Komend weekend is in het Amsterdamse Ziggo Dome drie keer een avond van de filmmuziek te beleven. Ongetwijfeld is Hans Zimmer weer een van de hofleveranciers. De man die als jongetje zijn leraren tot wanhoop bracht, brengt nu menigeen in vervoering met zijn muziek.
Op een persconferentie tijdens het Filmfestival van Berlijn in 1999 beleeft hij benauwde momenten. Hans Zimmer heeft dan net de muziek gecomponeerd voor De laatste dagen, een documentaire van Steven Spielbergs Shoah Foundation. De nationale tv-zender vraagt hem waarom hij voor deze film de muziek heeft gecomponeerd en hoe dat voor hem als Duitser voelt. Zimmer antwoordt: “Ik moet toegeven dat ik een nogal gecompliceerde relatie met mijn vaderland heb, omdat ik Joods ben.”
Het is eruit voordat hij er erg in heeft en zodra hij het heeft gezegd, breekt het zweet hem uit. Want dit antwoord heeft niet alleen grote consequenties voor hemzelf, denkt Zimmer, maar ook voor zijn moeder in München. Hij heeft het familiegeheim van de Zimmers zomaar publiek prijsgegeven. “Ik kon niet wachten tot het einde van de persconferentie. Ik zocht meteen een telefoon op en belde mijn moeder,” herinnert Hans zich later. Hij moet dit aan haar opbiechten voordat ze het van derden zou horen. Hij vertelt haar wat hij heeft gezegd. Aan de andere kant van de lijn valt even een stilte en dan zegt zijn moeder: “Ik ben zo trots op je.” “Ik denk dat dat de enige keer was dat ze zei trots op mij te zijn,” zegt Zimmer over dat moment.
Niet iedereen kent de naam Hans Zimmer, maar ongetwijfeld heeft u meer dan eens werk van hem gehoord, zeker als u filmliefhebber bent. Na John Williams, de vaste componist van Steven Spielberg, is Zimmer de beroemdste filmmuziekmaker ter wereld.
Hans Zimmer heeft de muziek van meer dan tweehonderd films op zijn naam staan
Hij heeft de muziek voor meer dan tweehonderd films op zijn naam staan. Om er een paar te noemen: The Gladiator, Thelma and Louise, Driving Miss Daisy, The last samurai, Bird on a wire, The lion king – die hem met Elton John zijn eerste Oscar oplevert – heel wat Batmanfilms, The Simpsons, Black Hawk down, Pirates of the Caribbean, The Da Vinci Code, Inception, 12 years a slave, Interstallar, Hannibal, Blade runner, Wonder Woman, Army of thieves, de James Bondfilm No time to die, Around the world in 80 days en veel, heel veel meer. Zo is ook het openingsthema van de Netflixserie The crown van zijn hand, evenals de muziek voor Sir David Attenboroughs Planet Earth II, waarover hij in oktober 2022 zegt: “Ik denk dat mijn composities voor Sir David als enige écht iets waard zijn, want die producties hebben uiteindelijk invloed op de manier waarop wij de wereld behandelen.”
Geheim
Voor de duistere muziek van de sciencefictionproductie Dune wint Zimmer in maart van dit jaar zijn tweede Oscar. Op het moment dat die winst bekend wordt, is hij niet aanwezig bij het jaarlijkse galaspektakel in Hollywood, maar hij ligt na een van zijn liveconcerten te snurken in een Amsterdams hotel. Het zijn zijn dochters Annabel en Zoë die hem wekken om het nieuws te vertellen. Hoe ze zo snel aan een plastic replicaatje van een Oscar komen, zal wel voor altijd een familiegeheim blijven, maar Zimmer deelt zijn geluk op Twitter, om twee uur ’s nachts, in badjas, mét beeldje.
Hans Florian Zimmer wordt in 1957 geboren in Frankfurt am Main en groeit op in Königstein. Zijn moeder Brigitte Weil vluchtte in 1939 uit Duitsland naar Engeland, maar keerde na de oorlog terug en trouwde met de Duits-Joodse zakenman Hans Joachim Zimmer, eigenaar van een textielbedrijf. Hoewel Hans al jong weet dat zijn ouders Joods zijn, wordt er thuis niet over gesproken en van een Joodse opvoeding is al helemaal geen sprake. Het is een goed bewaard geheim. Zimmer: “Ik denk dat ze bang waren dat ik het aan de buren zou vertellen. Maar het hing altijd in de lucht. Ik kon het voelen.”
Hij voelt zich ambivalent over zijn afkomst. In de jaren vijftig en zestig is het moeilijk als Joods kind te leven in Duitsland.
Pas in 1999 flapt hij het eruit: ‘Ik ben Joods’
De Joodse identiteit van het gezin wordt daarom weggestopt, met de waarschuwing: ‘vertel niet wat we zijn’. Tot die persconferentie in 1999 weten zelfs Hans’ beste vrienden niet dat hij Joods is.
Trauma
Zimmer is nog jong als zijn vader plotseling overlijdt. Een trauma dat hij naar eigen zeggen pas zal verwerken als hij de muziek schrijft voor The lion king. “Die film gaat ook over een vader die een zoon achterlaat. In feite is de muziek die ik voor The lion king schreef een requiem voor mijn vader.” En dan te bedenken dat hij bijna niet was ingegaan op het verzoek die muziek te schrijven. Hij accepteert de opdracht schoorvoetend om zijn zesjarige dochter een plezier te doen. Die wil graag met haar vader naar de première. Maar wat moet hij met een film over knuffeldieren? “Terwijl ik aan de muziek werkte, identificeerde ik mij steeds meer met Simba. Eindelijk kon ik mijn eigen verlies verwerken.”
Na de dood van vader Hans staat moeder Brigitte er alleen voor. Zij is zeer muzikaal en Hans speelt graag op de piano in de woonkamer. “Eigenlijk wilde ik brandweerman worden, maar na de dood van mijn vader was mijn moeder zo verdrietig. Ik kon alleen een glimlach op haar gezicht krijgen als ik pianospeelde.” De jongen vlucht in de muziek en zijn moeder huurt een pianoleraar in. Dat is geen onverdeeld succes. Al na een week blijkt dat er met Hans geen land te bezeilen is. Zelf zegt hij daar in een tv-interview over: “Ja, ik had één week les en het was duidelijk: of ik zou de leraar om zeep helpen, of hij mij.” In de jaren daarna leert hij het zichzelf aan, volledig autodidact dus.
Niet alleen de pianoleraar heeft moeite met Hans. Op school hebben ze ook problemen met hem. “Ik ben van acht scholen afgestuurd,” herinnert Zimmer zich. “Maar ik zat wel in een bandje. Ik hoorde altijd muziek in mijn hoofd, en ik ben een kind van de twintigste eeuw, ik was handig met computers.” Zo bouwt hij de piano thuis uit tot een soort synthesizer. Daarop produceert hij de gekste geluiden, die zijn moeder regelmatig tot wanhoop drijven. Zijn grootste held is Ennio Morricone. Diens ‘score’ voor Once upon a time in the West inspireert de jonge Zimmer om te dromen van een leven als componist.
Doorbraak
Omdat het met een opleiding maar niet wil lukken, stuurt Brigitte haar zoon naar kostscholen in Zwitserland en Londen. In Dorking, Surrey, haalt hij uiteindelijk zijn middelbareschooldiploma. Hij verdient dan al een centje bij met melodietjes voor reclames en hij zit in een rockband. Zijn eerste succesje heeft hij met de hit Video killed the radio star van The Buggles, een band waarvoor hij een elpee produceert. En dan is er History of the world, Part 1 van de punkband The Damned, die hij medeproduceert. Op de elpee waarop het nummer verschijnt, The black album, staat te lezen: ‘overgeproduceerd door Hans Zimmer’. In Londen leert hij Stanley Myers kennen, die dan al naam heeft gemaakt als filmcomponist. De twee besluiten een samenwerkingsverband aan te gaan, dat resulteert in muziek voor films als Moonlighting en My beautiful laundrette. Hij produceert in 1987 ook het hoofdthema van de film The last emperor van Bernardo Bertolucci. Componisten Ryuichi Sakamoto, David Byrne en Cong Su winnen er een Oscar mee.
Zimmer vertrekt naar de Verenigde Staten, waar hij de muziek schrijft voor enkele minder bekende films. Als componist breekt hij door als hij de muziek mag verzorgen voor Rain man, de film uit 1988 van Barry Levinson over een autistische man (Dustin Hoffman) die met zijn broer (Tom Cruise) door Amerika trekt. De film wint naast tal van trofeeën vier Oscars. De openingstune waarin Hans Zimmer de synthesizer combineert met steeldrums wordt wel genomineerd – zoals elf keer het geval zal zijn – maar hij wint de Oscar niet. Wel levert de compositie zijn eerste andere grote prijs op: de BMI Film Music Award.
Typisch Zimmer, een symfonieorkest gecombineerd met elektronica
Het werk is direct een schoolvoorbeeld van Zimmers muzikale handtekening: een combinatie van symfonieorkest met elektronische klanken. Naast de synthesizer is voor Zimmer bijna alles een muziekinstrument, tot de zingende zaag aan toe.
Vanaf dat moment weten de producenten in Hollywood hem te vinden en begint zijn lange muzikale zegentocht. Het succes komt hem niet altijd aangewaaid. Zo maakt hij in 1998 de muziek voor The Prince of Egypt, een tekenfilm van Spielbergs DreamWorks Animation. Tijdens het vooronderzoek dat meer dan drie jaar duurt, ontdekt Zimmer de Israëlisch-Jemenitische Ofra Haza en stelt haar voor aan de regisseurs. Die vinden haar zo mooi dat haar uiterlijk hen inspireert tot een van de personages in de productie. Componeren voor een animatiefilm valt Zimmer zwaar. Er moet veel breder worden samengewerkt, vertelt hij muziekjournalist Edwin Black. Alles werkt anders dan bij The lion king, waar hij zich niet met de animatie hoefde te bemoeien. “Beroerder dan tijdens de opnamen voor de muziek van Prince of Egypt had ik me niet eerder gevoeld. Ik was bloedchagrijnig, want ik was bang dat ik de hele film had verpest en werd ontzettend onzeker. Ik raakte steeds meer in paniek. Dat verborg ik voor de anderen, maar die zagen het natuurlijk wel degelijk. Ik was niet te harden. Uiteindelijk hebben ze me de studio uitgegooid en een keuze gemaakt uit de 88 opnamen die we hadden.”
In datzelfde interview wordt Zimmer gevraagd wat hij het mooiste filmthema vindt dat ooit geschreven werd: “John Williams’ Schindler’s list. Eerst luisterde ik er gewoon als liefhebber naar. Daarna zoog het me naar binnen, niet alleen door het vakmanschap, maar ook door de genialiteit.”
Workaholic
In 2014 wordt Hans Zimmer geëerd door de Amerikaanse vrienden van het Israëlische Philharmonisch Orkest. Zubin Mehta dirigeert een aantal van Zimmers beroemdste melodieën. De componist biedt aan het orkest ‘waar mogelijk te helpen’. Zimmer is oorspronkelijk in de veronderstelling dat de muzikale avond in Israël zal worden gehouden en is diep teleurgesteld als dat in Beverly Hills blijkt te zijn. Hij verklaart dat hij graag naar Israël wil komen, het land dat zijn moeder jaarlijks bezocht. Daar wil hij aan een nieuw stuk werken. Hij voegt eraan toe: “Nu kan ik openlijk zeggen dat Joden mijn volk zijn.” Van vakantie wil hij niet spreken, want daar doet hij niet aan. Zimmer is een workaholic en vakanties vindt hij verloren tijd.
‘Ik verschuil me achter woorden. Wie ik echt ben, hoor je alleen in mijn muziek’
Hoewel hij in interviews een open boek lijkt, de vragen introspectief en eerlijk beantwoordt, vindt Zimmer dat woorden altijd tekortschieten: “Woorden voldoen voor mij niet. Ik verschuil mezelf erachter, maar ze vertellen niet wie ik ben. Wie ik echt ben, hoor je alleen in mijn muziek. Alleen daarin laat ik je in me kijken.”
Deze serie is mede mogelijk gemaakt door Maror
