Gespleten gemeenschap

Hoe gaat het sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne met de Joodse gemeenschappen in Rusland? Joodse leiders die het beleid van Poetin bekritiseren, durven dat niet met open vizier te doen, zelfs niet als ze naar het buitenland zijn gevlucht. Een van hen zit nu ondergedoken in Tel Aviv en sprak met de Jerusalem Post. Hij wil anoniem blijven, omdat hij de inval van Rusland rekent tot een van de ergste misdaden van deze eeuw en daarom voor zijn leven vreest: “De Joodse gemeenschap zoals wij die kennen, zal nooit meer dezelfde zijn. Die staat zo onder druk dat de groep afbrokkelt.”

Anderen vrezen dat degenen die aanspraak maken op de Wet op Terugkeer niet halachisch Joods zijn. Sommigen zouden amper iets met jodendom van doen hebben en alleen maar op alia gaan om uit Rusland weg te komen. Wat voor Oekraïense vluchtelingen geldt, geldt ook voor Russen die nu Israël binnenkomen. Geschat wordt dat zo’n half miljoen Russische Joden recht hebben op terugkeer. Zo’n 150 duizend van hen zijn daadwerkelijk verbonden aan een gemeenschap, de meesten in Moskou en Sint-Petersburg. Die leden zijn vaak hoog opgeleid, veelal westers georiënteerd en hebben connecties in de vrije wereld. Zij zoeken een nieuw thuis in Israël.

Anderen beroepen zich op één Joodse opa of oma, waardoor zij een beroep kunnen doen op de terugkeerwet. In totaal zijn tot nu toe zo’n vijfduizend Russen sinds het begin van de oorlog Israël binnengekomen. Maar volgens een leidster van een Russisch-Joodse gemeenschap die nu in West-Europa verblijft, is de leegloop al sinds 2014 gaande. Zij zegt dat sinds dat jaar al ruim driekwart van de jongere leden van haar gemeenschap naar het buitenland is vertrokken. Zij wil aan de goede kant van de geschiedenis staan: “Onze kinderen en kleinkinderen zullen ons vragen: ‘Wat deed jij in de Russisch-Oekraïense oorlog?’ Het Kremlin oefent druk uit op Joodse leiders om hun steun uit te spreken aan Poetin. En dat was ik niet van plan.”

Vrijbrief
De meeste leiders doen er het zwijgen toe, maar enkelen uiten hun loyaliteit aan Poetin. Zoals rabbijn Alexander Boroda, voorzitter van de Federatie van Russische Joden. Hij verklaarde op 4 maart tegenover het Russische nieuwsagentschap Interfax het onvoorstelbaar te vinden “dat neonazisme in het openbaar de kop opsteekt in Oekraïne.”

Een andere rabbijn, behorend tot een kleinere Chabadgemeenschap, zegt regelmatig telefoontjes te krijgen van mensen die hij nog nooit gezien heeft en die niet verbonden zijn aan zijn gemeenschap. Ze vragen om informatie over de terugkeerwet: “Zelfs mensen met een Joodse overgrootouder proberen dat,” vertelt hij. “Ze proberen gewoon het land uit te komen en denken dat dit hun vrijbrief is. Maar verreweg de meeste leden van mijn gemeenschap willen gewoon blijven, ze hebben geen enkele intentie te vertrekken.”

In de jaren negentig nam Israël een miljoen Sovjetimmigranten op, van wie een groot deel niet halachisch Joods was. Er waren schandalen rond rabbijnen die zich hadden laten omkopen en ‘Joodverklaringen’ afgaven. De consumptie van varkensvlees steeg explosief, evenals die van wodka. Verreweg de meeste immigranten van toen zijn nu geïntegreerd. Dat ligt moeilijker bij oudere voormalige Sovjet-inwoners, die nog steeds weinig Ivriet spreken.

Solovyov: ‘Joodse bezetter’
Een van Poetins populairste propagandisten is de Joods-Russische televisiepresentator Vladimir Solovyov. In 2013 sprak hij zich nog uit tegen bezetting van de Krim, wat in 2014 toch gebeurde. Tegenwoordig tapt hij uit een ander vaatje. Niet alleen klaagt Solovyov erover dat hij door het Westen wordt geboycot omdat hij Joods is, maar hij uit zich intussen ronduit antisemitisch. In een bericht op sociale media verklaart hij: “We zijn niet in Joden in Rusland Solovyov: ‘Joodse bezetter’ oorlog met Oekraïne, want Oekraïne is een bedenksel van de nazi’s, gecreëerd door Poolse, Duitse en Amerikaanse imperialisten. Deze creatie vernietigt als een hersentumor de eigenschap om te herinneren en na te denken, waardoor zeker de jongeren daar veranderen in wrede zombies. […] ”

“Vandaag rectificeren we een historisch onrecht, we bevrijden een deel van Rusland, bevrijden de Russen in Kiev van de Duitse, Angelsaksische en Joodse koloniale bezetters, wier handen tot hun ellebogen in het bloed baden van andere volkeren die zij als onmenselijk beschouwen.”

Op zoek naar nog meer actualiteit? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.