Eindelijk ging vorige week de eerste paal in de grond voor de bouw van het nationale Namenmonument aan de Amsterdamse Weesperstraat. Een wapenfeit waar velen al niet meer in geloofden. Wie dat altijd bleef doen, was de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, Jacques Grishaver. Ik ben ervan overtuigd dat toen hij aan dit immense project begon, hij geen flauw idee had wat hem te wachten stond. Scheldpartijen, hovaardigheid, pure hysterie en zelfs antisemitisme (want: ‘die lastige Joden’), we hebben het allemaal zien langskomen.
Alleen maar nette mensen, zoals tijdens die inspraakbijeenkomst waar de hoogopgeleide omwonenden van het Wertheimpark aantoonden dat een studie geen garantie is voor beschaving. O, wat zaten ze hoog te paard, en wat gingen ze als ordinaire viswijven (sorry dames, het waren vooral vrouwen) tekeer. Ze zouden Grishaver, dat ‘mannetje uit Diemen’, wel even kielhalen. Nog zie ik de arrogante houding van de weduwe Wolkers bij het Nooit meer Auschwitz-monument voor me. Zij weigerde in dialoog te gaan en negeerde Grishaver en – toch niet de minste – architect Daniel Libeskind hooghartig. Wel liet ze briesend aan de pers weten dat dit een schande voor haar man was. Grishaver en Libeskind lieten het ietwat beteuterd en overrompeld over zich heen komen.
De Wertheimparkers wonnen. Grishaver verloor die slag, maar niet de oorlog. Dan kwam het monument maar ergens anders. Ook ditmaal verzetten die nette mensen zich met hand, tand en ik weet niet hoeveel gangen naar de rechter. Gelukkig had hij medestanders: burgemeester Van der Laan, mensen op het stadhuis, bedrijven betrokken bij de bouw, burgemeester Halsema en architect Libeskind natuurlijk.
En Joods Nederland? Nou, minder. Niet alleen moest een strijd gestreden worden tegen mensen die hun eigen achtertuin belangrijker vonden dan deze herdenkingsplek, ook in Grishavers eigen achtertuin, bij de Joodse gemeenschap, ontstond gekrakeel: het was allemaal niet nodig. Stop de namen onder de grond, in het metrostation Waterlooplein! Wel aandacht voor dode Joden maar niet voor de levende? Ik denk dat Grishaver het meest teleurgesteld raakte in de opstelling van zijn eigen, niet altijd even nette mensen.
Maar hij kan fier het hoofd ophouden. Het is hem gelukt en dat verdient respect. En al die nette mensen? Ik hoop dat ze zich, bij het zien van al die namen, een potje gaan zitten schamen. ■
Abonneer op het NIW
