Gioercrisis

De Conference of European Rabbis (CER) gaat Israëlische privébekeringen niet langer erkennen, werd onlangs bekend. In ruil daarvoor ontvangt de raad erkenning vanuit het Israëlische opperrabbinaat. Door deze politieke deal worden vooral de modern-orthodoxen buitenspel gezet.

De samennwerkingsovereenkomst tussen het Israëlische opperrabbinaat en de CER werd aangenomen door een coalitie van zo’n 700 Europese orthodoxe rabbijnen van deze raad. Onder hen de twee invloedrijkste van Europa: de opperrabbijnen van Engeland en Frankrijk. Onder privébekeringen wordt verstaan alle bekeringen onder leiding van rabbijnen die niet rechtstreeks samenwerken met het Israëlische opperrabbinaat. Halachisch gezien zijn deze bekeringen, als die orthodox zijn, niet minder geldig dan die van het Israëlische opperrabbinaat. Voorheen werden bekeringen per individuele casus beoordeeld door de Europese rabbinale rechtbanken. Het huidige Nederlandse rabbinaat dacht daar anders over. Het accepteerde al langer geen privébekeringen vanwege zijn samenwerking met het Israëlische opperrabbinaat. Of privébekeringen in de toekomst nu in Benee Brak of op de Westbank worden gedaan, ze zijn vanaf nu in Europa – in ieder geval op papier – niets meer waard.

Het gevolg voor Joods Europa? Door de toenemende invloed van het Israëlische opperrabbinaat, dat de laatste decennia vooral de charedische stem is gaan vertegenwoordigen, zullen de criteria voor de overgang tot het Jodendom de komende jaren in Europa verschwarzen, nog strikter worden. Daarnaast zal de al bestaande afstand tussen de liberale Europese Joden en hun rabbinaten groter worden. Voor het Israëlische opperrabbinaat is dit een grote overwinning. Zijn positie was in het geding gekomen door de toenemende invloed van organisaties als Tzohar, dat met zijn 800 modern-orthodoxe rabbijnen in Israël terrein wint op het gebied van kasjroet en halachische huwelijken. Ook het Israëlische opperrabbinaat moest deze verschuiving erkennen en accepteert Tzohar – waarschijnlijk met zware tegenzin – als het enige alternatief bij het sluiten van deze huwelijken.

Hoopvol
Bij de gioer, het toetreden tot het Jodendom, is het een ander verhaal. Doordat het Israëlische opperrabbinaat de laatste decennia meer naar de charedische kant trekt dan naar die van de modern-orthodoxen, houdt deze er een starre houding op na inzake moderne ontwikkelingen in de Israëlische samenleving. De onbuigzaamheid van het opperrabbinaat heeft ook zijn uitwerking in het verstrekken van gioeriem. Talloze potentiële proselieten, met name Russen, voelen zich verdrongen door de bureaucratie die daarbij komt kijken. Om deze redenen besloten prominente rabbijnen als Tzohar-hoofd David Stav en Shlomo Riskin in 2015 modern-orthodoxe privérechtbanken op te zetten om zo de gioercrisis op te lossen. “Het is een kwestie van tijd voordat deze privébekeringen worden erkend door het Israëlische opperrabbinaat,” sprak rabbijn Stav een maand geleden hoopvol in het Adagio Hotel in Amsterdam, waar hij door de Amsterdam Modern Orthodoxe Sjoel (Amos) was uitgenodigd. Die hoop lijkt te zijn vervlogen nu het Israëlische opperrabbinaat steun krijgt vanuit de CER.

De gioer is bij uitstek een goede maatstaf om te bepalen wie de macht binnen de Joodse wereld in handen heeft. De strijd om de gioer lijkt van het modern-orthodoxe Jodendom een op zich staande denominatie te maken; wederzijdse erkenning tussen de verschillende orthodoxe groeperingen is niet langer vanzelfsprekend. De ultraorthodoxen van Benee Brak hoeven zich waarschijnlijk geen zorgen te maken. Zij verblijven veelal in hun eigen gemeenschappen en blijven gebruik maken van hun eigen rabbinale rechtbanken. Voor hen knijpen hun charedische vrienden bij het Israëlische opperrabbinaat en Europa misschien een oogje dicht. Het zijn vooral de modern-orthodoxen die hun stem langzamerhand verliezen in Israël en Europa. Dus ook in Nederland.

Barry Vingerling (26) is masterstudent Midden-Oostenstudies aan de Universiteit van Amsterdam.