Opperrabbijn Ralbag tekende een verklaring waarin staat dat homoseksualiteit een te genezen ziekte is. Na een mediastorm besloot het bestuur van de Amsterdamse orthodoxe gemeente om hem uit zijn taken te ontheffen.
„De stelling dat homoseksualiteit een ziekte is, beschouw ik als discriminerend. Dat mag een opperrabbijn gewoon niet zeggen,” verklaart Hadassa Hirschfeld, voorzitter van Kol Chadasj, de grootste fractie in de raad van de NIHS, de orthodoxe gemeente in Amsterdam op maandagavond. In de gewraakte verklaring, de ‘Declaration On The Torah Approach To Homosexuality’, die sinds eind december op internet staat, wordt beweerd dat de Joodse gemeenschap ‘in verwarring’ is geraakt door het ‘politiek correcte standpunt’ dat homoseksualiteit onveranderbaar is. De ondertekenaars willen middels deze verklaring ‘verdwaalde’ Joden helpen. Als Hirschfeld maandagavond het NIW te woord staat, is al duidelijk dat de ontwikkelingen rondom opperrabbijn Ralbag, die in New York woont en slechts enkele dagen per jaar in Amsterdam is, in een stroomversnelling raken. „Wij eisen dat hij afstand neemt van wat hij heeft gezegd en zijn handtekening laat verwijderen onder deze kwetsende verklaring. Homoseksualiteit is geen ziekte, net zo min als heteroseksualiteit of blond haar,” aldus Hirschfeld. Op de gewraakte website staat dan nog achter de naam van Ralbag allereerst zijn titel als opperrabbijn van Amsterdam en vervolgens zijn functie als rabbijn van de gemeente Ahavath Israël in Brooklyn.
Stortvloed
In de 24 uur die volgen, verandert de toon van alle betrokkenen, mede onder invloed van een stortvloed van mediabelangstelling – landelijke kranten, radio en televisie – voor ‘de anti-homoverklaring’ van Ralbag. Ronnie Eisenmann, voorzitter van het Dagelijks Bestuur van de NIHS, verklaart overdag nog in de media dat hij het betreurt dat Ralbag ‘ook met zijn Nederlandse pet op’ heeft ondertekend. Hij benadrukt dat de opperrabbijn feitelijk twee petten draagt, een Nederlandse en een Amerikaanse. ‘Het jodendom is niet absoluut, maar wordt beïnvloed door plaats, tijd en omstandigheden.’
In de loop van de dag blijkt de Amsterdamse titel plotseling te zijn verwijderd van de Amerikaanse website. Later op de dag intensiveert de discussie zich, met als voorlopige climax in de avond een officiële verklaring van Ronnie Eisenmann namens het NIHS-bestuur om ‘opperrabbijn Ralbag (voorlopig) van zijn taken te ontheffen, in ieder geval totdat de opperrabbijn naar Amsterdam reist, om deze kwestie te bespreken’. De verklaring kan nog net worden meegenomen in het Achtuurjournaal. Het bestuur verklaart te betreuren dat Ralbag de gewraakte verklaring heeft ondertekend en dat zo de indruk kon ontstaan dat het bestuur de inhoud van de verklaring deelt. „Dit is absoluut onjuist,” aldus het bestuur, dat vervolgens benadrukt dat bij de NIHS homoseksuelen welkom zijn en dat de NIHS ‘Joden met elk door de Nederlandse wet erkend samenlevingsverband als volwaardige leden accepteert’. De Joodse gemeente neemt vervolgens ‘uitdrukkelijk afstand’ van de verklaring en biedt aan iedereen die zich ‘op welke manier dan ook gekwetst’ voelt ‘haar welgemeende excuses’ aan. „De opperrabbijn komt zondagavond aan en dan blijft hij vijf dagen,” licht Eisenmann dezelfde avond nog nader toe. „Totdat we als bestuur de kwestie met hem hebben besproken, ontheffen we hem van al zijn taken. Hij had moeten beseffen dat door zich op deze manier uit te laten over een groep mensen hij geen recht doet aan de verhoudingen zoals wij die kennen in Amsterdam.” Dezelfde avond laat het NIK, de landelijke orthodoxe koepelorganisatie, weten ‘uiterst ongelukkig’ te zijn met ‘de inhoud van het stuk’ dat Ralbag heeft ondertekend en dat ze het Dagelijkse Bestuur van de orthodoxe gemeente in Amsterdam heeft ‘gewezen op hun bestuurlijke verantwoordelijkheid’.
Mainstream Amsterdam
Deze ontwikkelingen volgen nadat Kol Chadasj enkele uren eerder het verzoek heeft gedaan om de ressortale raad op donderdag 26 januari bijeen te roepen. Het besluit van het Dagelijks Bestuur brengt daarin geen verandering. In de ressortale raad, waarin bestuur en raad samen beslissen, kunnen besluiten worden genomen die de opperrabbijn betreffen. Die vergadering wordt dan achter de reeds geplande reguliere raadsvergadering gepland. „Na heel veel mails en overleg, zijn we tot dit besluit gekomen. We willen de positie van Ralbag bespreken,” aldus Hirschfeld. „Zijn standpunt is niet verenigbaar met de mainstream van de Joodse gemeente in Amsterdam,” zegt de fractievoorzitter. „We gaan zijn positie bespreken. Over het al dan niet aanblijven van de rabbijn zal in overleg moeten worden besloten.” Dus er bestaat nog een mogelijkheid dat hij aanblijft? „Dat gaat heel moeilijk worden. Hij zal dan op zijn minst zijn handtekening terug moeten trekken en een verklaring moeten afleggen waarin wij ons kunnen vinden, maar in ieder geval zal er overleg binnen de fractie moeten plaatsvinden.” Hirschfeld zucht diep. „Het besluit om een opperrabbijn te ontheffen van zijn functie, dat is bepaald niet niks. Emotioneel is dat zwaar. Dat heeft voor een belangrijk deel te maken met de kawod (eer) voor de rabbijn. Eer voor de rabbijn is diep geworteld in het jodendom en in de Joodse traditie. Juist ook daarom is dit allemaal zo vreselijk pijnlijk.”
Emotionele discussie
Intussen woedt er op de NIHS-Facebookpagina een felle, soms zeer emotionele, discussie over de gebeurtenissen rondom de door Ralbag ondertekende verklaring. Diverse forumleden eisen het aftreden van Ralbag. Anderen stellen ‘zich (vervangend) te schamen Joods te zijn’. Sommigen manen de forumdeelnemers juist tot rust en wijzen op het belang van zorgvuldig handelen door de NIHSbestuurders.
Een van de deelnemers aan de discussie is Eduard Huisman, ooit lid van de NIHS in Amsterdam, maar nu lid van de orthodoxe gemeente in Rotterdam. Na een lang heteroseksueel huwelijk kwam hij vijf jaar geleden ‘uit de kast’ en is nu getrouwd met een Joodse man. „Ik voel me absoluut niet ziek, integendeel. Sinds ik uit de kast ben gekomen is mijn leven enorm verbeterd. Ik hoef niet meer te lijden onder een dubbelleven of dingen onder stoelen of banken te steken,” velen welkom zijn en dat de NIHS ‘Joden met elk door de Nederlandse wet erkend samenlevingsverband als volwaardige leden accepteert’.
De Joodse gemeente neemt vervolgens ‘uitdrukkelijk afstand’ van de verklaring en biedt aan iedereen die zich ‘op welke manier dan ook gekwetst’ voelt ‘haar welgemeende excuses’ aan. „De opperrabbijn komt zondagavond aan en dan blijft hij vijf dagen,” licht Eisenmann dezelfde avond nog nader toe. „Totdat we als bestuur de kwestie met hem hebben besproken, ontheffen we hem van al zijn taken. Hij had moeten beseffen dat door zich op deze manier uit te laten over een groep mensen hij geen recht doet aan de verhoudingen zoals wij die kennen in Amsterdam.” Dezelfde avond laat het NIK, de landelijke orthodoxe koepelorganisatie, weten ‘uiterst ongelukkig’ te zijn met ‘de inhoud van het stuk’ dat Ralbag heeft ondertekend en dat ze het Dagelijkse Bestuur van de orthodoxe gemeente in Amsterdam heeft ‘gewezen op hun bestuurlijke verantwoordelijkheid’.
Mainstream Amsterdam
Deze ontwikkelingen volgen nadat Kol Chadasj enkele uren eerder het verzoek heeft gedaan om de ressortale raad op donderdag 26 januari bijeen te roepen. Het besluit van het Dagelijks Bestuur brengt daarin geen verandering. In de ressortale raad, waarin bestuur en raad samen beslissen, kunnen besluiten worden genomen die de opperrabbijn betreffen. Die vergadering wordt dan achter de reeds geplande reguliere raadsvergadering gepland. „Na heel veel mails en overleg, zijn we tot dit besluit gekomen. We willen de positie van Ralbag bespreken,” aldus Hirschfeld. „Zijn standpunt is niet verenigbaar met de mainstream van de Joodse gemeente in Amsterdam,” zegt de fractievoorzitter. „We gaan zijn positie bespreken. Over het al dan niet aanblijven van de rabbijn zal in overleg moeten worden besloten.”
Dus er bestaat nog een mogelijkheid dat hij aanblijft? „Dat gaat heel moeilijk worden. Hij zal dan op zijn minst zijn handtekening terug moeten trekken en een verklaring moeten afleggen waarin wij zegt Huisman. „Het is zo schadelijk wat Ralbag zegt. Voor een Joodse puber die dit hoort met voldoende intellectuele bagage geldt: die gaat gewoon vragen stellen en in discussie. Die komt er uiteindelijk wel uit. Maar een gezagsgetrouwer jongetje of meisje kan het vreselijk moeilijk krijgen. Ik denk dat het hoog tijd is voor een discussie over homoseksualiteit in orthodox-Joodse kring. Die is er nog niet geweest.”
Ralbag reageerde niet op de herhaalde verzoeken van het NIW per e-mail en op zijn voicemail om zijn kant van het verhaal te vertellen. Wel stond hij NRC Handelsblad te woord en stelde dat zijn oproep om in therapie te gaan een ‘boodschap van liefde’ is die verkeerd overkwam. De ophef zegt hij niet begrijpen. „Als wij ertoe hadden opgeroepen homo’s te stenigen was het wat anders geweest, maar dat is niet het geval. Integendeel: wij geven hen hoop.”
Vervolgscenario’s
Volgens Bart Wallet, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam als expert op het terrein van Nederlands-Joodse geschiedenis, is in de lange historie van de NIHS een rabbijn ‘zelden op deze manier de wacht aangezegd’. Wallet schetst dat er bij de NIHS wel eerder contracten van rabbijnen en opperrabbijnen zijn ontbonden. „Ook de ontbinding van het contract van opperrabbijn Just was zeer problematisch. Die speelde in de jaren tachtig. Hij vaardigde zolang hij niet akkoord was met zijn ontslag een verbod uit aan iedere andere orthodoxe rabbijn om zijn plek in te nemen, met als consequentie een jarenlange impasse. „Dat kan nu ook gebeuren, waarbij ook het funtioneren van het Beth Din [rabbinale rechtbank] in gevaar kan komen.”
Wallet voorziet nu drie mogelijke vervolgscenario’s. „Als Ralbag niet akkoord gaat met een eventueel ontslag, kan het uitdraaien op een langslepend conflict bij een Beth Din in het buitenland. Londen ligt dan voor de hand maar het kan ook een Beth Din in Israël worden. Een tweede optie is dat Ralbag akkoord gaat met een ontslag en de derde optie is dat de betrokken partijen uiteindelijk toch besluiten weer door één deur te kunnen,” aldus Wallet. „Je kan erop rekenen dat dit in de internationale orthodoxe wereld voor beroering zal zorgen.”
Abonneer op het NIW
