avshalom Sassoni/Flash90