Duitsland worstelt

Nieuw én oud antisemitisme lijken steeds salonfähiger te worden bij onze oosterburen. Politici lijken wakker te zijn geworden maar de rechterlijke macht maakt het probleem alleen maar groter.

Wie dacht dat het rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) begin vorig jaar haar dieptepunt bereikte toen de Thüringse partijbaas Björn Höcke het Holocaustmonument in Berlijn een ‘Denkmal der Schande’ noemde, is bedrogen uitgekomen. De uitspraak kwam Höcke op het predicaat ‘antisemiet’ van de Zentralrat der Juden en op een minikopie van het Berlijnse monument in zijn achtertuin te staan.

Nog bonter – of bruiner zo u wilt – maakte zijn partijgenoot Wolfgang Gedeon, lid van het deelstaatparlement in Baden-Württemberg het. Ook Gedeon ergert zich aan monumenten voor de slachtoffers van de Shoa, meer in het bijzonder aan de meer dan 50.000 Stolpersteine die kunstenaar Gunter Demnig in Duitsland heeft gelegd. Vorige week schreef Gedeon een brief aan de burgemeester van Singen, waar drie struikelstenen zullen worden geplaatst: “Met hun acties proberen de Stolperstein-initiatiefnemers hun medemensen een zekere herinneringscultuur op te dringen en hen voor te schrijven hoe zij wie, wanneer moeten herdenken. Wie geeft deze vaak zo penetrante moralisten het recht daartoe?”

Een protest tegen struikelstenen, enkele jaren geleden was dit slechts voorbehouden aan neonazi’s. Zoals de leden van de Nationaldemokratische Partei Deutschlands, de NPD die vandaag de dag nog slechts een marginaal bestaan leidt. Gedeons opmerkingen sluiten bijna naadloos aan bij het NPD-voorstel de struikelstenen om te smelten om er een monument voor gesneuvelde Wehrmachtsoldaten van te maken. Toegegeven, Gedeon is niet onomstreden binnen AfD, vanwege zijn antisemitische complottheorieën (hij wijst bewijzen dat de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion’ een vervalsing zijn consequent van de hand). Maar hier is het probleem: in plaats van dat types als Gedeon en Höcke met pek en veren de partij uit worden gejaagd, heeft de factie die hen de hand boven het hoofd houdt, de macht binnen de AfD naar zich toegetrokken. Waardoor de partij steeds meer de extreem-rechtse kant op drijft.

Partijleider Alexander Gauland zei vorig jaar september nog dat Duitsers het ‘recht hebben trots te zijn op de prestaties van de Duitse soldaten in de twee wereldoorlogen’ en Bondsdaglid Wilhelm von Gottberg noemde de Holocaust ‘een instrument voor de criminalisering van Duitsers’. Dubravko Mandic, bijgenaamd de ‘rechtsbuiten van AfD’ was al een paar jaar geleden opvallend open over de extreme koers die zijn partij meer en meer vaart, toen hij stelde dat AfD ‘inhoudelijk nauwelijks nog van de NPD verschilt’.

‘Wir schaffen das’
Steeds openlijker Jodenhaat zien de Duitsers zeker niet alleen op rechts. Zelfs de meest fervente aanhangers van bondskanselier Angela Merkels ‘Wir schaffen das’-asielbeleid schrokken wakker toen op 8 december vorig jaar een woedende moslimmenigte door de straten van Berlijn trok. Hun protest zou gericht zijn tegen president Donald Trumps erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël, maar hun leuzen vertelden een heel ander verhaal. Het inmiddels ook in Nederland beruchte ‘Khaybar, Khaybar ya yahud, jaish Muhammad saya’ud’ schalde massaal door de straten. Het is de waarschuwing aan de Joden de – verloren – slag van Khaybar (628) niet te vergeten, want ‘het leger van Mohammed keert terug’.

De Duitse pers, meestal minstens zo politiek-correct als de onze, kon er niet meer omheen: dit had niets meer met kritiek op Israël te maken, dit was puur antisemitisme. Of zoals Michael Hanfeld, mediaredacteur van de eerbiedwaardige Frankfurter Allgemeine Zeitung het daags na de demonstratie in Berlijn uitdrukte: “Es ist der pure Hass.” De Jodenhaat van de demonstrerende moslims in de Duitse hoofdstad bleek niet op zich te staan; het Bundesamt für Migration und Flüchtlinge kwam er na onderzoek achter dat meer dan de helft van de Syriërs en Iraki’s in Duitsland er antisemitisch gedachtegoed op nahoudt. (Het werkelijke percentage ligt waarschijnlijk nog veel hoger: uit onderzoek van de Anti-Defamation League in 2013 bleek bijvoorbeeld dat driekwart van de Iraki’s gelooft dat Joden verantwoordelijk zijn voor de meeste oorlogen op aarde.) Ter vergelijking: ‘slechts’ 15 tot 25 procent van de autochtone Duitsers heeft vergelijkbare anti-Joodse opvattingen.

Nu honderdduizenden asielzoekers uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika de afgelopen jaren naar Duitsland zijn getrokken, neemt het ‘nieuwe’ antisemitisme bij onze oosterburen hals over kop toe. ‘Berlijn’ was niet de enige demonstratie die uit de hand liep, in München scandeerden demonstranten ‘intifada’ en ‘dood aan Israël’ – wat zelfs de organisatoren te ver ging. Een van hen riep door de megafoon dat de betogers zich ‘als dieren gedroegen’. Demonstraties als die in december in Berlijn en München zijn niets nieuws: in 2014 kwam het tot vergelijkbare protesten naar aanleiding van de gevechten in Gaza tussen Hamas en het Israëlische leger. Ook toen werden antisemitische leuzen geschreeuwd: ‘Jude, Jude, feiges Schwein – komm heraus und kämpf allein’ (‘Jood, Jood, laf varken – kom naar buiten en vecht alleen’).

Molotovcocktails
Maar met de snelle groei van het aantal moslims in Duitsland (van 3,3 miljoen in 2010 naar 5 miljoen in 2016) begint ook de politiek zich zorgen te maken over het groeiende antisemitisme uit die hoek. In Frankfurt treden de bestuurders van de stad hard op tegen de BDS beweging door banken in Duitslands financiële hoofdstad te dreigen met een boycot, wanneer zij zaken doen met organisaties die Israël economisch proberen te isoleren. Locoburgemeester Uwe Becker noemt BDS een ‘door en door antisemitische beweging’ die gebruikmaakt van dezelfde taal als de nationaalsocialisten. En de gemeenteraad van de Beierse hoofdstad München nam in december met grote meerderheid (zowel christendemocraten als socialisten stemden vóór) als eerste Duitse stad ook formeel een anti-BDS-wet aan. Universiteitsstad Heidelberg zou hetzelfde overwegen.

Conservatieve christendemocraten willen zelfs migranten die zich aan Jodenhaat schuldig maken het land uitzetten. Angela Merkels CDU/ CSU in de Bondsdag heeft hiervoor een wetsvoorstel ontworpen waarin staat: “Wie Joods leven in Duitsland afwijst of het bestaansrecht van Israël in twijfel trekt [cursivering BS], kan geen plek in ons land hebben.” Hoe en of dit praktisch te verwezenlijken is en of het voorstel de coalitieonderhandelingen met de sociaaldemocratische SPD overleeft is de vraag, maar duidelijk is dat de Duitse politiek het geïmporteerde antisemitisme net zo serieus begint te nemen als het voortwoekerende van eigen bodem.

Nu de rechterlijke macht nog. Het Oberlandesgericht in Düsseldorf bevestigde in januari in hoger beroep de uitspraak van een lagere rechtbank in Wuppertal, die inhield dat een aanslag met molotovcocktails op een synagoge niet als antisemitisch kan worden beschouwd. In de zomer van 2014 hadden Mohammed E., Ismail A. en Mohammed A. (alle drie van Palestijnse afkomst) de Bergische Synagoge in Wuppertal aangevallen om ‘aandacht te vestigen op de situatie in Gaza’, zoals de rechter in hun zaak het verwoordde. Het woord antisemitisme weigerde hij in de mond te nemen, nee, de aanval werd beschouwd als kritiek op Israël. Weliswaar werden de drie veroordeeld wegens brandstichting maar, zo bevestigde ook de hogere rechter, van Jodenhaat was bij de aanslag geen sprake.

Een volgens velen bizarre uitspraak. Leonid Goldberg, voorzitter van de Joodse Kultusgemeinde in Wuppertal, sprak er klare taal over: “Wanneer in Duitsland een moskee wordt beklad, weet iedereen onmiddellijk dat het om moslimhaat gaat. En dus is het net zo duidelijk Jodenhaat wanneer iemand een synagoge in brand probeert te steken.” De zaak is extra cru in het licht van het lot van de oorspronkelijke synagoge van Wuppertal. Deze werd in de nacht van 9 op 10 november tijdens de Reichskristallnacht door nazi’s in brand gestoken. Wellicht dat de rechtervleugel van Alternative für Deutschland die historische aanslag liever als niet-antisemitisch beschouwt. Zo is de cirkel rond, al is het te vermoeden dat AfD, gezien haar anti-immigratiestandpunten, het wel eens is met de woorden van modeontwerper Karl Lagerfeld over de instroom van islamitische asielzoekers: “Zelfs als er decennia tussen liggen, kun je niet miljoenen Joden vermoorden
en dan later miljoenen van hun ergste vijanden binnenhalen.”