Paniek bij de Unesco

Een Unesco-resolutie leidde vorige week tot grote paniek bij voor- en tegenstanders van de Palestijnse zaak. Het tekent brede zorgen over de nieuwe diplomatieke strategie.

Heel lang bleef het stil, maar vorige week kwam er op het laatst mogelijke moment toch nog een rel bij werelderfgoedorganisatie Unesco in Parijs. Er moest gestemd worden over een resolutie die een coalitie van Arabische landen had ingediend over de situatie rond religieuze heiligdommen in Israël en de Palestijnse Gebieden. Unesco is vooral bekend van de mooie projecten om historische binnensteden en archeologische schatten veilig te stellen. De Amsterdamse grachtengordel staat op de werelderfgoedlijst, net als de Bauhausarchitectuur in Tel Aviv. Als historische door Unesco beschermde plaatsen vernietigd worden, zoals momenteel in de historische handelssteden Palmyra en Aleppo in Syrië, rouwt de wereld om het verlies van zoveel moois.

Maar het reilen en zeilen rond werelderfgoed is ook een politiek spel, zeker als het religieuze heiligdommen in het Heilige Land betreft. Belangrijkste inzet van de resolutie die in Parijs op tafel kwam was de status van Klaagmuur. Een clausule uit de hoed van onder andere Egypte en Marokko, en aangevoerd door de Palestijnen, stelde dat de heiligste plek in het jodendom integraal onderdeel is van het Al-Aqsa-complex, het op twee na belangrijkste islamitische heiligdom. Gevoeliger kan bijna niet.

Staat van beleg
De status quo op de Tempelberg, die moslims Haram al-Sharif noemen, is uiterst delicaat. Moslims mogen bij Al-Aqsa en de Rotskoepelmoskee bidden, aanhangers van andere religies mogen op gezette tijden bezoeken, maar er niet bidden. De Klaagmuur tot islamitisch erfgoed bestempelen kon een eerste stap zijn in het beperken van de toegang voor Joodse bezoekers, waarschuwden analisten.

Terwijl de Unesco-lidstaten in de Franse hoofdstad moesten stemmen over de voorgestelde tekst, demonstreerden Palestijnse jongeren in Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever al wekenlang tegen vermeende schendingen van de status quo door de IDF en Joodse bezoekers. Israël benadrukt voortdurend dat het de bestaande situatie zal handhaven. De demonstranten geloven er niets van. In propagandamateriaal dat massaal word gedeeld op Palestijnse sociale media wordt Haram al-Sharif afgeschilderd als zijnde in staat van beleg.

Dit is een slag in een diplomatieke oorlog die zich uitbreidt over steeds meer internationale organisaties

Vuur dooft niet
Netanyahu deed tegemoetkomingen: een tijdelijk bezoekverbod van Israëlische politici en permanent cameratoezicht door Jordanië, maar het Palestijnse vuur dooft niet. Wat er zou gebeuren als de Unesco-resolutie zou worden aangenomen liet zich raden.

Te elfder ure werden diplomaten in de Europese hoofdsteden wakker. Plots was er paniek. Onder aanvoering van de Verenigde Staten, Israel, Duitsland, Nederland en anderen werd grote druk uitgeoefend op de Arabische coalitie om de explosieve clausule te schrappen. Zelfs Irina Bokova, de directeur-generaal van Unesco, waarschuwde openlijk tegen de resolutie in ‘het explosieve klimaat’. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat een hoge ambtenaar van de organisatie zich in het openbaar zo politiek uitsprak over een resolutie waarover nog gestemd moest worden. Egypte zwichtte het eerst, daarna ging de rest overstag. De clausule werd verworpen. Maar de kous is nog lang niet af. Dit is een slag in een diplomatieke oorlog die zich uitbreidt over steeds meer internationale organisaties.

Vrouwen komen samen bij de veiligheidsmuur bij de Tombe van Rachel gedurende het jaarlijkse herdenkingsgebed op 24 oktober

Pyrrusoverwinning
De aangepaste tekst van de resolutie die vorige week woensdag werd aangenomen is nog steeds bepaald niet mals. Het Israëlische optreden op de Tempelberg wordt in scherpe bewoordingen veroordeeld. De tekst bevestigt bovendien dat twee andere Joodse heiligdommen, het graf van de Aartsvaderen en het graf van Rachel ‘integraal onderdeel van Palestina’ zijn. De eerste ligt in Hebron en staat in de islam bekend als al-Haram al-Ibrahimi; het graf van Rachel in Bethlehem kennen moslims als de Bilal ibn Rabah-moskee. “Het is een pure provocatie van de Palestijnen,” zegt Emmanuel Nachson, woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken. “De krankzinnige clausule over de Tempelberg was ingebouwd als wisselgeld om de uiteindelijke resolutie als gematigd te doen overkomen. Unesco is gekaapt door Arabische landen en deze resolutie is extreem.”

Hoewel Israël en de Verenigde Staten de Palestijnen met klem oproepen directe onderhandelingen te hervatten, maakt president Mahmoud Abbas daar geen aanstalten toe. Zijn diplomatieke strategie via internationale organisaties werpt steeds vaker vruchten af. Eerder dit jaar werd bij de Verenigde Naties in New York voor het eerst de Palestijnse vlag gehesen. In 2011 trad Palestina als lid toe tot Unesco. Tot werkelijke veranderingen in de situatie op de grond hebben deze stappen nog niet geleid, maar de symboliek is groot en genereert veel media-aandacht.

Spagaat
In verschillende Europese landen en de Verenigde Staten groeien ondertussen de zorgen over deze strategie. Toen Palestina in 2011 tot de Unesco toetrad dreigde de VS als grootste geldschieter de financiering terug te schroeven, uit vrees dat de organisatie voor politieke doeleinden gebruikt zou worden. De resolutie van vorige week werd uiteindelijk aangenomen met 26 stemmen voor, 25 onthoudingen en 6 tegenstemmen. Onder andere Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk stemden tegen. De Nederlandse tegenstem is een opmerkelijk krachtig geluid en illustreert de spagaat waarin de regering in Den Haag zich bevindt. Een van de drijvende krachten achter de Unesco-resolutie is namelijk de organisatie Negotiation Affairs Department (NAD). De NAD is onderdeel van de PLO en werd in de jaren 90 opgericht om de afspraken uit de Osloakkoorden te implementeren. Omdat de NAD zich uitdrukkelijk richt op onderhandelingen met Israël wordt de organisatie al jarenlang financieel gesteund door Nederland, het Verenigd Koninkrijk en enkele Scandinavische landen. Maar nu de NAD aanstuurt op diplomatieke strijd in de internationale fora in plaats van directe onderhandelingen, ziet Den Haag zich genoodzaakt in Parijs tegen een resolutie te stemmen die is ontworpen door een organisatie die het zelf financiert.

De Nederlandse tegenstem is een opmerkelijk krachtig geluid en illustreert de spagaat waarin de regering in Den Haag zich bevindt

“Nederland beweert dat het gedrag van de NAD valt onder de vrijheid van meningsuiting. Dat is inderdaad een groot goed, maar het wordt nu door de Palestijnen misbruikt,” vindt woordvoerder Nachson. “Veel Palestijnse ngo’s worden veel te losjes gefinancierd door Europese landen, terwijl ze niets doen om werkelijke problemen zoals corruptie aan te pakken.” Ondanks herhaaldelijke verzoeken was de NAD niet bereikbaar voor commentaar. Israël meldt dat de aangenomen Unesco-resolutie geen kracht heeft en de organisatie de bestaande situatie rond de heiligdommen niet kan veranderen. Ondertussen gaat in Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever het geweld onverminderd door, resolutie of niet.