Thuistaal

Zou het begonnen zijn met het kussen van geliefden op straat? Er zijn eeuwen geweest dat ze dat echt niet deden in het openbaar. Waarmee en wanneer is het vervloeien van privé en openbaar begonnen?

De laatste twee decennia is er een explosie in de media van verhalen over trauma’s, handicaps, pesterijen, ongelukken, mislukkingen, verslavingen en alle andere soorten lijden. Het openbreken van het privédomein, dat zo leverancier wordt van materiaal voor interviews, reportages, praatshows en biografieën, gebeurt onder het voorwendsel dat ‘het publiek moet worden geïnformeerd’. Zou het? (Ook ik maak me schuldig aan het uitwissen van de scheidslijn. Bijvoorbeeld als ik in mijn columns schrijf over mijn poes, moge zij rusten in vrede.)

De keerzijde van het door elkaar lopen van het privédomein en het publieke domein werd dezer dagen gruwelijk duidelijk door het ‘Sieg Heil’ van Marco van Basten. Het voetbalicoon, zonder enige antisemitische vezel in het lijf – daar ben ik zeker van – riep het in een televisiestudio na een tv-interview met een Duitse trainer.

Het is het soort opmerking dat thuis gemaakt wordt, onder maatjes. Het heeft met sympathie voor het nazisme drie maal niks te maken. Integendeel, het is de banale vorm van afwijzing ervan. Nederland verloor te vaak op cruciale momenten van Duitsland op het voetbalveld. Dan krijg je dit, jaren later, een Van Basten die vergeet waar hij is – niet thuis, niet in de kleedkamer, niet onder vrienden – en een onacceptabele opmerking maakt. Terwijl echt antisemitische en racistische voetbalfans regelmatig proberen weg te komen met ‘het was een grap’ (wat meestal niet zo is, en wat te vaak lukt: dat wegkomen), is Van Bastens opmerking vergelijkbaar met de keiharde grappen die er onder Joden worden gemaakt over de concentratiekampen. (Joodse lezers, laten we het niet ontkennen.)

Keiharde humor is een middel om een keiharde werkelijkheid aan te kunnen. Maar het is alleen toegestaan onder mensen die elkaar door en door vertrouwen. In de openbare ruimte is dat soort grappen volstrekt ontoelaatbaar. Voelen al die voetbalschoften die ‘Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas’ en soortgelijke haattaal krijsen zich ook een beetje te veel ‘thuis’ op de tribune? Lijkt het stadion te veel op de sofa voor de televisie thuis, al ontbreekt het bier?

Misschien. Het blijft vreselijk.