iJew Joodse humor

Auteur: Nadav Vissel

Joden nemen hun humor serieus. Voor die stelling vind ik ondersteuning doordat ik zonder veel moeite in mijn ouderlijk huis een stapel boeken over Joodse humor tevoorschijn kan toveren. Een ervan is zo’n duizend pagina’s dik en draagt de titel: No laughing matter, rational of the dirty joke (niet om te lachen, de logica van de vieze mop). Ik vind het komisch dat iemand een serieus werk van bijna duizend pagina’s schrijft over moppen. Ik was er als kind van overtuigd dat het boek een grap was, net als het boek met de titel: Argumenten tegen homoseksualiteit, dat als je het openslaat helemaal leeg blijkt te zijn. (De auteur van het boek over vieze moppen, zo kwam ik later te weten, is de vader van mijn nicht die voor het NIW werkt en dit stukje corrigeert.)

Een ander boek dat ik bij mijn ouders heb meegenomen terwijl ze wellicht denken dat het op zolder ligt, is A treasury of Jewish Humor (een schat aan Joodse humor). Het boek van 750 pagina’s is een verzameling van Joodse humoristische verhalen, bij elkaar gebracht door ene Nathan Ausubel. In de inleiding van het boek beschrijft hij hoe Joodse humor een combinatie is van een lach en een traan, want het leven is nu eenmaal geen zaak om te lachen, dus laten we dat vooral doen. Er is altijd een diepere laag. Het gaat er nooit alleen maar om de mensen aan het lachen te maken.

Het eerste hoofdstuk van Ausubel gaat over Luftmenschen (luchtmensen lijkt me geen adequate vertaling). Het zijn Joodse ondernemers die zonder duidelijke bron van inkomsten toch een bestaan voor zichzelf creëren, wat ze op ongelofelijk creatieve wijze doen met maar een beperkende voorwaarde: inkomsten mogen niet uit een reguliere baan komen. Het ene plan is nog grootser dan het andere. Er is altijd wel een rijke schlemiel (sic) die er instinkt en het tot mislukken gedoemde plan wil fi nancieren. De Luftmensch doet dit met zo’n flair en intelligentie dat je wel van hem moet houden.

Een ander boekje dat ik tegenkom is van Max Tailleur. Om onduidelijke redenen is de omslag als een bijbel vormgegeven in plaats van zoals gebruikelijk met een gat erin waardoor je het op de wc kunt hangen, en je je daar volgens niet meer hoeft te vervelen. Ook Tailleur rept in zijn inleiding van een lach en een traan. Het leukste aan het boekje zijn de openingsregels: ‘Evenmin als het te verklaren valt waarom mensen zich met sex amuseren, moet men proberen een mop te analyseren.’ Dat advies had de auteur van No laughing matter een hoop werk kunnen besparen. Helaas missen de moppen van Tailleur die extra laag die volgens Ausubel Joodse humor zo leuk maakt. Het zijn bot gezegd vaak gewoon fl auwe moppen, meer wisecracks, niet een mop die je de wreedheid en ironie van het leven doet vergeten. Een voorbeeld: Leraar: Maupie, hoeveel seizoenen zijn er? Maupie: Twee; goeie en slechte. 

Nu vroeg ik me af hoe de situatie in app-land is, de Joodse humor aangaande. Het antwoord is: bar slecht. Het enige bruikbare dat ik heb gevonden is een Engelstalige app met de naam: Best Jewish Jokes (de beste Joodse moppen). De afbeelding op het startscherm (zie boven) doet het ergste vrezen, maar die vrees is niet terecht. De moppen neigen meer naar Ausubel dan naar Tailleur. Het enige Tailleur-achtige eraan is dat u, als u uw iPhone altijd op zak heeft, zich op de wc nooit meer hoeft te vervelen.