In debat v.l.n.r.: Els van Diggele, Paul Brill, Han ten Broeke en Remco Ensel
Een debat over het Palestijns-Israëlische conflict in Pakhuis De Zwijger moest vooral gaan over ons collectieve beeld van de Palestijnen. Maar dat viel niet mee. Waarom lopen de emoties altijd zo hoog op?
Aanleiding voor het debat op dinsdag 22 januari in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam is het boek We haten elkaar meer dan de Joden, Tweedracht in de Palestijnse samenleving. Aan tafel schrijfster van dat boek Els van Diggele, buitenlandcommentator Paul Brill, Han ten Broeke, woordvoerder Buitenlandse Zaken van de VVD, en Remco Ensel, wetenschapper en auteur van het boek Haatspraak, over antisemitisme in de 21e eeuw. Bij het onderwerp blijven kost moeite. Gespreksleider Bernard Hammelburg moet de deelnemers achter de tafel, het publiek en zichzelf regelmatig tot de orde roepen. Het welles-nietes over de schuldige aan het conflict, martelingen in Israël en de Palestijnse gebieden en de haalbaarheid van een tweestatenoplossing ligt op het puntje van ieders tong. En daar moet regelmatig op gebeten worden.
No Jews, no news
Remco Ensel verklaart de intensiteit vanuit de identificatie met het conflict, een identificatie die door de tijd bij diverse groepen een verschillende invulling krijgt. “Er is weinig ruimte voor andere verhalen dan die van het moment.” Het blijkt verder verleidelijk om, refererend aan de Holocaust, Israël dader te noemen en de Palestijn slachtoffer.
Els van Diggele bijt het spits af. “Palestijnen zijn al vijftig jaar slachtoffer van de Israëlische bezetting. Gruwelijk. Daarnaast lijden ze al een eeuw onder de onderdrukking van hun eigen leiders. Geen Nederlandse krant wijdde daar ooit een serieus artikel aan, ook de publieke omroep zweeg in alle talen.” Van Diggele noemt voorbeelden van misstanden in de Palestijnse samenleving door stammenoorlogen, de gemiste kansen, corruptie, geweld en martelingen, en de verzuchtingen hierover door Palestijnen zelf en de antisemitische retoriek van Abbas. “Hebben journalisten en deskundigen voor ons besloten dat alleen hun lijden onder Israëlische bezetting een plaats in de krant verdient en wordt daarom de rest achtergehouden?” Ook gooit ze een flinke steen in de vijver met een recent voorbeeld: “Twee weken geleden werden Palestijnen in Irak wettelijk gedegradeerd tot tweederangsburgers. De regering ontnam hen de Iraakse nationaliteit, voortaan gelden ze als buitenlanders. De betrokken Palestijnen zijn woedend en spreken van etnische zuivering’. Zullen ze de sympathie van de internationale gemeenschap winnen nu deze vorm van onderdrukking niet komt van de tekentafels in Jeruzalem? Hebben we misschien ook hier te maken met een situatie volgens het adagium in de Angelsaksische media, no Jews, no news?”
Els van Diggele tijdens de presentatie
van haar boek
Tegenstribbelen
Terwijl gespreksleider Hammelburg de hand in eigen boezem steekt door te erkennen dat hij in zijn journalistieke benadering de Palestijn inderdaad als machteloos slachtoffer beschouwde, stribbelt Paul Brill toch een beetje tegen. “Dé journalistiek bestaat niet. Tot ’67 stonden wij pal achter Israël. Het eenzijdige pro-Israëlgeluid is in de jaren tachtig vervangen door een ander eenzijdig beeld. Ik verwacht een reparatie van dat beeld nu de Palestijnen zich manifesteren als een partij waarmee geen zaken te doen is. En ja, de instabiliteit in het Midden-Oosten ligt niet alleen, en zelfs niet in de eerste plaats, aan het Israëlisch-Palestijns conflict, maar in de diepe tegenstelling tussen soennieten en sjiieten, aan de clash tussen islamitische orthodoxie en meer verlichte stromingen, de regionale aspiraties van Turkije en Iran, en de machtsstrijd tussen Saoedi-Arabië en Iran. En daar wordt zeker over geschreven.”
‘De instabiliteit in het Midden-Oosten ligt niet alleen, en zelfs niet in de eerste plaats, aan het Israëlisch-Palestijns conflict’
Zeepbel
Han ten Broeke was blij geweest als hij dit boek eerder had kunnen lezen. “We hebben drie weken onderhandeld over de regel in het regeerakkoord over de tweestatenoplossing. We reageren met reflexen: de versnelde betaling aan UNRWA door minister van Ontwikkelingszaken Sigrid Kaag, net als haar Belgische en Engelse collega’s. We kunnen zo nog tien jaar doorgaan. Ik zou graag een stap verder komen.” Maar wat die stap zou kunnen zijn, komt niet erg uit de verf, ondanks een onvermoeibare Van Diggele, die steeds opnieuw de zeepbel probeert door te prikken. “Hoe logisch is het dat we een paragraaf hebben over de tweestatenoplossing? Niemand lijkt zich af te vragen wat ‘de gewone Palestijn’ wil. Die kennen we niet. Die tweestatenoplossing is niet realistisch. De Palestijnen zijn uitgespeeld.” Han ten Broeke pakt die handschoen overigens niet op, hij blijft ‘optimistisch’.
Say the word
Een kreet uit de zaal. Historicus Evelien Gans staat op en het loopt toch even uit de hand: “Het lijkt me moeilijk een boek te schrijven over de Palestijnen, van wie bekend is dat ze corrupt zijn en martelen. Net zoals in Israël.” Luidruchtig gemor uit de zaal. Maar Gans houdt voet bij stuk. “Ja, er wordt gemarteld in Israël.” Nu wordt Gans overstemd door protesten en grijpt Hammelburg in: “Terug naar de vraag!”
“Waarom staat die paragraaf over de tweestatenoplossing in het regeerakkoord?” Socioloog Martin Sijes krijgt het woord. “Juist om het verjaardagsfeestje niet te bederven. Het Palestijns- Israëlisch conflict raakt de identiteit van heel veel groepen, dat leidt tot bonje. Nu krijgt iedereen een beetje gelijk.” Alfred Edelstein van voorheen de Joodse Omroep, nu de EO, illustreert de toon van wat hij de ‘binnenlandse consumptie van het conflict’ noemt. “Tijdens de Gaza-oorlog kreeg ik een brief van een pressiegroep uit Amsterdam met de eis om openlijk afstand te nemen van de regering-Nethanyahu. Ja, hoe nu verder?” “Dat noem ik goedsmoezen,” reageert Ten Broeke. “Israël is de beste smoes om je boosheid te tonen en dan mag alles.” “Say the word!” klinkt van achter uit de zaal. “Daar zit ook antisemitisme bij,” erkent Han ten Broeke, die memoreert dat hij daar vroeger anders over dacht.
Abonneer op het NIW
