Jewtok

U zult inmiddels wel bekend zijn met de socialemedia-app TikTok. Met meer dan anderhalf miljard gebruikers is het in korte tijd een van de snelst groeiende sociale platformen geworden. Over het rumoer omtrent de verbanning van de app zal ik het niet hebben, wel over iets anders wat mij is opgevallen: de opkomst van Joods TikTok, vaak aangeduid met de simpele hashtag #jewtok. Joodse creators van elke stroming, afkomst en leeftijd plaatsen filmpjes op het platform met een breed scala aan onderwerpen, van geloof tot memes en van Israël tot Holocausteducatie. 

Eén subgenre blijkt ontzettend populair: Joodse families die vragen beantwoorden over het geloof en hun minhagiem, hun gebruiken. Neem Miriam Ezagui, een orthodoxe verloskundige uit New York. Dagelijks worden de filmpjes die zij over haar leven plaatst meer dan een miljoen keer bekeken. Inmiddels heeft Ezagui anderhalf miljoen volgers, van wie je zou denken dat zij vrijwel allemaal Joods zijn. Maar nee, het zijn vooral niet-Joden die reageren op de berichten. 

Koosjer parkeren

Laatst had ik een oud-schoolvriendinnetje te eten. Zij is van Turkse afkomst en we praten maar al te graag over de culturele verschillen en overeenkomsten tussen islamitische en Joodse gebruiken. Op een gegeven moment kwam TikTok aan de orde als gespreksonderwerp. Mijn vriendin bleek Miriam Ezagui ook te volgen – tot mijn grote verbazing, want mijn Joodse vrienden kennen haar al amper. Vervolgens vertelde ze mij dat ze een filmpje van Ezagui had gezien over koosjer parkeren. Ik moest lachen en verzekerde haar dat er geen specifieke kasjroetregels zijn omtrent parkeren. Een week later vertelde een vriend van mij dat op zijn hogeschool twee medestudenten hem hetzelfde hadden gevraagd. Ik besloot op onderzoek uit te gaan. Wat bleek? Het was een grapje over parkeerboetes. 

Deze gebeurtenissen brachten mij tot een andere vraag: waar komt eigenlijk de fascinatie vandaan van niet-Joden met Joods leven in het algemeen en de orthodoxie in het bijzonder? Voor velen lijkt de Joodse gemeenschap ver weg. Hun bronnen zijn Netflixseries zoals Unorthodox, en het is niet altijd een omgeving waar ze zomaar een kijkje in kunnen nemen. Op TikTok kunnen mensen vragen wat ze willen, geen vraag is te gek. Kijkers leren over kasjroet en ironisch genoeg moeten de creators daarna aan hen verantwoorden dat de kaas op hun cheeseburger toch echt veganistisch is. 

Jongenskoor

Joods TikTok heeft vele lagen en jammer genoeg gaat het soms gepaard met antisemitisme. Maar het overgrote deel van de bijdragen en de effecten ervan is positief. Lily Ebert, een 99-jarige Auschwitzoverlevende deelt haar ervaringen uit de Holocaust op het platform, samen met haar achterkleinzoon Dov. Ze werd eind januari door koning Charles benoemd tot lid van de Orde van het Britse Rijk (MBE) voor haar inzet voor Holocausteducatie. Zij en andere overlevenden bereiken via TikTok een nieuwe generatie. Daarnaast delen Joodse families op het platform hoe betekenisvol de Joodse gebruiken zijn. Verder kom je er vooral veel Joodse humor tegen. 

Het zijn vooral niet-Joden die reageren op de berichten van de orthodoxe Ezagui

Niets verbaasde mij meer dan het moment waarop het Miami Boys Choir compleet viraal ging op de app. Voor mij en oudere generaties geldt het koor als jeugdsentiment. De zoon van de oprichter plaatste een filmpje uit 2007 waarin de zangers hun hit Yerushalayim ten gehore brachten en dit werd maar liefst bijna 13 miljoen keer bekeken. Wat maakt nou dat zo’n optreden juist viraal gaat op TikTok en niet op andere sociale media? Dat is een combinatie van het algoritme, de laagdrempeligheid en het gemak waarmee je een kort filmpje kunt maken en op de app plaatsen.

Hoe leuk het ook is dit nieuwe fenomeen van de zijlijn te observeren, het blijft belangrijk te waken voor miseducatie. Met Pesach, met name tijdens de seider, staat het stellen van vragen centraal. De Gemara – onderdeel van de Talmoed – benadrukt het belang hiervan en zegt dat zelfs als er twee Torageleerden bijeen zijn die beiden de halachot van Pesach kennen en niemand is om de vragen te stellen, zij elkaar de vragen moeten voorleggen. Voordat we een bepaalde representatie van het jodendom voor de buitenwereld schilderen, kunnen we het best eerst elkaar onderwijzen. n