Zogenaamd fout

In haar boek De man die geen hekel had aan Joden maakt Chaja Polak zich – in navolging van de in 2018 overleden hoogleraar Evelien Gans – grote zorgen over de zogenaamde ‘vergrijzing’, het vervagen van het onderscheid tussen goede en foute Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog. Met aandacht voor foute Nederlanders heeft Polak geen moeite ‘zolang fout maar niet tussen aanhalingstekens wordt geplaatst’. Laat nu ausgerechnet de site van het NOS Journaal de door Polak vervloekte aanhalingstekens gebruiken in de kop boven het verslag van een bezoek dat prinses Beatrix op 20 november bracht aan de stichting Werkgroep Herkenning: ‘Beatrix bezoekt nakomelingen ‘foute’ Nederlanders’.

Over het gebruik van enkele aanhalingstekens schrijft het gezaghebbende Genootschap Onze Taal: “Als een woord anders bedoeld is dan gebruikelijk (ironisch, sarcastisch, spottend, grappend) worden vaak enkele aanhalingstekens gebruikt.” Als prinses Beatrix volgens het journaal nakomelingen bezoekt van ‘foute’ in plaats van foute Nederlanders, is de buurvrouw die mijn ouders en mijn toen eenjarige broer in 1943 heeft aangegeven, geen foute Nederlander meer, maar een ‘foute’. Vrij snel na haar verraad belden een Nederlandse agent en een Duitse Grüne aan op Molenbeekstraat 26-2 omdat ze zojuist waren getipt dat daar een Joods gezin verbleef. De Duitser zei tegen de Nederlandse agent dat hij het huis wel zou doorzoeken, opende alle deuren, keek mijn moeder recht in de ogen, zag mijn broer in zijn wiegje liggen en zei: “Keine Juden hier.” Mijn familie overleefde met dank aan een Grüne die ik eer als een goede en zeker niet als een ‘goede’ Duitser.

Excuses
Kort daarna konden mijn ouders en broer onderduiken bij het boerenechtpaar Jelle en Jeltje de Vries. Mijn broer, ik en onze gezinnen bestaan dankzij Friezen die ik beledig als ik ze ‘goede’ Friezen zou noemen. Na de oorlog werd een deel van de foute Nederlanders opgepakt. De meeste collaborateurs kwamen er met een lichte straf vanaf en konden verder leven. Zo ook de buurvrouw. Veel (klein)kinderen van die foute (groot)ouders hebben geleden onder de wijze waarop ze na de oorlog soms werden bejegend en richtten veertig jaar geleden de stichting Werkgroep Herkenning op om aandacht te vragen voor het leed dat foute Nederlanders en hun familie trof na de bevrijding.

Het klopt dat collaborateurs zeker in de eerste maanden na de bevrijding met de nek werden aangekeken, maar ze (over)leefden wel. Verreweg de meeste kinderen van NSB’ers en Nederlandse SS’ers hadden na 1945 nog ouders en grootouders, in schrille tegenstelling tot de kleine groep Joodse kinderen die als wezen de oorlog overleefde.

Vervolgens lees ik dat de stichting premier Rutte in 2018 heeft opgeroepen excuses aan te bieden voor de naoorlogse behandeling van vrouwen die tijdens de bezetting een relatie hadden met een Duitser. Laat duidelijk zijn dat kinderen nooit mogen worden beoordeeld op de keuzes van hun (groot)ouders, maar het omgekeerde, excuses vragen (groot)ouders die heulden met de nazi’s, is het andere uiterste.

Vanboetzelaertje
De site van het NOS Journaal ziet het bezoek van Beatrix aan de stichting ‘als erkenning voor het leed dat ‘foute’ Nederlanders en hun familie trof na de bevrijding’. Over die opnieuw gebruikte aanhalingstekens zegt een bekende hoogleraar Nederlands ten overvloede: “Aanhalingstekens betekenen ‘zogenaamd’ en zogenaamd heeft al eeuwen een cynische bijklank.” De site van het NOS-Journaal suggereert kortom dat collaborateurs geen foute maar zogenaamd foute Nederlanders waren en vindt het blijkbaar terecht dat de (klein)kinderen excuses vragen van premier Rutte.

Via dat verzoek tot excuus aan foute Nederlanders wordt heel subtiel geprobeerd het leed van moffenmeiden en hun kinderen na de oorlog gelijk te schakelen met het leed van en over 105 duizend vermoorde Joden en hun nakomelingen in en na de oorlog. Mogen we dat een grote gotspe noemen? Ik zie het ogenschijnlijk door prinses Beatrix gesanctioneerde verzoek tot excuus als een ‘vanboetzelaertje’, naar de kortstondige euforie – ook in bepaalde NOS-kringen – over het foute boek uit 2017 over die zeer foute baron Van Boetzelaer en zijn actieve jacht op Joden. Of waren het ‘Joden’?