Sinds de MeToobeweging is grensoverschrijdend gedrag uit de schaduw gehaald. De een voelt zich op zijn werk niet veilig door pesterijen van een meerdere, de ander wordt seksueel lastiggevallen. In de Joodse gemeenschap wordt er vaak geheimzinnig over gedaan. Deze week spreekt het forum zich uit over de stelling: ‘Ook in de Joodse gemeenschap moet grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar worden gemaakt’.
Wim van Dijk
‘We moeten dit onderwerp openlijk en in vrijheid bespreken’
In ons mediationwerk hebben mijn echtgenote en ik veel met dit onderwerp te maken gehad. De grote man op dit gebied is rabbijn Nuchem Rosenberg. Als een van de eersten in Amerika stak hij zijn nek uit en door zijn strijd zijn honderden personen die in orthodoxe kringen werkzaam waren, achter de tralies beland. Daarna is men, vaak tot grote schrik, erachter gekomen dat ontoelaatbaar gedrag in de hele wereld, dus ook in de Joodse gemeenschappen, voorkomt en regelmatig is doodgezwegen.
Interessant is een openbare opmerking van de Belzer-chassidische rabbijn P. Padwa, die enige tijd in Amsterdam woonde. Hij stelde tot grote schrik van sommigen in zijn gemeenschap dat een Jood die zich aan de Toravoorschriften wil houden, bij een aanwijzing van grensoverschrijdend gedrag onverwijld naar de niet-Joodse politie dient te stappen. Dat werd hem niet door iedereen in dank afgenomen, maar hij heeft daarmee een duidelijk signaal afgegeven dat dit soort schandalige praktijken bespreekbaar moeten worden gemaakt.
De laatste tijd is dat steeds vaker gebeurd. Het is duidelijk geworden dat in elke kring, met name in gesloten gemeenschappen, dingen kunnen gebeuren die het daglicht niet kunnen verdragen, maar die wel openlijk en in vrijheid moeten kunnen worden besproken.
In België zit een aantal mannen voor seksueel misbruik van heel jonge kinderen in de gevangenis. Hun veelal strikt orthodoxe echtgenotes en kinderen zijn, anders dan in het verleden, de schaamte voorbij. Zij zijn dankbaar en blij dat de daders op deze manier worden gestraft. Uiteraard mogen we niet vergeten dat behalve seksuele mishandeling ook emotionele en psychische mishandelingen de levens van mensen langdurig kapot kunnen maken.
Wim van Dijk is rabbijn en mediator
Margo Weerts
‘Ongewenst gedrag staat op de agenda en dat is goed’
et punt met ongewenst of grensoverschrijdend gedrag is dat niemand het wil, maar dat het wel gebeurt. Ook in de Joodse gemeenschap. En dat hebben we serieus te nemen. Door te erkennen dat het gebeurt, kun je er wat aan doen. De tijd waarin dit soort zaken onder het vloerkleed geveegd werden, moet echt voorbij zijn. Er ligt een verantwoordelijkheid bij instellingen in Joods Nederland om mogelijk grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer op een veilige manier te kunnen melden.
Gelukkig zien we bij JMW dat steeds meer Joodse organisaties die verantwoordelijkheid nemen. Eind vorig jaar hebben we met een aantal kerkgenootschappen en verenigingen gesprekken gevoerd over alles wat zij doen om een sociaal veilige omgeving te creëren voor hun medewerkers, leden en deelnemers en hoe JMW daarbij kan helpen. Enkele organisaties hebben een vertrouwenspersoon aangesteld. Andere hebben algemene gedragsregels gepubliceerd.
Grensoverschrijdend gedrag staat op de Joodse agenda en dat is goed. Alleen door het te benoemen kunnen we het erover hebben. JMW kan fungeren als ‘luisterend oor’ en mensen die met ongewenst gedrag te maken hebben gehad, ondersteunen en van advies voorzien. Dat laakbare gedrag vindt niet alleen binnen de muren van een organisatie plaats, maar ook gewoon op straat en in de winkel. Het zit soms in kleine gedragingen die grote impact kunnen hebben. Vaak hebben mensen er geen idee van wat hun gedrag aanricht. En als je ziet dat iemand te maken heeft met ongewenst gedrag en niet bij machte is om zelf daarop te reageren, heb je een verantwoordelijkheid het bespreekbaar te maken. Daarom: praat niet over elkaar, maar met elkaar.
Margo Weerts is directeur-bestuurder JMW
Naomi Ehrlich
‘Iedereen heeft andere grenzen, vaak voel je het verschil’
rensoverschrijdend gedrag kan van seksuele aard zijn, maar de vorm aannemen van intimidatie en agressie. Iedereen heeft andere grenzen; de een ziet een seksueel getinte opmerking als een grapje, de ander vindt zoiets niet kunnen. Of een arm om je schouder: de een vindt dat oké, de ander heeft het liever niet. En natuurlijk is er gedrag waarvan het voor iedereen overduidelijk is dat het over grenzen gaat.
Boosheid wordt soms als grensoverschrijdend ervaren. Ik vind het belangrijk de nuance te blijven zien: wanneer is iemand ‘gewoon boos’ over iets en wanneer gaat iemand met zijn woede over grenzen, zodat het gaat lijken op intimidatie of agressie? We moeten boos kunnen worden zonder de vrees dat die boosheid direct als grensoverschrijdend wordt gelabeld. Hetzelfde geldt voor het geven van een knuffel. Ik vind het schrijnend dat mensen die in het basisonderwijs of kinderdagverblijven werken zich soms niet meer vrij voelen om een kind te troosten met een eenvoudige knuffel. Omdat zo’n liefdevol gebaar hen in een lastig parket kan brengen. En dat terwijl deze basale manier van troosten een kind juist goed kan doen.
Soms is het goed naar de intentie te kijken van bepaald gedrag. Zo kan iemand een steunende arm om de schouder leggen of eentje die bedoeld is om te intimideren. Vaak voel je dit verschil aan. Bij jezelf voelen hoe je iets ervaart, is een belangrijke vaardigheid. Op basis daarvan kun je handelen wanneer voor jou iets niet goed voelt. Ik ben blij dat er meer bewustwording is over dit onderwerp. En ook dat dat wat soms jarenlang ‘gewoon’ is geweest en goedgepraat onder het motto ‘het hoort er nu eenmaal bij’, niet meer getolereerd wordt.
Naomi Ehrlich is psychologe en haptotherapeute en geeft onder meer trainingen over het omgaan met grensoverschrijdend gedrag
Catherine Keyl
‘Soms is een zaak te gevoelig om openbaar te maken’
Natuurlijk denk je in eerste instantie: ja, logisch. Ik zeg daar meteen ‘maar …’ achteraan. Elk geval is verschillend. Op mijn elfde ben ik misbruikt door de hoofdonderwijzer. Mijn moeder wist ervan. Als zij dat meteen naar buiten had gebracht, zou ik een heel andere jeugd hebben gehad. Dan was ik in aanraking gekomen met de politie en de kinderbescherming. Daar had ik niet aan moeten denken. Laat staan dat ze het mijn in de oorlog getraumatiseerde vader zouden hebben verteld, want die was met een pistool op de man afgestapt en dan waren we nog verder van huis geweest.
Soms ligt een zaak zo gevoelig dat je die juist niet in de openbaarheid moet brengen. Daar kwam in mijn geval bij dat die hoofdonderwijzer mij zelfvertrouwen gaf, omdat hij mij aanmoedigde te schrijven. Hij zag dat ik daarvoor talent had. Het klinkt misschien vreemd, maar daar ben ik hem nog altijd dankbaar voor. Ik maak daar nog dagelijks gebruik van. Wat ik wil zeggen is: het ligt niet zo eenvoudig, het is niet allemaal zwart-wit.
Als je het over grensoverschrijdend gedrag in de werkomgeving hebt, merk ik dat velen niets meer kunnen hebben. Ik wil niet generaliseren, maar op sommige punten vind ik het echt doorgeslagen. Iedereen die onder druk en spanning werkt, treedt een beetje buiten zichzelf als hij of zij moet presteren. Zeker omdat leidinggevenden erop worden aangesproken als het mis gaat. Soms lijkt het alsof we prinsjes en prinsesjes kweken, die als ze in de echte wereld komen denken dat ze fantastisch zijn. Als je ze dan vertelt dat ze waardeloos werk leveren, trap je ze op hun zielige zieltje. Dat vind ik een gevaarlijke ontwikkeling.
Catherine Keyl is columniste en werkte veertig jaar in de tv-wereld
