Onbeschermd

Uit Roemenië kwam het verzoek documenten van mijn grootvader te doneren aan het medische instituut waar hij als bacterioloog en vaccinontwikkelaar werkte. Professor Max Marbe was een gerespecteerde en in binnen- en buitenland geprezen wetenschapper. Mooi verzoek, had ik kunnen denken. Maar ik loop er niet warm voor, vind het zelfs ergerlijk.

Het zit zo: datzelfde instituut ontsloeg mijn grootvader zodra de rassenwetten ingevoerd werden in de Tweede Wereldoorlog. Hij verloor niet alleen zijn onderzoeksbaan, maar mocht ook niet meer doceren aan de universiteit en werd uit het mooie huis in het park van datzelfde instituut geschopt. Daar woonde hij met zijn gezin en ontving hij bekende schrijvers, musici, beeldende kunstenaars en prominente sociaaldemocraten bij de salons, huisconcerten en diners die hij samen met mijn grootmoeder organiseerde. Van de ene dag op de andere stonden ze op straat.

Hollandse angst
De jaren twintig van deze eeuw zijn de jaren veertig uit de vorige niet, zeggen vrienden. Zie het als een mooie rehabilitatie, is hun advies. Maar ik blijf sceptisch. Ik vrees dat wat ik overhandig weer eruit gegooid zal worden, zodra een antisemitische haatgolf zich aandient. Dan heb ik bijgedragen aan de tweede cancelling van mijn grootvader. Een ridicule gedachte, omdat ik geen aanwijzingen heb dat dit in Roemenië staat te gebeuren. Het Joodse verleden wordt daar juist herontdekt en geherwaardeerd. Synagogen worden opgeknapt en krijgen jongerencentra, er vormen zich nieuwe Joodse gemeenschappen. De kabinetten van Roemenië en Israël houden periodiek gezamenlijke vergaderingen. De culturele en economische banden tussen beide landen zijn hecht. Antisemitische strapatsen bij een beroemd instituut liggen niet in de lijn der verwachting.

Mijn angst had weinig met Roemenië te maken, realiseerde ik me. Het is een Hollandse angst, gevoed door het rap groeiende antisemitisme in Nederland, waar ik al bijna veertig jaar zonder vrees woon. Hier loop ik tegenwoordig rond met de gedachte dat Joden hun bestaansrecht verliezen en permanent doelwit van haat blijven, terwijl bestuurlijke verwaarlozing alles erger maakt. Ongewenst en onbeschermd door links en rechts zullen ze hun identiteit verbergen in het duister van een naargeestige samenleving.

Het artikel in NIW over schoolkinderen die niet meer als Joods bekend willen staan, uit angst voor narigheid van leeftijdgenoten, bevestigt mijn vrees. Wat ik her en der hoor, zijn dus geen incidenten. Het is een trend in de grote steden. Ik ken de onmacht van deze ouders en hun kinderen van dichtbij. Het gaat niet meer om discussies over politiek of culturele botsingen, het redelijke discours is afgelopen. Ook de jonge antisemieten zijn gevoelloos voor elk argument in de klas, in de groeps-chat, zelfs in vriendengroepen (die uit elkaar vallen). Joodse kinderen weten dat ze hun mond moeten houden, omdat de blinde woede tegen Israël en de ‘zionisten’ niet te harden is, omdat discussie zinloos is. Je doet er alles aan om confrontaties te voorkomen. Je stopt jezelf weg. De meningen zijn al gevormd, de haat is uitgekristalliseerd, andere gedachten zijn niet welkom. Wie toch doorzet, voor zichzelf opkomt, krijg te maken met agressieve aanvallen. En de leraar heeft het niet door.

Strijdlied
Er is kortom sprake van antisemitische radicalisering onder jongeren waardoor Joodse leerlingen onveilig zijn. En waar racisme domineert, is ten slotte iedereen onveilig. Veel hangt af van de aanpak van schooldirecties: schiet die tekort, dan zou ik als ouder tot aan de schoolinspectie en de rechter gaan om de beschaving te herstellen. Slopend, maar er is geen andere weg. Dit houdt niet vanzelf op. Zo langzamerhand gaat het niet meer om beheersbare schoolpleinincidenten. Dit is een urgent politiek probleem waarvoor het oude kabinet niet voldoende aandacht had.

Het volgende kabinet wel? Het is ze geraden, in dit land waar overal het strijdlied van antiracisme en inclusie schettert. “Wat ga je nú doen aan de uitsluiting van en het racisme tegen Joden?” is de vraag die elke wegkijker die z’n werk niet doet, moet krijgen. Herhaaldelijk, vooral uit Den Haag, van een hopelijk betere minister van onderwijs. Tot het doordringt.