De exclusieve trots van de Pride Walk

De stichting Queer Amsterdam (QA) zou samen met de stichting Homomonument een zogeheten Pride Walk organiseren in de hoofdstad. Toen QA liet weten dat Israëlische vlaggen niet welkom zouden zijn in de optocht, veroorzaakte dat grote verontwaardiging. Burgemeester Femke Halsema sprak zich stevig uit tegen dat verbod en QA, dat jaarlijks bijna 4,5 ton subsidie van de gemeente krijgt, besloot zich daarop uit de organisatie terug te trekken. Financiële consequenties legde de gemeente niet op.  

Te midden van alle commotie vormt zich een appgroep van Israëlische en Nederlands-Joodse lhbt+’ers en Joden die zich met hen solidair voelen. Een van de voormannen van die groep is Gideon Querido van Frank, die zich identificeert als ‘queer’. Geen Israëlische vlaggen? Dat zullen we nog weleens zien, vindt hij. Ook het Amsterdamse gemeenteraadslid Keren Hirsch (PvdA) toont zich in eerste instantie strijdvaardig. In de appgroep plaatst zij allerlei combinaties van de regenboogvlag en de Israëlische. 

Maar naarmate de tijd vordert, verhevigt de discussie. Moet de groep in de optocht wel met die Israëlische vlag lopen? De uitsluitende verklaring van QA en het protest daartegen raakt naarmate de dagen verstrijken meer en meer op de achtergrond. Onder meer omdat leden van Oy Vey mee willen lopen, een Joodse beweging die zeer kritisch tegenover Israël staat. Anderen maken zich zorgen om de veiligheid. 

‘Geen Israëlische vlaggen? Dat zullen we nog weleens zien’

Uiteindelijk neemt ene Guy Spigelman, een in Nederland wonende Israëli, het voortouw. Refererend aan de oorspronkelijke boycot van Israëlische vlaggen laat hij protestbordjes printen in regenboogkleuren met de tekst ‘There is no pride in exclusion’ (er is geen eer in uitsluiting). De tekst is gelardeerd met religieuze symbolen van alle wereldreligies, inclusief de davidster. Dat moet het collectieve protest tegen de boycot van Israëlische vlaggen begeleiden. Van de aanvankelijke strijdvaardigheid van Keren Hirsch, die kortgeleden in de Amsterdamse raad nog vertelde hoe zij zich als zioniste buitengesloten voelde, lijkt weinig meer over. Maar, zo benadrukt Spigelman, Israëlische vlaggen blijven welkom.  

Poncho’s 

Onder degenen die wel zichtbaar willen refereren aan de vlaggenboycot ontstaat het idee voor een duidelijker protest: een soort poncho met aan de ene kant een Israëlische en aan de andere kant de regenboogvlag. Naast Gideon Querido van Frank wil NIW-collega Marianne Troostwijk, die zich al jaren inzet voor de lhbt+-gemeenschap en daarvan onderdeel uitmaakt, een exemplaar. Er worden vier Israëlische en vier regenboogvlaggen besteld en de naaimachine wordt uit de kast gehaald.  

Intussen ontstaat op de redactie discussie. Is dit voor een journalistiek Joods medium als het NIW niet een te activistisch plan? Aan de andere kant: sommige journalisten hebben zich eerder verkleed als gesluierde moslima, om te onderzoeken welke reacties zij in de Amsterdamse straten zouden krijgen. Is dit geen soortgelijke situatie?

In totaal worden vier poncho’s gemaakt. Naast Gideon, Marianne en ondergetekende meldt twitteraar Lars Drenth zich. Ook hij wil wel zo’n poncho. Lars, niet-Joods, heeft zich hogelijk verbaasd over het COC, de belangenorganisatie voor lhbt+’ers. Die hield zich in deze controverse volledig op de achtergrond en bleef opmerkelijk stil. “Ik vind het gebrek aan ophef daarover echt een schande,” zo meldt hij. Van de Joodse appgroep blijkt verder niemand in een Israëlische vlag geïnteresseerd.  

Patatkraam

De Pride Walk start op zaterdag 20 juli rond het middaguur op de Dam, waar Querido van Frank zich gehuld in een van de poncho’s voegt bij de Joodse groep. Ook PvdA-gemeenteraadslid Keren Hirsch maakt deel uit van het groepje. De twee NIW’ers wachten hen op bij het Homomonument op de Westermarkt.  

Daar is rond twaalf uur de sfeer gemoedelijk. De eigenaar van de patatkraam op de Westermarkt, met zijn opvallende rode bril, wenst ons succes. Op de achtergrond klinkt het repertoire van Willeke Alberti; rondom het monument zullen de rest van de dag diverse evenementen worden gehouden. Het beeldje van Anne Frank staat er rustig, niet bezoedeld bij.  

Het COC hield zich in de controverse opmerkelijk stil

Lars Drenth voegt zich bij ons en krijgt ook een poncho. We maken een praatje met een vrouw die bij ons komt staan. Het duurt even voordat ik haar chai aan een kettinkje zie hangen. Het laatste wat ze nog draagt, zegt ze, want verder heeft ze alle Joodse symbolen weggedaan. “Een chai herkennen ze niet zo snel.” De vrouw stelt zich voor als Judith Baruch. Gaat zij ook meelopen? “Nee, dat doe ik al jaren niet meer. Maar ik weet wel wat het is om uit een Joods-orthodox gezin te komen en lesbisch te zijn. Pas na mijn vijftigste ben ik gaan leven. Daarvoor heb ik alleen maar overleefd. Sport was mijn redding. Ik heb zelfs nog een medaille gehaald bij de Gay Games in Amsterdam, in 1998. Dat was in het dubbelspel tafeltennis.” 

En dan, ietwat verontwaardigd: “Het NIW vermeldde toen alleen mijn dubbelpartner. Maar die medaille hadden we toch echt samen gewonnen.” Marianne en ik beginnen te lachen. “Nou, wij werken voor het NIW. Zullen we alsnog een rectificatie plaatsen?”, vragen wij. “Ja, doe maar!” Wel, bij dezen. Twee Israëlische vrouwen met drie kinderen komen op ons af. Wat is hier gaande, vragen zij. We leggen het uit en met een kol hakavod nemen we afscheid. Een wildvreemde man duikt achter ons op en zegt met een oosters accent in het langslopen: “Good you are here.”  

Palestijnse vlaggen 

Rond één uur is de stoet op gang gekomen. Eerst verschijnt een aantal motoren met de pridevlag, daarna volgen de lopers. Er is politie op de been. We hebben sinds ongeveer een week contact met het Joods Politienetwerk aan wie we onze plannen hebben voorgelegd. Er staat een politieauto aan de overkant van de straat. Agenten die de motoren begeleiden, steken hun hand op, bij wijze van ‘We zien jullie’. Wij groeten terug. En dan komen de lopers. Sommigen stappen even uit de stoet. “Goed dat jullie er zijn,” krijgen we te horen. Judith, die naast ons staat, begroet oude bekenden in de optocht. 

Wij zien ‘onze groep’ nog niet. Eerst komt een busje langs van Oxfam-Novib met rood-groen-zwarte banners met een vrouwengezicht erop die het publiek ‘Strijd voor gelijkheid’ toe lijkt te schreeuwen. Daarachter verdwijnen de kleurrijke pridevlaggen vrijwel geheel. Ze worden vervangen door tientallen Palestijnse vlaggen en op karton geschreven kreten als ‘No pride in genocide’, er is een antifavlag, een meisje draagt een T-shirt met de letters ‘Krl Mrx’. Een groot spandoek meldt: ‘Zwijgen is medeplichtigheid. Kom in verzet’. En we zien banners met ‘Gays against genocide’ of ‘Queer + Muslim. No pride in genocide’. 

‘Kun je alsjeblieft achteraan gaan lopen? Je bent niet eens queer’

De groep krijgt ons in het vizier en komt op ons af. Een man in een zwarte jurk zwaait een Palestijnse vlag in ons gezicht. “Esther!” roept hij, en hij schreeuwt dat ik moet vertrekken. Een fotograaf die zich dagenlang niet lijkt te hebben gewassen neemt van alle kanten foto’s van ons. Waarschijnlijk voor het smoelenboek dat de ronde doet onder demonstranten, zoals we eerder zagen op het Binnengasthuisterrein bij de ontzetting van het universiteitsgebouw. Binnen de kortste keren staan er vier politieagenten om ons heen om de groep van ons te scheiden. De betogers wijzen naar ons: “Shame, shame, shame on you!” Vooraf hebben we afgesproken niets terug te zeggen, niet in discussie te gaan, geen oogcontact te maken. We staan daar alleen maar. We filmen stilzwijgend en maken foto’s. De leidster lijkt een meisje met gezichtsbedekking, een kaffiya en een blote buik en een nummer op haar arm, alsof ze in een concentratiekamp heeft gezeten. Ze spuwt op dertig centimeter afstand haar gierende haat in ons gezicht. Haar teksten, meegejoeld door haar tientallen medestanders: ‘Toen niet, nu niet, nooit meer fascisme’, ‘Zionists are all the same, nazi’s by a different name’ en ‘May you rot in hell’.

De man in de zwarte jurk ontneemt ons intussen met zijn Palestijnse vlag zoveel mogelijk het zicht. Ergens hoor ik dat er iets over ‘Judaism’ wordt geroepen, maar het gaat verloren in de chaos. Dan duikt de man van de patatkraam naast me op: “I’m with her! I’m with her!” roept hij de demonstranten toe, terwijl hij zijn arm om me heen slaat. Een wildvreemde vrouw komt naast hem staan. “Me too!” roept ze.  

Stomverbaasd 

Na zo’n twintig minuten vindt de politie deze haatorgie welletjes. De groep, die de hele optocht tegenhoudt, wordt gemaand verder te lopen. Niet veel later zien we ons ‘Joodse clubje’ op de brug verschijnen en we sluiten ons bij hen aan. Naast Gideon in de poncho heeft ook ene Drew een Israëlische vlag bij zich. Hij draagt hem als zonwering onder zijn pet in zijn nek. In totaal tellen we zo’n honderd Palestijnse vlaggen, meer dan regenboogvlaggen, en vijf Israëlische. 

‘Betekent die vlag nou dat jullie aanhangers zijn van Netanyahu?’

We lopen op de Rozengracht als er een journalist van Het Parool op me afkomt. Guy Spigelman is daar niet blij mee. Hij mengt zich in het gesprek. En nog geen paar minuten later maant hij mij: “Kun je alsjeblieft achteraan gaan lopen? Je bent niet eens queer.” Maar zelfs Marianne Troostwijk krijgt hetzelfde ‘verzoek’. “Geen probleem,” antwoorden we, en we sluiten aan in de achterhoede. Aan het einde van de Rozengracht verplaatst de groep zich ineens naar het trottoir. Spigelman verzoekt ons de Israëlische vlaggen op te bergen: “Mensen voelen zich niet veilig.” “Wacht even,” antwoorden wij, “de leuze is: ‘There is no pride in exclusion’. En nu moeten wij onze vlaggen opbergen?” Spigelman: “Het zijn er nu te veel.” Keren Hirsch, die erbij staat, mijn collega Troostwijk goed kent en weet wat zij voor de lhbt+-gemeenschap heeft gedaan, houdt zich op de vlakte. Enkele Oy Vey-leden leveren hun borden in. Ze voelen zich ‘niet meer veilig’, is het excuus. Wij zijn stomverbaasd. Deze hele groep is samengekomen om te protesteren tegen de boycot van de Israëlische vlag, en nu worden we door deze zelfde groep geboycot. 

Tranen

Omdat er journalisten om ons heen zwermen en we voor hen geen feestje willen optuigen van ‘Joden ruziën onderling’ waarover de kranten graag schrijven, vertrekken we. Enigszins ontgoocheld, dat wel. Gideon en Drew lopen met hun Israëlische vlag verder. Wordt het groepje na ons vertrek met rust gelaten? Natuurlijk niet. De tientallen ‘genocide’-schreeuwers blijven hen volgen en uitschelden, hoe vreedzaam de slogan ‘Er is geen eer in uitsluiting’ met al die religieuze symbolen ook is. Drew en Gideon lopen met rechte rug, trots verder maar niet iedereen voelt zich op z’n gemak. Eenmaal aangekomen bij het Haarlemmerplein is een van de leden van de groep zelfs in tranen, als gevolg van de heftige intimidatie. De groep besluit het laatste deel van de route, langs het Centraal Station terug naar de Dam, niet te voltooien.   

Terwijl we teruglopen over de Rozengracht naar de Westermarkt, spreken twee vrouwen ons aan. “Goed dat jullie er waren, hoor!” Het is een kreet die we vanmiddag vaak hebben gehoord en die bemoedigt. Een van de twee vrouwen komt ons later achterna. “Betekent die vlag nou ook dat jullie aanhangers zijn van Netanyahu?” vraagt ze. “Nee mevrouw, dat zijn we beslist niet,” antwoorden we.   “O, kijk, ik ben zelf niet Joods, maar wel aanhanger van Jaap Hamburger, van Een Ander Joods Geluid.” Wij antwoorden: “Mevrouw, ook van hem zijn wij beslist geen fan.” Ze is nogal verbouwereerd. Wij lopen door.