Universiteiten staan op een kruispunt

Europese onderwijsinstellingen zijn steeds vaker het toneel waar open dialoog wordt onderdrukt, vooral wanneer het gaat om antisemitisme en standpunten over het Arabisch-Israëlisch conflict die niet honderd procent anti-Israël zijn. Deze verontrustende trend wordt geïllustreerd door meerdere incidenten, verspreid over het continent.

Aan het UWC Atlantic College in Wales – opgericht door Kurt Hahn, een Duits-Joodse pedagoog die zijn vaderland ontvluchtte – was de Joodse journalist Jonathan Sacerdoti uitgenodigd om te spreken over journalistiek en antisemitisme. De uitnodiging werd echter ingetrokken toen enkele studenten besloten dat zijn aanwezigheid op de een of andere manier verontrustend zou zijn. Die willekeurige beslissing is des te controversiëler gezien de oorsprong van de school, die juist gericht is op het bevorderen van wederzijds begrip. Op de Tapijnkazerne in Maastricht werd een lezing van de Syrisch-Libanese mensenrechtenactiviste Rawan Osman ruw verstoord door tientallen anti–Israëlische fanatici. StandWithUs Nederland had haar uitgenodigd om aan de Universiteit Maastricht te spreken over haar ideologische transformatie van terreursympathisante tot pleitbezorgster van de staat Israël. De agressieve groep merendeels buitenlandse studenten drong de collegezaal binnen, schreeuwde beledigingen en creëerde zo’n grote chaos dat de lezing moest worden afgebroken.

Deze incidenten illustreren een groeiend patroon waarin academische instellingen, in plaats van open debat te stimuleren, zwichten voor druk om bepaalde standpunten het zwijgen op te leggen. Dit schaadt niet alleen de vrijheid van meningsuiting, maar ondermijnt ook de fundamentele principes van onderwijsinstellingen als plekken voor diverse perspectieven en stevige discussies.

Intimidatie

Zelf heb ik dit aan den lijve ervaren. Afgelopen week zou ik een lezing geven aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, over soft power en terrorisme – onderwerpen die niet exclusief over het Israëlisch-Palestijnse conflict gaan. De bijeenkomst werd geannuleerd wegens niet nader gespecificeerde ‘veiligheidszorgen’, ogenschijnlijk vanwege mijn Israëlische, Joodse identiteit en mijn betrokkenheid bij een organisatie die valse verhalen over Israël bestrijdt. De anti-Israëlische menigte vierde de ‘overwinning’ op sociale media – een overwinning van onwetendheid op intellectuele betrokkenheid.

Onwetendheid wint het van intellectuele betrokkenheid

Een vergelijkbare situatie deed zich voor aan de Universiteit van Amsterdam, waar men eveneens beweerde ‘de veiligheid van de spreker niet te kunnen garanderen’. In beide gevallen erkenden de universiteiten impliciet dat ze een gewelddadige factie in hun instellingen hebben toegelaten – een groep die ze kennelijk niet willen of kunnen beheersen. Uiteindelijk wist StandWithUs Nederland, de organisator van de evenementen, beide lezingen buiten de campus te laten doorgaan zonder incidenten. Dit toont aan dat niet het gevaar, maar de intimidatie bepaalt welke stemmen in Europese universiteiten mogen klinken.

Dit wijdverspreide probleem bedreigt niet alleen Joodse gemeenschappen, maar ook de fundamenten van de Europese democratie. Een democratische samenleving floreert bij open discussie en de bereidheid met andere zienswijzen in dialoog te gaan. Wanneer bepaalde stemmen systematisch worden uitgesloten, lijdt het publieke debat daaronder, met als gevolg een gevaarlijke intellectuele en morele achteruitgang.

Lafheid

Universiteiten en instellingen zoeken vaak excuses om deze uitsluiting te rechtvaardigen. Ze zeggen dat lezingen te controversieel zijn of wijzen op veiligheid. In werkelijkheid kiezen ze ervoor Joden – of anderen die het narratief van de menigte bestrijden – het zwijgen op te leggen in plaats van de discussie aan te gaan. Deze lafheid moedigt extremisten aan, die weten dat ze tegenstanders de mond kunnen snoeren met dreigementen. Zo ontstaat een omgeving waarin haat wordt gelegitimeerd en degenen die zich daartegen uitspreken worden gemarginaliseerd.

Bovendien bieden Europese onderwijsinstellingen, hypocriet genoeg, juist wél een platform aan activisten en groeperingen die openlijk oproepen tot de vernietiging van Israël of banden hebben met terreurorganisaties. Stichtingen die geweld goedpraten onder het mom van mensenrechtenactivisme zijn welkom, terwijl organisaties die deze groepen willen ontmaskeren of alternatieve perspectieven aanbieden, op felle tegenstand stuiten. Deze ngo’s zijn niet slechts deelnemers, maar de drijvende kracht achter dit proces. Ze creëren systematisch een klimaat waarin louter de aanwezigheid van een Israëlische spreker al leidt tot verontwaardiging en dreigementen.

Campussen moeten plekken blijven van werkelijke dialoog, geen ideologische echokamers

De systematische uitsluiting van Israëlische stemmen – of welke stemmen dan ook die het dominante anti-Israëlische perspectief ter discussie stellen – heeft gevolgen in de echte wereld. Cancelen draagt bij aan een toenemende sfeer van intimidatie, waarin Joodse studenten en academici zich steeds onveiliger voelen. Het versterkt de macht van desinformatie, waardoor het moeilijker wordt voor het publiek toegang te krijgen tot genuanceerde, feitelijke gesprekken over Israël en het Midden-Oosten. Uiteindelijk tast uitsluiting de kernwaarden van de democratische samenleving aan.

Echokamers

Als Europa deze weg blijft volgen, verraadt het continent niet alleen zijn Joodse burgers, maar ondermijnt het ook zijn eigen democratische fundamenten. Een samenleving die toestaat dat één groep het zwijgen wordt opgelegd, zal uiteindelijk bredere beperkingen op vrije meningsuiting ervaren – met gevaarlijke gevolgen voor iedereen.

Om deze trend te keren, moeten Europese instellingen zich opnieuw verbinden aan de principes van vrije en open discussie. Universiteiten moeten ervoor zorgen dat hun campussen plekken blijven van werkelijke dialoog, geen ideologische echokamers. Europese leiders moeten publiekelijk de groeiende golf van antisemitisme onderkennen en aanpakken – antisemitisme dat zich vaak vermomt als politiek activisme. Donoren moeten opnieuw bekijken welke ngo’s zij steunen, om te voorkomen dat zij bijdragen aan haat en uitsluiting op campussen.

Europa staat op een kruispunt. Het kan extremisten de overhand laten krijgen en zo bijdragen aan een duisterder, onwetender publiek debat. Of het kan de principes verdedigen die het zegt hoog te houden, en ervoor zorgen dat alle stemmen – vooral diegenen die bestaande vooroordelen uitdagen – gehoord kunnen worden. De keuze is duidelijk, maar de tijd dringt.

__________________________________

Itai Reuveni (41) is hoofd communicatie bij NGO Monitor, een non-profit onderzoeksinstituut gevestigd in Jeruzalem. Hij is expert op het gebied van ngo-financiering en antisemitisme.