Vrijwilligers van de beveiligingsorganisatie bij de Centrale Synagoge in Kiev
Terwijl de gespannen situatie in Oekraïne aanhoudt biedt het Joods Humanitair Fonds financiële noodhulp aan Joodse instellingen. Een Nederlandse vertegenwoordiging reisde vorige week af naar de regio om te zien hoe het geld wordt gebruikt.
Auteur: David Gaillard
Meer dan honderd doden in een paar weken en een groeiende anarchie is tot nu toe de trieste tussenbalans voor Oost-Oekraïne en Odessa, de beroemde havenstad in het zuiden van Oekraïne. Dagelijks zijn er politici en krijgsheren die de macht naar zich toe trekken. Zoals de zelfverklaard ‘expert in etnische conflicten’ (omdat hij op de Krim heeft rondgewandeld) Aleksander Borodai (41). Op 17 mei werd deze Borodai door pro-Russische opstandelingen benoemd tot minister-president van de ‘Volksrepubliek’ Donetsk. Behalve in Donetsk wordt de nieuwbakken premier alleen erkend door Rusland. „Het gezag van Kiev zie ik niet terugkomen,” zegt Marcel de Haas, expert Russisch veiligheidsbeleid van instituut Clingendael. „Wat er overblijft is wetteloosheid en dat vindt Moskou wel prettig. De Russen willen de chaos handhaven zodat Oost-Oekraïne onder Russische invloedssfeer blijft. Het wordt een soort niemandsland waar de drie Russische veiligheidsdiensten een stevige vinger in de pap houden,” aldus De Haas. „Daarbij is het een relevant feit dat antisemitisme de Oekraïners en de Russen in het bloed zit. Het is daarom bepaald niet ondenkbaar dat het oude antisemitisme weer de kop op steekt.”
Evacuatieplannen
Inderdaad niet ondenkbaar en mede met de vrees daarvoor in gedachte, werden door uiteenlopende organisaties aanvragen gedaan bij het Joods Humanitair Fonds in Nederland, dat zich richt op het bieden van hulp aan Joodse gemeenschappen in Centraal- en Oost-Europa, waar ook Rusland en Oekraïne toe gerekend worden. Nieuwe aanvragen zijn er met name voor extra beveiliging van Joodse objecten. Ruben Koekoek (30), penningmeester van het JHF, maakte vorige week met bestuurslid Micha Glaser (41) een driedaagse reis naar Kiev om te zien hoe de verschillende projecten lopen. Volgens Koekoek is er sprake van een groeiend bewustzijn. „Een belangrijk gegeven is dat geen enkele Joodse organisatie daar dateert van voor 1991. Ze hebben het in de oorlog heel zwaar gehad maar daarna ook nog een klap gekregen van het communisme. In de Sovjettijd was het jodendom verboden en zo is er een generatie overgeslagen. Na de onafhankelijkheid van de Sovjetunie in 1991 hoorden jongeren van hun grootouders dat ze Joods zijn en sindsdien neemt de belangstelling voor Joods leven weer toe.” Koekoek, in het dagelijks leven innovatiemanager bij de ABN AMRO, bezocht in drie dagen maar liefst elf organisaties die geld krijgen van het fonds. Om te kijken hoe het geld gebruikt wordt en in hoeverre er extra hulp nodig is voor de veiligheid. „Mijn conclusie is dat het anti-Joodse geweld meevalt tot nu toe. Toch kennen wij extra geld voor bewaking toe. Mensen zijn erg bang en als er geen bewaking is komen ze niet naar gemeenschapsactiviteiten. Bovendien moet er geld komen voor evacuatieplannen, bijvoorbeeld vanuit het Oosten naar Kiev.” Bestuursleden van het JHF controleren de projecten onder andere door rapportages en financiële verslagen te lezen, zo schetst Ronny Naftaniel, voorzitter van het JHF. Die zijn meestal in het Engels, maar voor Russische verslagen, brochures en websites heeft het JHF ook een paar bestuursleden in huis die het Russisch machtig zijn. Verder wordt er gevraagd naar foto’s van de genoemde activiteiten en naar aangeschafte spullen zoals camera’s en dergelijke. Voor de reizen van de bestuursleden worden alleen reis- en hotelkosten betaald als die niet duurder zijn dan gemiddeld. Intussen overwegen steeds meer Joden emigratie naar Israël of voegen zelfs direct de daad bij het woord. Volgens cijfers van de Jewish Agency is de alia de laatste drie maanden met 50 procent toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Maar primair door de instabiele situatie en niet vanwege antisemitisme. „We zijn bekend met de vreselijke geschiedenis en zijn alert op antisemitisme, maar wij geloven dat er een Joodse toekomst is in Oekraïne,” zegt Koekoek over de ruim 200.000 Joden. „Het antisemitismepercentage is er niet hoger dan in Frankrijk, zo blijkt uit vorige week verschenen onderzoek van de Anti Defamation League. Het is niet bon ton meer om antisemiet te zijn en dat geldt voor de hele Oekraïne. Diverse partijen gebruiken ‘antisemiet’ als scheldwoord, dat lijkt me een goed teken.”
Abonneer op het NIW
