Je zou je kunnen voorstellen dat ambassadeur Modi Ephraim blij is dat het erop zit, want de afgelopen vier jaar zullen tropenjaren geweest zijn. Een tijd waarin de ambassade in Den Haag meerdere keren werd bedreigd en Israël zowel in de media als in de politiek meer dan ooit onder vuur kwam te liggen. “Er waren inderdaad veel uitdagingen,” erkent Ephraim. “Ik heb veel vrienden gemaakt, maar toen ik hier aan het einde van de coronaperiode werd aangesteld, had ik niet kunnen bevroeden wat ons nog te wachten stond.”
Ephraim had een positief beeld van ons land toen hij zijn geloofsbrieven aanbood aan de koning. Immers, hij wist van de hulp die Nederland in de Jom Kipoeroorlog had geboden, hoe Nederland zich had ingezet voor de Russische Joden omdat Israël in de jaren zeventig geen ambassade in Moskou had, hoe voetbalminnende Israëli’s Nederland bijna als hun eigen nationaal elftal beschouwen en er een warme samenwerking met ons land was op het gebied van innovatie en agricultuur. En toen werd alles anders.
“Het was, zoals je weet, sjabbat,” herinnert de ambassadeur zich. “Mijn schoonmoeder appte ons op 7 oktober om een uur of zeven wakker met de mededeling: ‘Het is oorlog.’ Wij dachten nog even dat ze overdreef. Maar naarmate de dag verstreek, steeds afgrijselijkere details bekend werden en we ook van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Israël informatie kregen die ons voorstellingsvermogen te boven gingen, werd steeds duidelijker dat ze het goed had ingeschat.”
Hij voelde zich machteloos. “We konden niets doen. Natuurlijk was ik de volgende dag aanwezig bij de inderhaast georganiseerde bijeenkomst in het Joods Cultureel Centrum in Amsterdam en tijdens de herdenking in het parlement, een paar dagen later, was er van links tot rechts veel sympathie. Sindsdien is er veel veranderd.”
Grote fout
Als positieve ervaring noemt Ephraim de steun en excuses van Mark Rutte, volgens de ambassadeur een groot vriend van Israël. Na 7 oktober benadrukte Rutte Israëls recht op zelfverdediging en zette Nederland zich in voor vrijlating van de gijzelaars. Namens de regering bood hij bij de Auschwitzherdenking excuses aan voor de opstelling van de toenmalige regeringsleiders tegenover Joden.
Ephraim: “Ik raakte ervan doordrongen hoezeer de Tweede Wereldoorlog hier nog leefde. Dat zie ik ook aan de vele eerbewijzen van Yad Vashem die we nog ieder jaar kunnen uitreiken. Tegelijkertijd zie ik een gemeenschap die sinds 7 oktober opnieuw in angst leeft. Ik zie hoe radicale moslims en ngo’s samen met een groot deel van de media optrekken tegen Israël. Die groeperingen dragen niet bepaald bij aan een realistisch, gebalanceerd beeld van de huidige toestand in het Midden-Oosten. Wat me opvalt is dat de oppositie, in tegenstelling tot veel andere landen, in Nederland grote invloed kan uitoefenen op het standpunt van de regering.”
Ephraim doelt op de handelswijze van Caspar Veldkamp, demissionair minister van Buitenlandse Zaken in de regering die je toch als de meest pro-Israëlische in lange tijd kunt zien: “Ik kan niets inhoudelijks vertellen over de gesprekken die ik met Veldkamp heb gevoerd, de laatste begin deze maand, maar in het begin zag hij zichzelf als grote vriend van Israël. Natuurlijk mede omdat hij daar ambassadeur is geweest. In principe verdedigt hij de veiligheid en het recht op zelfverdediging van Israël, maar de humanitaire situatie in Gaza baart hem zorgen. Hij spreekt van ‘balans’. Maar hoe moet een balans eruitzien tussen een terroristische organisatie en de democratie Israël? Een bevriende natie nog wel?”
‘Veldkamps beslissingen kunnen impact hebben op de relaties tussen Nederland en Israël’
De ambassade voorzag de minister zoveel mogelijk van relevante informatie. “Als vertegenwoordiger van het gastland van zowel het Internationaal Gerechtshof als het Strafhof, beide in Den Haag, beschouwt Veldkamp het als een plicht zich uit te spreken over de arrestatiebevelen tegen Netanyahu en consorten. Daarnaast wil hij de Europese Unie volgen in het standpunt inzake Israël. Maar de unie is zeer verdeeld, dus wie volg je? Bovendien geef je zo het initiatief voor een eigen beleid uit handen. Zijn initiatief tot een verzoek om het EU-akkoord met Israël onder de loep te nemen beschouw ik als een grote fout. Veldkamps beslissingen kunnen impact hebben op de toekomstige relaties tussen Nederland en Israël. Rutte had wat dat betreft veel meer ervaring. We proberen de schade nu zoveel mogelijk te beperken.”
Wel woorden, geen daden
Het zijn voorbeelden van de veranderende verhoudingen. “Ik zag de aanzwellende kritiek, de demonstraties waarin steun voor Hamas werd uitgeschreeuwd, een molotovcocktail die naar de ambassade werd gegooid. En dan is er het virulente antisemitisme dat overal zichtbaar wordt. Die zorg heb ik van de week geuit in mijn laatste gesprek met koning Willem-Alexander. Kijk naar de opening van het Holocaustmuseum, kijk naar de rellen na de wedstrijd Ajax–Maccabi Tel Aviv. We horen na afloop mooie woorden, maar actie wordt niet ondernomen. Na de opening van het Holocaustmuseum hadden de autoriteiten kunnen weten dat het bij de voetbalwedstrijd uit de hand zou kunnen lopen, maar ze hebben zich gewoon niet voldoende voorbereid. Prachtig hoor, mooie woorden uitspreken op de Jom Hashoabijeenkomst in de Hollandsche Schouwburg, maar de daden – of liever: non-daden – bleken een ander verhaal.”
De ambassadeur noemt haar naam niet, maar het is duidelijk dat Ephraim onder anderen op Femke Halsema doelt. Bij die herdenking in de Hollandsche Schouwburg sprak hij ten overstaan van Halsema een rechtstreeks j’accuse uit. Zijn uitspraak ‘De autoriteiten deden niets’, was tot haar gericht. Halsema was not amused. Een ambassadeur hoort zich niet met de interne zaken van een stad te bemoeien, vond zij. De ambassadeur denkt op zijn beurt dat een burgemeester zich niet met buitenlandse zaken hoort te bemoeien door de regering van een ander land te bekritiseren.
Dat de verhoudingen tussen Ephraim en Halsema niet optimaal waren, was een publiek geheim. Evenals de betrekkingen met de grootste oppositiepartij GroenLinks/PvdA, en hun politiek leider Frans Timmermans. “Nog voordat de motie-Piri werd ingediend, had ik een lang gesprek met hem. Ik had toen het idee dat hij zich zorgen maakte over het antisemitisme dat in het land inmiddels aan het licht kwam. Zijn positie leek in dat gesprek genuanceerd. Hij beweert nog steeds een vriend van Israël te zijn, maar het is duidelijk dat Kati Piri met haar motie de macht naar zich heeft toegetrokken. Ik had van een partijleider een constructiever houding verwacht, dat hij zijn ‘troepen’ meer onder controle zou hebben gehad. Het bleek van niet. Ik zit hier niet om de Nederlandse politiek te analyseren, maar ik zie wel hoe Joodse leden en masse vertrekken uit de partij.”
Bevriend
Positieve signalen heeft Ephraim in zijn vier Nederlandse jaren wel degelijk gezien. “Ik weet dat we vrienden hebben bij de PVV, VVD, CU, JA21, SGP en BBB. Ik kan niets inhoudelijks zeggen over het laatste gesprek met koning Willem-Alexander, maar daaruit putte ik de moed dat veel Nederlanders Israël nog altijd als een bevriende natie zien. Dat ze zich nog steeds als vriend van mijn land beschouwen. En natuurlijk mag daarbij ruimte voor kritiek zijn. Een bevriend land hoeft het niet altijd eens te zijn met alle beslissingen van onze regering. Voor Gaza protesteerden velen tegen Netanyahu’s plannen het juridische systeem te veranderen. Het staat iedereen vrij onafhankelijk eigen beslissingen te nemen. Maar ik hoop echt dat hier in Nederland de radicalen op en rond universiteiten, sommige politieke partijen, BDS-groeperingen en activistische media niet zoveel macht krijgen dat de traditie van vriendschap tussen Nederland en Israël verloren gaat. Wij mogen de toekomst niet door hen laten dicteren.”
‘Ik had van Timmermans verwacht dat hij zijn ‘troepen’ meer onder controle zou hebben gehad’
Ephraim stond de afgelopen jaren in nauw contact met Nederlandse Joden: “Wat ik heb gezien is veel veerkracht en dat binnen de gemeenschap de meesten een eenheid vormen: Israëli’s, seculieren, liberalen, orthodoxen, ze zijn actiever dan ooit. Juist omdat iedereen zich bewust is van dat steeds zichtbaarder antisemitisme. En dan al die initiatieven om aandacht te vragen voor de gijzelaars en hoe hun families overal in de gemeenschap welkom werden geheten.”
“We hopen binnenkort over de gijzelaars positief nieuws te krijgen,” zegt de ambassadeur, zonder daarover verder uit te weiden.
Verantwoordelijk
Israël is elke dag in het nieuws. Toch zagen we Modi Ephraim zelden tot nooit in de pers: “Maar ik wás er wel. Ik was beschikbaar. Ik heb interviews gehad in De Telegraaf en sommige christelijke media. Andere waren gewoon niet geïnteresseerd. Ze beschouwden een officieel Israëlisch standpunt als propaganda. Zelfs Israëlische ministers die hier op bezoek kwamen, waren niet interessant voor de journalisten. Kortom, het beeld werd zeer eenzijdig. Je zou toch denken dat de pers in Nederland onbevooroordeeld is, maar veel media gedragen zich niet zo.”
Daar moet bij worden aangetekend dat officiële Israëlische instanties ook weleens de plank missloegen. Zoals rondom het incident met ambulances in Gaza, waarbij medisch personeel vol werd geraakt. Pas toen een filmpje boven tafel kwam waaruit bleek dat het leger daar wel degelijk verantwoordelijk voor was geweest, gaf Israël toe dat er een fout was gemaakt. Ephraim: “Dat klopt. Mag ik daarbij even op het volgende wijzen? Er zijn veel landen die in een oorlogssituatie fouten maken en die nooit zullen erkennen. Israël heeft meteen een onderzoek ingesteld, er zijn excuses aangeboden, de verantwoordelijke legerleider is op non-actief gesteld en er loopt een juridisch onderzoek. Er zijn niet zoveel legers die dat doen.”
‘Ik besef dat ik naar een ander Israël terugkeer dan het land waaruit ik vier jaar geleden vertrok’
“Het is heel gemakkelijk vanuit je luie stoel hier in Nederland deze zeer gecompliceerde oorlog te bekritiseren, een oorlog waarin een terreurorganisatie menselijke schilden gebruikt. Het is gemakkelijk direct op mensenrechten te wijzen als je als democratisch leger terroristen probeert te bevechten die zich aan geen enkele regel hoeven te houden. Al die zaken moeten onderzocht worden, de honderden interacties per dag met verschillende groepen moeten worden gecoördineerd en geanalyseerd, zoals met Cogat [de organisatie die verantwoordelijk is voor de veiligheid en import van goederen naar de Strook, red.]. Al die partijen moet je benaderen om duidelijkheid te verschaffen in wat er daadwerkelijk is gebeurd. We maken fouten, natuurlijk, maar we proberen die echt te minimaliseren en wij nemen er wél verantwoordelijkheid voor. Het is oorlog, de langste oorlog in de Israëlische geschiedenis. Natuurlijk zullen daarbij fouten worden gemaakt. ”
Ander Israël
Terugkijkend ziet Ephraim de vier jaar in Nederland als een ‘betekenisvolle tijd’. Het is een goed moment om naar huis te gaan: “Met mijn vrouw naar mijn familie in Ramat Gan. Vlakbij de Nederlandse ambassade. Ook bij ons thuis zijn door een Iraanse ballistische raket ramen gesneuveld, zoals bij de ambassade. Ik besef dat ik naar een ander Israël terugkeer dan het land waaruit ik vier jaar geleden vertrokken ben. Natuurlijk hoop ik op een snel einde aan de oorlog. Dit trauma zal de komende generaties doorwerken, zowel in Gaza als in Israël. Er zal veel mentale hulp moeten worden geboden, maar we zien zelfs in Israël al een tekort aan professionals die ingezet kunnen worden.”
“Ik hoop dat als de wapens zwijgen de polarisatie zal afnemen en ik zie positieve ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Er zijn openingen naar Saoedi-Arabië en Indonesië. Marokko is een stilzwijgende partner met een ambassade en ministers die bij elkaar op bezoek gaan. Ik zie positieve ontwikkelingen in Libanon, nu Hezbollah en dus eigenlijk Iran daar niet meer de scepter zwaait. Dat zijn positieve ontwikkelingen waarop we ons moeten richten. Er is hoop voor de toekomst.”
Eén reactie
Todah Modi Ephraim,
Een sympathiek man, die hoopvol Nederland verlaat naar zijn huis in Ramat Gan. Dat het hem goed mag gaan.
Een mooi artikel met een uitvoerige, diplomatieke uitleg over zijn bevindingen en ervaringen in Nederland in het NIW geschreven.
Zou hij, Modi Ephraim zich ook steeds afvragen net zoals ik, waarom het Nederlandse Koningspaar, nog steeds geen Staatsbezoek naar Israel heeft gedaan, wanneer hij een gesprek voert met onze Koning? Koning Willem-Alexander heeft tot nu toe 31 staatsbezoeken gedaan en 12 staatshoofden ontvangen.
President Shimon Peres, was het eerste staatshoofd die het kersverse Koningspaar ontving in 2013. Als ik het juist heb, heeft President Peres onze Koning ook uitgenodigd voor een Staatsbezoek naar Israel.
In 2020 ging Koning Willem-Alexander naar Israel, alleen zonder Maxima, voor de herdenking
in Yad Vashem. Dit was geen Staatsbezoek.
Ik word hier bepaald niet blij van. Als ik dan zien hoe ons Koningspaar zich uitstekend vermaakt in Jordanië , Indonesië en andere Arabische landen, allemaal Moslimlanden. Typisch?
Hoe kan dit? Waarom reizen zij beiden niet naar Israel?
Dit siert Koning Willem-Alexander en Koningin Maxima totaal niet.
Als Nederlanders hoeven we hier echt niet trots op te zijn.