Strijdbaar

Toen ik de beelden zag van de carnavalsoptocht in het Belgische Aalst met geestig bedoelde typeringen van Joden als sluwe mensen met geld en kromme neuzen, leken de tijden van de cartoons in Der Stürmer terug.

Voor de jongere lezers: Der Stürmer was het populaire weekblad van de nazi’s met als motto ‘De Joden zijn ons ongeluk’. Dat de bewuste praalwagen, in een optocht die nota bene op de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed staat, niet tot massale protesten en discussies in talkshows heeft geleid, lijkt een voorbeeld van de toenemende vergrijzing en de nivellering over gebeurtenissen in de oorlog. Alles mag weer, alles kan weer, Joden zijn neuzen en uiteindelijk zijn daders ook een beetje slachtoffers. Het is die laatste opvatting die romancier Chaja Polak in haar non-fictiedebuut De man die geen hekel had aan Joden (2018) zo hard bestrijdt. Polaks boek is een antwoord op het door de Tweede Wereldoorlogmediadeskundige Ad van Liempt juichend gepresenteerde boek Oorlogsouders (2017) van Isabel van Boetzelaer. Van Boetzelaers vader, een fanatieke Jodenjager en overtuigd lid van de Waff en-SS, was volgens dochter Isabel ook een beetje slachtoffer. Omdat Van Liempt het boek legitimeerde, mocht zij zelfs lezingen op scholen geven. Sterker, ze had bijna als gastspreker opgetreden in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, want het verhaal van de daders vertellen behoort ook tot de educatieve taken, volgens sommige leidinggevenden in Westerbork. Natuurlijk kunnen kinderen er niets aan doen dat hun ouders fout waren en zijn er duizenden kinderen die hebben geleden onder het NSB- of SS-verleden van hun vader en/of moeder. En natuurlijk is er iets voor te zeggen als ook die kinderen in Westerbork gehoord worden. Maar als de dochter van een fanatieke Jodenjager en overtuigd SS’er een boek schrijft over haar vader en bewust belastende feiten weglaat om haar vader tot een soort slachtoffer te maken, hoort Westerbork die schrijfster keihard tot de orde te roepen in plaats van een podium te bieden.

Miskenning
Chaja Polak mocht aanvankelijk niet spreken in het herinneringscentrum. Sterker, haar boek was niet eens te koop in de boekwinkel daar. De ouders van Polak zijn na verraad in 1944 uit huis gehaald door een groep mannen die later lid werden van het beruchte Commando Van Boetzelaer, ja inderdaad, de vader van. Vader Hans Polak werd vermoord, hij heeft zijn in 1941 geboren dochter Chaja niet zien opgroeien. Als Polak dan zó graag wilde spreken in Westerbork, mocht ze zich opgeven voor de zogenaamde getuigenlezingen, kreeg ze te horen. Voor Van Boetzelaer werd de rode loper uitgelegd, Polak mocht zich opgeven. Goed hè?

Plat gezegd vormde zich een soort Joodse lobby die deze miskenning van Chaja Polak niet pikte. Na een stevige mailwisseling en vooral dankzij medewerkers van Westerbork die zich schaamden voor de aanvankelijke weigering Polak uit te nodigen, zal Chaja Polak komende zondag 17 maart haar boek presenteren in Westerbork. Haar verontwaardiging over het jegens haar getoonde beleid van het herinneringscentrum, haar toenemende boosheid over de rol van het vooraanstaande lid van de Raad van Advies, deskundige Ad van Liempt, hebben van de empathische en bescheiden Chaja een zeer strijdbare Polak gemaakt.

Mijn moeder is eind april 1945 bevrijd uit Westerbork. Mede daarom beloof ik u dat zondag 17 maart in Westerbork zeer interessant wordt.