Dans van de ego’s

De aankondiging van vervroegde verkiezingen voor de Knesset heeft geleid tot een bizarre stoelendans die zelfs voor de best geïnformeerde waarnemers nauwelijks te volgen is. Netanyahu lijkt opnieuw aan het langste eind te trekken.Al voor de aankondiging dat op 9 april vervroegde verkiezingen voor een nieuwe Knesset zullen worden gehouden was het Israëlische politieke landschap een gordiaanse knoop, een onontwarbare kluwen van partijen en partijtjes waarbij vergeleken zelfs versnipperd politiek Den Haag een overzichtelijk geheel lijkt. Maar in de afgelopen weken is er een chaotisch spel-zonder-grenzen begonnen waarbij elke politicus van enig gewicht probeert zijn kansen op leiderschap – van het land, maar ook binnen de eigen partij – te vergroten, desnoods ten koste van diezelfde kansen.

Avigdor Lieberman

Het was Avigdor Lieberman die in november de knuppel in het hoenderhok gooide door af te treden als minister van Defensie en daarmee zijn rechtse Yisrael Beiteinu (Israël Ons Thuis) uit premier Benjamin Netanyahu’s regering terug te trekken. Als reden gaf Lieberman de in zijn ogen te slappe reactie op Hamas’ raketbeschietingen vanuit Gaza, maar meer voor de hand ligt dat hij het einde van Bibi’s coalitie voorzag en zich als ’s lands eerste havik wilde presenteren om de rechtse kiezer op zijn hand te krijgen. Yisrael Beiteinu heeft als basis vooral seculiere kiezers van Russische afkomst en Lieberman zou graag kiezers afsnoepen bij andere rechtse partijen als Naftali Bennetts HaBayit HaYehudi (Het Joodse Huis, een partijnaam die verwarrend veel op die van Lieberman lijkt).

Bennett en zijn rechterhand, minister van Justitie Ayelet Shaked, verbaasden vervolgens vriend en vijand door als nummers een en twee van Het Joodse Huis uit de partij te stappen en HaYamin HaChadash (Nieuw Rechts) op te richten, de rest van hun oude partij in verwarring achterlatend. Om de zaak nog ingewikkelder te maken hebben Nieuw Rechts en het restant van Het Joodse Huis al laten weten na de verkiezingen weer samen te willen gaan om opnieuw in een coalitieregering onder Benjamin Netanyahu zitting te nemen. Was de hele ‘operatie Nieuw Rechts’ misschien bedoeld om rechts-seculiere kiezers bij Netanyahu’s Likoed weg te lokken terwijl Het Joodse Huis zich op de meer religieuze kiezer richt

Likoed heeft intussen zijn ogen gericht op overname van Kulanu (Wij Allen) van minister van Financiën Moshe Kahlon. Het zou een meesterzet zijn: Kulanu bevindt zich links van Likoed en hoewel de partij deel uitmaakt van Netanyahu’s coalitie, is zij de meest voor de hand liggende kandidaat om te wisselen naar het oppositiekamp. Als linkervleugel binnen Likoed wordt deze mogelijkheid geblokkeerd. Een van Kulanu’s leiders, oud-generaal Yoav Gallant, heeft de overstap al gemaakt en is daarvoor door Netanyahu beloond met het ministerschap voor Immigratie. Partijleider Kahlon zou al zijn toegezegd dat hij zijn ministerspost op Financiën mag behouden wanneer hij de rest van Kulanu bij Likoed onderbrengt.

Een nieuw gezicht
De centrumlinkse oppositie slaagt er niet in één front tegen Netanyahu te maken omdat haar drie potentiële leiders ieder voor zich het premierschap beogen, hoe onwaarschijnlijk dat in sommige gevallen ook mag lijken, en weigeren zich te verenigen onder één kandidaat-premier. Hun ego’s staan dat blijkbaar niet toe. De leider van Israëls politieke centrum Yair Lapid (Yesh Atid, Er Is Toekomst) slaagt er ondanks redelijke standpunten en de kaaklijn van een filmster niet in het gat naar Netanyahu en Likoed te dichten. Tijd voor een nieuw gezicht dus. Na de verplichte ‘afkoelperiode’ van drie jaar voordat militairen de politiek in mogen, heeft de populaire oud-stafchef van de IDF, generaal Benny Gantz, zijn kandidatuur als uitdager van Netanyahu bekendgemaakt.

Yair Lapid

Het spreekt bijna voor zich dat Gantz weigert zich bij een van de twee grote oppositiepartijen, Yesh Atid en de Zionistische Unie, aan te sluiten. Dat zou immers betekenen dat hij eerst het leiderschap van die partijen zou moeten veroveren. Dus waarom niet een eigen partij beginnen? Zo zag Chosen Yisrael (Israëls Veerkracht) het licht en als die naam weinig over de inhoudelijke koers verraadt, dan doen de uitspraken van partijleider Gantz dat nog minder. Al weken weigert de generaal categorisch elke vraag over de koers van zijn partij te beantwoorden. Niemand weet waar ‘Veerkracht’ voor staat; Gantz’ boodschap lijkt: stem op mij en dan zien jullie vanzelf wel dat het goed komt.

‘Sh*t’ eten
Geen enkele partijleider heeft het zo bont gemaakt als Avi Gabbay van de Zionistische Unie. De Unie bestaat uit twee partijen: Avoda, de Arbeidspartij die in de begindecennia van de Joodse staat de dominante politieke factor was, en Hatnua (De Beweging), een liberale afsplitsing van Kadima (Vooruit, zelf ooit een afsplitsing van Likoed – kunt u het nog volgen?). Gabbay leidt Avoda en de Unie terwijl Tzipi Livni als Hatnua-leider de nummer twee bij de Unie is. Of was, want op Nieuwjaarsdag maakte Gabbay bekend met Livni en Hatnua te breken. Dit deed hij live op televisie… terwijl Livni naast hem zat, onwetend van wat haar partijleider zou zeggen.

Toch kwam de breuk niet helemaal als een donderslag bij heldere hemel. Na afloop van het tv-spektakel vertelde Gabbay aan zijn Avoda-partijgenoten dat hij al tijden allerlei ‘sh*t’ van Livni had moeten slikken. Daarbij doelde hij op haar ultimatum in de zomer van vorig jaar dat zij uit de Zionistische Unie zou stappen als Gabbay haar niet het nominale leiderschap van de oppositie in de Knesset zou gunnen. Gabbay gaf toen toe aan haar eisen, maar blijkbaar heeft hij nooit vergeven, laat staan vergeten. Het gevolg: Avoda kelderde onmiddellijk in de peilingen. Livni sloeg woedend terug: “De tijden dat je je mannelijkheid kunt bewijzen door een vrouw te vernederen zijn voorbij.” Over Gabbays opmerking dat hij sh*t had moeten eten, zei Tzipi: “Ik heb nooit op zijn bord gekeken.”

Tzipi Livni

De fauda (chaos) lijkt zelfs te zijn overgeslagen op de Arabische afgevaardigden in de Knesset. Deze vier partijen hebben zich verenigd in de Gezamenlijke Lijst. Of liever gezegd: hadden. De seculier-Arabische Vernieuwingspartij, geleid door Ahmed Tibi, scheidde zich deze week af – de islamistische, extreemlinkse en centrumlinkse Arabische partijen achterlatend. Het is maar de vraag of Tibi alleen de kiesdrempel van 3,25 procent kan halen. Wie we zeker niet terug zullen zien na de verkiezingen is Hanin Zoabi. Zij kondigde deze week na tien jaar de Israëlische politiek te verlaten. Weinigen zullen haar missen: Zoabi is een gezworen vijand van de staat Israël, die zij als racistisch beschouwt en het liefst ziet verdwijnen.

Blunder
Ondanks de rust binnen zijn Likoed gedraagt Bibi zich niet als een zelfverzekerd politicus die weet dat de overwinning en daarmee het premierschap hem nauwelijks kan ontgaan. Afgelopen maandag kwam Netanyahu’s woordvoerder opeens met de aankondiging dat zijn baas over drie uur met een ‘dramatische’ toespraak zou komen. Zoals te verwachten valt na zo’n aankondiging maakten Israëls belangrijkste televisiezenders zendtijd vrij voor de premier. De kijker ging er eens goed voor zitten. Zou Netanyahu zijn aftreden vanwege zijn rol in alle corruptieschandalen bekendmaken? Of wilde de premier zijn volk voorbereiden op een gewapende inval in Gaza of Libanon? Niets van dit alles. Het ‘dramatische’ nieuws was dat Netanyahu eiste dat hij hen die hem van corruptie beschuldigen live op televisie mag confronteren. Bibi’s voorstel leek meer op een idee voor een reality show van zijn vriend Donald Trump dan op een serieuze toespraak van een Israëlische premier.

Uiteraard wees de politie Netanyahu’s bizarre verzoek gedecideerd van de hand. Nieuwszender Channel 10 was zo teleurgesteld dat het halverwege Bibi’s toespraak terugkeerde naar de reguliere programmering. Het was een zeldzame blunder van de meestal zo mediagenieke premier, die hem alsnog de verkiezingen zou kunnen kosten. Zo groot is zijn voorsprong immers niet: uit een dinsdag gepubliceerde peiling van Channel 10 bleek dat Netanyahu nog slechts drie procent voorsprong (41-38) heeft op Gantz als Israëls favoriete leider. De oud-generaal lijkt snel in te lopen op de premier.

Een op hetzelfde moment uitgekomen peiling van nieuwswebsite Walla laat echter zien dat Likoed nog steeds een straatlengte voorsprong heeft op alle andere partijen, inclusief Gantz’ Veerkracht. Likoed zou met 32 zetels meer dan twee keer zo groot worden als Yesh Atid of Veerkracht – misschien is het voor het succes van zijn partij toch verstandig als Gantz eens een tipje van de beleidssluier zou oplichten – waardoor Netanyahu in een zetel naar het premierschap wordt gebracht. Is het mogelijk dat zijn partij inmiddels populairder is dan Bibi zelf?