Verkiezingen: het onderzoek

Elma Verhey onderzocht het stemgedrag in politiek Den Haag en daarbuiten aangaande antisemitisme en Israël-politiek. Wie stemde voor anti-Israël-moties, wie tegen moties die antisemitisme moesten tegengaan? Hier treft u haar analyse aan zoals die verscheen in NIW nummers 19 en 20.

Door Elma Verhey

Op maandag 5 november 2012 wordt Kabinet-Rutte II beëdigd. Over Israël staat in het regeerakkoord, getiteld ‘Bruggen slaan’, precies één zin: ‘Waar mogelijk draagt Nederland bij aan vrede en veiligheid in het Midden-Oosten en benut daarbij de goede banden met zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit.’ In het vorige regeerakkoord van VVD en CDA heette het nog dat ‘Nederland verder [wil] investeren in de band met de staat Israël. Nederland blijft daarbij voorstander van een alomvattend vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen.’ De tekst wordt als een beleidsbreuk beschouwd, waarin men de hand van Frans Timmermans vermoedt, de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Als PvdA-woordvoerder Buitenlandse Zaken heeft Timmermans zijn voorganger Uri Rosenthal (VVD) er meermaals van beticht geen oog te hebben voor de positie van de Palestijnen en zijn ‘pro-Israël-beleid’ rechtstreeks te laten dicteren door president Benjamin Netanyahu zelf.

Speciale positie
De kleine christelijke partijen, altijd alert als het om de belangen van Israël gaat, vrezen het ergste. Het kabinet is net aangetreden of Kees van der Staaij (SGP) en Arie Slob (CU) dienen een motie in die de speciale positie van Israël moet onderstrepen. Het land is ‘al vele decennia een belangrijke partner’ en Rutte c.s. wordt opgeroepen ‘om actief te blijven investeren in de band met de staat Israël’.
Premier Rutte ontraadt de motie, maar een paar dagen later wordt hij toch aangenomen, met steun van CDA, PVV én VVD. “We moeten het de premier maar niet al te euvel duiden,” zegt VVD-woordvoerder Han ten Broeke: “Het was al laat en bovendien wilde Rutte de kersverse coalitiepartner niet metéén voor het hoofd stoten.”
Nog geen week later, als het gaat om de opwaardering van Palestina tot ‘waarnemerstaat niet lid’ bij de VN, lijkt Timmermans opnieuw in het stof te moeten bijten. Een motie, ingediend door Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Harry van Bommel (SP), moet door de minister worden ontraden, met als argument dat dit het net opnieuw opgestarte vredesproces in de wielen rijdt. In 2011 heeft Timmermans samen met D66-voorman Alexander Pechtold nog vurig vóór deze statusverhoging gepleit.
Désirée Bonis, oud-ambassadeur in Syrië, en nieuw aangetreden in de PvdA-fractie, kan haar oren niet geloven. ‘Aan welke kant van de geschiedenis’ hij wil komen te staan, bijt ze de minister toe. Ze dreigt vóór de motie te zullen stemmen. Timmermans en fractieleider Diederik Samsom moeten eraan te pas komen om haar fractiediscipline bij te brengen. Toch maakt Timmermans in december 2012 bekend slechts te werken aan ‘bilaterale samenwerkingsfora’ met Israël en de Palestijnse gebieden. Onder het vorige kabinet ging het nog om een zwaardere ‘Nederlands-Israëlische Samenwerkingsraad’.
In december 2012 stelt Staatssecretaris Sander Dekkers (VVD) dat de publieke omroepen moeten bezuinigen en fuseren. ‘Taakomroepen’ zoals de Joodse Omroep verdwijnen zelfs helemaal. Dankzij een motie van Gert-Jan Seegers (CU) en Pieter Heerma (CDA), blijft er toch geld beschikbaar voor ‘levensbeschouwelijke programma’s’. De Joodse Omroep zal uiteindelijk aansluiting vinden bij de EO.

Labeling
Begin maart 2013 kondigt Timmermans aan ‘foute’ Israëlische productlabels te willen vervangen. Producten uit Joodse nederzettingen op de Westbank en de Golanhoogte moeten een apart label krijgen en mogen niet langer doorgaan voor product of Israel. Volgens Timmermans gaat het beslist niet om een boycot, zoals de BDS-beweging die voorstaat. Hij wil slechts ‘voorlichting’ geven. Heeft de
Nederlandse consument geen recht te weten waar de producten vandaan komen?, vraagt de minister. Premier Rutte sust de opwinding en zegt dat eerst maatregelen uit Brussel worden afgewacht. SGP en CU zijn er niet gerust op. Ze zien de voorgestelde labeling als eerste stap in de richting van een boycot, c.q. het opschorten van het associatieverdrag met Israël, lees het invoeren van (hoge) importtarieven. Juridisch is er dan geen sprake van een boycot, maar feitelijk wél. De aangekondigde labeling wordt niet toevallig ondersteund door het rapport Dutch Economic Links With the Occupation, waarin supermarkten worden aangevallen vanwege de verkoop van onder andere dadels uit de Jordaanvallei. De winkelketens haasten zich met beterschap beloven, zeker nadat ze bezoek hebben gekregen van activisten van docP, stichting Diensten Onderzoek Centrum Palestina, de in 2012 opgerichte Nederlandse tak van de BDS-beweging. De supermarkten draaien hun pro-Palestijnse verklaringen echter snel terug na een telefoontje van het CIDI.
Het rapport waar de docP-activisten zich op beroepen is betaald door Cordaid, ICCO en IKV Pax Christi, tegenwoordig kortweg PAX. Eerder al toonde onderzoek van het CIDI aan dat miljoenen van de overheidssubsidie die de hulporganisaties jaarlijks krijgen voor ontwikkelingshulp, worden gebruikt voor acties tegen Israël. Electronic Intifada werd met geld van ICCO opgezet door oud-GroenLinks-Kamerlid Arjen El Fassed. De dagelijkse nieuwssite staat nog altijd bol van de Israël-haat. Net als Timmermans beweren Cordaid, ICCO en PAX geen boycot van Israëlische producten voor ogen te hebben. Het zou slechts gaan om producten uit ‘foute’ nederzettingen. Maar klopt dat wel? In juni 2011 verklaart United Civilians for Peace, een samenwerkingsverband van Cordaid, ICCO, PAX en Oxfam Novib tijdens een gesprek met de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken een boycot van Israël ‘legitiem’ te vinden. Farah Karimi, oud-Kamerlid voor Groen-Links, dan directeur van Oxfam Novib, wordt tijdens het gesprek met de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken aan de tand gevoeld door Johan Driessen (PVV) over filmbeelden waarop Karimi ‘intifada’ scandeert, arm in arm met Gretta Duisenberg. Oxfam Novib subsidieert in die tijd Stop de Bezetting, de anti-Israël-stichting van Duisenberg.

Sloop de Muur
Begin juni 2013 spreekt oud-minister Dries van Agt de Tweede Kamer toe over zijn burgerinitiatief Sloop de Muur. Al eerder heeft hij een bolderkar vol ingezamelde handtekeningen aan de Tweede Kamer overhandigd. Of zijn actie politiek veel zal uithalen, wil Trouw weten. “Het rakelt tenminste op dat er daar iets zeer onrechtvaardigs gebeurt,” aldus Van Agt over het conflict dat al bovenmatige aandacht krijgt van de hele Westerse wereld. Daarop overhandigt Joël Voordewind (CU) hem een brokstuk van een op Israël afgevuurde raket. Het wordt een fel debat, gevolgd door een lawine aan moties die steun aan de Joodse staat (CU, SGP, PVV, VVD) dan wel de Palestijnse zaak (GrL, D66, SP, PvdA, PvdD, 50Plus) bepleiten. PvdA-woordvoerder Bonis noemt Gaza een ‘openluchtgevangenis’.
Ze ziet wel iets in door Van Agt voorgestelde sancties tegen Israël, zoals een visumplicht en het opschorten van het EU-associatieverdrag. Twee moties dient ze in waarin de regering wordt gevraagd ‘bedrijven actief te ontmoedigen investeringen te doen of zaken met bedrijven in de nederzettingen’ en al gedane investeringen of opgebouwde relaties ‘terug te draaien’. Ze wil ook dat de relatie met Israël alleen ‘geïntensiveerd’ wordt als er stappen worden gezet in de richting van een vredesoplossing. Ferme taal van SGP-fractieleider Van der Staaij: ‘Een breuk met het regeerakkoord’. Timmermans, ook niet van gisteren, vraagt Bonis de moties ‘aan te houden’.
De Sloop de Muur-actie van Van Agt wordt gesteund door (oud-)CDA-politici Tineke Lodders, Frans Andriessen, Bert de Vries en Hans van den Broek. Maar ook Hedy d’Ancona (PvdA), Laurens Jan Brinkhorst (D66), Jan Pronk (PvdA) en Klaas de Vries (PvdA) zijn lid van de Raad van Advies van het door Van Agt opgerichte The Rights Forum. Zelf zegt Van Agt voor aanvang van het debat dat hij eerder politieke steun verwacht van SP of GroenLinks dan van zijn eigen CDA. “Hoewel ook daar het Israël-standpunt verschuift.”
CDA-woordvoerder Pieter Omtzigt verklaart tijdens het debat dat wat hem betreft het associatieverdrag met de EU moet worden opgeschort, als Israël blijft bouwen binnen de ‘rode lijn’. De CU- en SGP-motie waarin wordt gesteld dat de (veiligheids)muur niet kan worden gebruikt als argument om sanctiemaatregelen tegen Israël te nemen, wordt dan ook niet gesteund door het CDA. Het zal niet de enige ‘anti-Israël-motie’ zijn die het CDA deze regeerperiode steunt. Bonis dient een warrige motie in die door de minister wordt ontraden. Op 13 juni zal ze de Kamer verlaten, om later terug te keren op het ministerie van Buitenlandse Zaken waar ze een hoge functie krijgt.

‘Waarschuwing’
In augustus 2013 maakt Ingenieursbureau Royal Haskoning bekend met onmiddellijke ingang te zullen stoppen met het ontwerp van een waterzuiveringsinstallatie voor Oost-Jeruzalem. Het bedrijf heeft een ‘waarschuwing’ gekregen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Op Kamervragen van CU en SGP zegt Timmermans ‘slechts het sinds jaar en dag bestaande ontmoedigingsbeleid’ uit te voeren, waarbij bedrijven worden ‘geïnformeerd’ over de (onrechtmatige) bezetting. Van dwang is absoluut geen sprake, het blijft de ‘eigen beslissing en verantwoordelijkheid’ van het bedrijf.
Sinds wanneer is het op de vingers tikken van bedrijven die (in)direct zaken doen met de Westbank of de Golanhoogte ‘staand beleid’? Joël Voordewind (CU) daagt de minister uit met een lijst te komen van bedrijven die in vroegere jaren met een ‘voorlichtend bezoek’ zijn vereerd. Ben Bot (CDA) heeft als minister van Buitenlandse Zaken destijds als beleid geformuleerd ‘investeren in naar internationaal recht illegale nederzettingen’ ‘maatschappelijk niet verantwoord’ te vinden. Maar het heeft er veel van weg dat Timmermans álle activiteiten op de Westbank en de Golanhoogte wil verbieden.

Boycotsfeer
In december 2013 brengen Rutte, Timmermans en minister Lilianne Ploumen (PvdA, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) een bezoek aan Israël en de Palestijnse gebieden. Nog tijdens de reis verscheurt het Nederlandse waterbedrijf Vitens (aandeelhouders zijn regionale en plaatselijke overheden) het kersverse contract met het Israëlische collega-bedrijf Mekorot. Als Timmermans en Ploumen een gepland bezoek aan waterbedrijf Mekorot weigeren, is de beslissing snel genomen. Hoe duidelijk kun je zijn?

Als Timmermans en Ploumen een gepland bezoek aan waterbedrijf Mekorot weigeren, is de beslissing snel genomen

Pensioenfonds PGGM, ASN Bank en Triodos Bank zullen in de weken daarna hun belangen in Israëlische banken terugtrekken. Vanwege hun boycot zal de Amerikaanse staat New York de bedrijven in 2016 overigens op een zwarte lijst plaatsen. Een door Timmermans voorgenomen wandeling door Hebron wordt op het laatste moment door de bewindsman afgezegd. De Israëli’s wijzen op diens veiligheid en willen het leger hem laten begeleiden. Timmermans bedankt. Israël protesteert tegen de ‘boycotsfeer’ die door Timmermans en zijn vage ontmoedigingsbeleid wordt gecreëerd. Gaat het uitsluitend om Joodse nederzettingen, om de Westbank of de Golanhoogte, of om heel Israël? VVD-woordvoerder Ten Broeke wijst op het water dat door Vitens aan de Palestijnse Autoriteit wordt geleverd en de taak die het bedrijf in de Oslo-akkoorden opgedragen heeft gekregen. ‘Het kan toch niet dat uitgerekend dit bedrijf slachtoffer wordt van doorgedreven activisme?’
Tot twee keer toe wordt de Nederlandse ambassadeur ontboden. Maar Timmermans wast de handen in onschuld en houdt vol dat de beslissing door de bedrijven zelf is genomen onder invloed van de ‘tijdsgeest’. De ‘vreugdetweet’ van de Nederlandse ambassadeur in Qatar, Yvette van Eechoud, op het bericht dat nu ook pensioenfonds PGGM Israël in de ban doet, betreurt hij wel.

Geen vergissing
Volgens insiders is die tweet beslist geen vergissing, maar heeft het alles te maken met de sfeer in de top van BZ, waar veel verklaarde Israël-criticasters werken, zoals Désirée Bonis en oud-politica Mariko Peters (GroenLinks). Maar ook de opvolger van Bonis, Michiel Servaes, is afkomstig van BZ, net als Frans Timmermans zelf en Bert Koenders, die hem in november 2014 als minister van BZ zal opvolgen. Ook Bram van Ojik, fractievoorzitter van GroenLinks, werkte lange tijd voor BZ en zou daar na zijn vertrek uit de Kamer om plaats te maken voor Jesse Klaver, terugkeren als ‘migratiegezant’.
Begin 2014 wordt Timmermans opnieuw ter verantwoording geroepen vanwege het terugtrekken van bedrijven. Hij verklaart ‘samenwerking met Israëlische bedrijven’ juist ‘heel goed voor het vredesproces’ te vinden. Een motie van SGP en CU daarover wordt door VVD en PvdA gesteund. Maar als het gaat om een motie waarin meer duidelijkheid wordt gevraagd over het ‘ontmoedigingsbeleid’ en de gevolgen voor bedrijven, geeft de PvdA niet thuis. De VVD wel, wat niet wegneemt dat de motie wordt verworpen. De PVV is zó mordicus tegen elk ontmoedigingsbeleid dat die partij ook tegen deze motie stemt.

Beveiliging
De gemeente Amsterdam besluit in november 2013, op voorstel van de VVD, 125.000 euro per jaar uit te trekken voor de beveiliging van Joodse instellingen. Alleen de SP-fractie stemt tegen. Maar in de Tweede Kamer haalt een voorstel van CU en SGP om een ‘redelijk bedrag’ uit te trekken voor de stijgende beveiligingskosten van Joodse instellingen het niet. Alleen de PVV steunt de motie. VVD en ook het CDA stemmen tegen. Het is een zaak van de gemeentes, vindt men. In totaal een kleine 1 miljoen euro per jaar trekt de Joodse gemeenschap voor beveiliging uit. Elke sjoeldienst, maar ook choepa’s en bar mitswa-feesten worden particulier bewaakt. Ouders met kinderen op Rosj Pina of Maimonides betalen tussen de 800 en 1200 euro schoolgeld, voornamelijk vanwege de beveiliging. Er is al veel vaker over een bijdrage van de landelijke overheid gesproken. Maar ondanks het feit dat de Joodse gemeenschap aantoonbaar met aanzienlijk meer veiligheidsproblemen te maken krijgt, verzanden de debatten in de Kamer keer op keer in discussies hoe ‘hoog’ het risico dan wel is en of niet ook moskeeën en homo’s extra beveiligd moeten worden.

Net als bij de discussie over beveiliging wordt het discours onmiddellijk verbreed naar islamofobie en naar haat tegen homo’s

In januari 2014 debatteert de Kamer over het toenemende antisemitisme naar aanleiding van onder andere een tv-documentaire waarin een Turkse jongere vertelt dat Hitler gelijk had en dat wat hem betreft alle Joden mogen worden vermoord. De man die deze zaak aan de kaak stelt, Mehmet Sahin, moet onderduiken vanwege bedreiging uit Turkse kring. Net als bij de discussie over beveiliging wordt het discours onmiddellijk verbreed naar islamofobie en naar haat tegen homo’s. Voor Henk Krol (50+) aanleiding om leeftijdsdiscriminatie aan de orde te stellen en D66-woordvoerder Steven van Weyenberg ziet het conflict in het Midden-Oosten als oorzaak van het stijgende antisemitisme. Eigen schuld dikke bult?

Steven van Weyenberg (D66) ziet het confl ict in het Midden-Oosten als oorzaak van het stijgende antisemitisme. Eigen schuld dikke bult?

Gesubsidieerde ‘salarissen’
In januari 2014 schrijft Timmermans de Tweede Kamer dat het kabinet de ‘niet werkende Gazaanse ambtenaren’ wil blijven betalen. Sinds de machtsovername van Hamas in Gaza in 2007, betaalt de EU de lonen van duizenden Palestijnen die in dienst waren van de Palestijnse Autoriteit, hoewel velen sindsdien werkloos thuis zitten. De Europese rekenkamer vindt dat het geld voor deze salarissen moet worden geschrapt. De motie van CU en SGP die daarover in december is aangenomen en die is gesteund door CDA en VVD, zal hij evenwel niet uitvoeren. Timmermans denkt met het betalen van de salarissen de populariteit van Hamas te kunnen tegengaan.
In zijn brief schrijft hij ook over een andere smeulende brandhaard: de vergoedingen die de Palestijnse Autoriteit betaalt aan gedetineerde terroristen in Israëlische gevangenissen, variërend van 282 euro tot 2491 euro per maand, ver boven de gemiddelde lonen in de regio. Hoe hoger de straf, hoe meer geld de gevangenen en hun families krijgen. De salarissen worden indirect gefinancierd uit EU-subsidies en de subsidies die de Palestijnse Autoriteit ontvangt van individuele donorlanden, zoals Nederland.
De complete Kamer, op GroenLinks na, heeft afgelopen december naar aanleiding van een CIDI-rapport een motie aangenomen, waarin de regering wordt opgeroepen er bij de Palestijnse Autoriteit op aan te dringen ‘af te zien van steunverlening die als aanmoediging van misdrijven kan worden opgevat’. Maar volgens Timmermans gaat er geen Nederlands subsidiegeld ‘rechtstreeks’ naar de gevangenen.

Fel betoog
In mei 2014 wordt er een aanslag gepleegd op het Joods Museum in Brussel. Slachtoffers zijn een Israëlisch echtpaar uit Tel Aviv en twee medewerkers van het museum. De dader, een aanhanger van IS die in Syrië heeft gevochten, wordt aangehouden in Marseille, in een uit Amsterdam afkomstige bus. Het zorgt voor een schrikreactie in Den Haag. Nederland telt óók de nodige Syriëgangers, een kleine tweehonderd volgens de AIVD, meer volgens veel experts. Voor hetzelfde geld was de dader niet onderweg geweest naar Marseille maar naar Amsterdam, gewapend met een kalasjnikov.
Op internet wordt de nodige steun betuigd aan de dader: ‘Lekker, kankerjoden doodgeschoten in België’. Minister Timmermans houdt een fel betoog tegen het oplaaiend antisemitisme, hetgeen hem op applaus in de Tweede Kamer komt te staan, ingezet door premier Rutte. De SGP komt met een motie waarin een Europese aanpak van het antisemitisme wordt voorgesteld, die unaniem wordt geaccepteerd.

Buikpijn
Hamas begint in juni 2014 vanuit Gaza een offensief met raketaanvallen en ook de gewapende Fatah-poot eist verantwoordelijkheid op voor raketaanvallen op Israëlische steden. De IDF slaat hard terug. Premier Rutte noemt het aantal doden in Gaza ‘niet disproportioneel’. Hamas vuurt raketten af vanaf ziekenhuizen en scholen, aldus Rutte. Het aantal pro-Gaza-demonstraties is niet meer bij te benen. Van Maastricht tot Rotterdam, van Venlo tot Breda, overal gaan Palestina-activisten de straat op. “De verwende baby Israël is een monster geworden,” zegt Dyab Abou Jahjah, geliefd anti-Israël-spreker tijdens een protestbijeenkomst in Breda, mede georganiseerd door de SP. De termen ‘etnische zuiveringen’ en ‘fascistisch optreden’, uiteraard door Israël, worden meermalen herhaald.
Op een demonstratie in Den Haag worden borden meegevoerd waarbij de Israëlische vlag wordt gelijkgesteld aan het hakenkruis en aan de Hoefkade in de Schilderswijk scanderen (deels gemaskerde) IS-aanhangers ‘dood aan de Joden’ in het Arabisch en het Nederlands. De Haagse raadsfracties van PVV, CDA, CU/SGP en Groep de Mos vragen VVD-burgemeester Jozias van Aartsen om maatregelen, maar die is op vakantie. Zijn woordvoerder zegt dat er bij zijn weten ‘geen grenzen zijn overschreden’, hoewel de Haagse politie met geüniformeerde agenten, ‘stillen’ en een surveillancewagen bij de demonstratie aanwezig was. ‘Den Haag staat in brand en de burgemeester ligt te zonnen’, schrijft De Telegraaf.

Helaas is Haifi niet de enige die er zo over denkt. Als haar werkgever haar schorst, betuigen 11.000 mensen haar steun op Facebook

PvdA-kaderlid en oprichter van het actiecomité ‘Herstel van vertrouwen’ Yasmina Haifi , werkzaam bij het Nationaal Cyber Security Centrum van het ministerie van Justitie en Veiligheid, twittert dat IS een uitvinding van Israël is. ‘ISIS heeft niets met islam te maken. Is vooropgezet plan van zionisten die bewust islam zwart willen maken.’ Helaas is zij niet de enige die er zo over denkt. Als haar werkgever haar schorst, betuigen 11.000 mensen haar steun op Facebook. Veel later die zomer, nadat er nog veel meer antisemitische uitspraken zijn gedaan, zal minister Asscher zeggen ‘buikpijn’ te hebben van de uitspraak van zijn partijgenote. Uiteindelijk wordt ze geroyeerd.

Beveiliging II
Eind augustus 2014 vindt schriftelijk overleg plaats over de situatie in de Gazastrook. De VVD vraagt ‘of de regering de mening van de leden van de fractie van de VVD [deelt] dat demilitarisering, ontwapening van grote wapens en vernietiging van de tunnels onderdeel moet zijn van een bestand tussen Israël en Hamas’. Egypte heeft in juli een bemiddelingspoging gedaan, maar Hamas weigert een staakt-het-vuren. Anders dan Rutte houdt Timmermans zich op de vlakte. Hij spreekt zijn afschuw uit over de ‘vele slachtoffers’ en vindt dat het ‘aan de partijen zelf is om tot een akkoord te komen dat voor alle partijen acceptabel is’.

Bij de Algemene Politieke Beschouwingen vraagt Ari Slob (CU) om structureel met geld voor beveiliging over de brug te komen. Rutte zegt 1,5 miljoen euro per jaar toe

Lichtpuntje: op maandag 4 augustus wordt een delegatie van Joods Nederland uitgenodigd door premier Rutte op het Catshuis. Hij wil weten hoe men de ‘zware zomer’ doorgekomen is en doet de toezegging dat Joodse instellingen zoals scholen, synagogen, musea en andere instellingen vanaf nu extra zullen worden beveiligd. In september, bij de Algemene Politieke Beschouwingen, vraagt Ari Slob (CU) het kabinet om (eindelijk) structureel met geld voor beveiliging over de brug te komen. De volgende dag zegt Rutte 1,5 miljoen euro per jaar toe. Druk door de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan (‘Waarom betalen wij als stad Amsterdam wél en jullie niet?’) zou het laatste zetje hebben gegeven.

Stedenband
Tijdens de Gaza-acties (15 juni tot 30 september) registreert het CIDI 105 antisemitische meldingen. Later zal blijken dat de (gemelde) incidenten in 2014 met 71 procent zijn gestegen en dat ook de
zwaarte van de incidenten is toegenomen.
In De Telegraaf verschijnt op 7 augustus een paginagrote oproep: ‘Geen excuus voor Jodenhaat’. De strijd tussen Israël en Hamas wordt steeds vaker ook in Nederland uitgevochten, dit moet stoppen. ‘Kritiek op Israël? Oké. Jodenhaat? Nee’. 86 politici, schrijvers, acteurs en andere prominente Nederlanders ondertekenen, zoals Louis van Gaal, Jan Peter Balkenende en Youp van ’t Hek. Van de Haagse fractieleiders weigert alleen D66-voorman Alexander Pechtold te tekenen. Geert Wilders wordt niet opgenomen in de advertentie. Volgens berichten op de sociale media omdat grote CIDI-sponsors zich dan dreigen terug te trekken.
Slachtoffer van de Gaza-oorlog wordt ook de economische stedenband van Amsterdam met Tel Aviv, ook wel het Silicon Valley van het Midden-Oosten genoemd, waar het wemelt van de innovatieve startups. Het idee is ingediend door het CDA en maart 2014 door de hele Amsterdamse gemeenteraad aangenomen.
Na de gemeenteraadsverkiezingen liggen de politieke verhoudingen compleet anders. In eerste instantie willen GroenLinks en SP (die partij is nu onderdeel van het college) ook een stedenband met Ramallah. Maar bij nader inzien willen GroenLinks, SP en PvdA helemaal geen banden met Israël. Ze zijn bang ‘spanningen uit het buitenland te importeren’. Tijdens een raadsvergadering protesteren activisten van de BDS-beweging en zwaaien met vlaggen tegen de ‘apartheidsstaat Israël’. Alleen VVD, CDA en D66 steunen het plan nog.

Schokkend
Koenders treedt op 18 november aan als nieuwe minister van BZ, op de dag dat ook tijdens een sjoeldienst in Jeruzalem een aanslag wordt gepleegd. Vier rabbijnen komen om. Hamas spreekt van een ‘heroïsche daad’. Koenders vindt de aanslag ‘schokkend’: “Er moet snel werk worden gemaakt van de-escalatie op alle fronten.” Koenders, die bekendstaat als een (nog) grotere criticaster van Israël dan zijn voorganger Timmermans, wordt belaagd door PvdA-woordvoerder Michiel Servaes. Die wil met een ‘golf van erkenningen van Palestina’ de positie van de Palestijnen versterken. “Ik wil een discussie op gang brengen. Mijn hoop is vooral gevestigd op het CDA.” Kees van der Staaij (SGP) vindt het moment waarop de PvdA deze ‘beloning’ aan de Palestijnen wil geven wel erg slecht gekozen.
Koenders, in navolging van zijn voorganger Timmermans, zegt ‘nog’ niet tot erkenning te willen overgaan. Voor de VVD is dat kennelijk een brug te ver. VVD-woordvoerder Ten Broeke vraagt zich af ‘hoe je een staat kunt erkennen zonder grenzen, zonder legitiem bestuur en zonder een eenduidige populatie’.
In december 2014 lijkt erkenning dichterbij te komen als het Europese parlement een resolutie aanneemt waarin ‘in principe’ steun wordt uitgesproken voor ‘de erkenning van de Palestijnse staat’. Het Europese Parlement kan geen landen erkennen, maar de hoop – 70 procent van het EU-parlement stemt vóór – is dat de afzonderlijke EU-landen nu tot erkenning zullen overgaan. De VVD stemt tegen. “De VVD is voor een Palestijnse staat wanneer dit de uitkomst is van een definitief vredesakkoord en niet daarvoor. Voorts streeft Hamas, die het feitelijk gezag in de Gazastrook uitoefent, nog steeds de vernietiging van de staat Israël na en pleegt aanslagen op Israëlisch grondgebied,” aldus fractievoorzitter Hans van Baalen. De CDA-fractie in het EU-parlement stemt vóór. Het moet wel hand in hand gaan met vooruitgang in de vredesonderhandelingen, laat het CDA weten aan de verontruste achterban.

Deel 2: Het CDA schuift. Van januari 2015 tot nu.

In januari 2015 wordt bekend dat de ‘terroristensalarissen’ niet meer rechtstreeks via de Palestijnse Autoriteit worden uitbetaald, maar nu via de PLO. Joël Voordewind (CU) stelt voor de Nederlandse bijdrage aan de organisatie met 3 miljoen euro te korten. Maar zelfs als de leider van de Palestijnse Autoriteit Mahmoud Abbas zélf verklaart dat de salarissen tegenwoordig via de PLO worden uitbetaald – hebben we netjes geregeld toch? – weigert het kabinet in actie te komen.
In januari 2015 stelt Kees van der Staaij (SGP) vragen over een grootschalig Unesco-onderzoek, waaruit blijkt dat in zeer veel landen in schoolboeken en lesprogramma’s het onderwerp Holocaust compleet wordt genegeerd, zo ook in de Palestijnse gebieden. ‘Is kennis van de Joodse tragedie in deze gebieden niet juist heel relevant, ook in het licht van het Midden-Oosten-vredesproces?’ vraagt Van der Staaij. En is de minister bereid ‘uw bilaterale en internationale contacten met de Palestijnse autoriteit te benutten om ervoor te zorgen dat juist ook in de Palestijnse gebieden onderwijs en lesprogramma’s rond de Holocaust worden verzorgd?’ Minister Koenders antwoordt met een jij-bak. Hij laat weten dat ‘zowel in Palestijnse als in Israëlische schoolboeken weinig aandacht wordt gegeven aan de geschiedenis van de andere partij in het conflict.’

Verscherpte verhoudingen
Een maand later, in februari 2015 dient de PVV een motie in over het zorgelijke Nederlandse Holocaust-onderwijs. Steeds vaker zien leerkrachten daarvan af of ze besteden er zo min mogelijk aandacht aan. Holocaust-onderwijs leidt tot spanningen met (islamitische) leerlingen, met hun ouders of tussen leerlingen onderling. De PVV vraagt het kabinet daarom het Holocaust-onderwijs veilig te stellen. Alleen CDA, SGP en CU stemmen mee. Motie verworpen. Veel Kamerleden stemmen tegen omdat de motie van de PVV af komt. Al eerder, in januari 2014, naar aanleiding van dezelfde zorgen over het Holocaust-onderwijs, heeft minister Asscher de Kamer laten weten dat het ‘Onderwerp Anne Frank en de Holocaust’ onderdeel is van het vak geschiedenis voor vwo, havo en vmbo. “De inspectie gaat na of het aanbod voldoende is geborgd voor het tijdvak Wereldoorlogen en Holocaust.” Daarmee moet de kous af zijn. In Rotterdam nemen Leefbaar Rotterdam en CU/SGP eigen initiatieven om leraren te steunen bij het Holocaust-onderwijs en andere ‘moeilijke’ onderwerpen zoals tolerantie ten opzichte van homo’s.
De verhoudingen lijken verscherpt. Nog in 2011, als André Rouvoet (CU) zijn zorgen uitspreekt over onderzoek ‘waaruit blijkt dat een op de vijf geschiedenisdocenten in de vier grote steden heeft meegemaakt dat hij of zij de Holocaust niet of nauwelijks ter sprake kon brengen, ‘omdat vooral islamitische leerlingen er moeite mee hebben’, gaat de hele Kamer nog akkoord met zijn vraag om het Holocaust-onderwijs veilig stellen – inclusief GroenLinks, D66 en SP. Hoewel de héle Kamer? De PvdA stemt tegen.

Straf
Op 21 maart 2015 organiseert het Platform Stop Racisme en Uitsluiting een demonstratie tegen discriminatie. Wat, zoals afgesproken is tussen de diverse deelnemende partijen, zou moeten gaan over discriminatie hier in Nederland, verwordt opnieuw tot Israël-bashing, onder meer door speeches van rapper Appa en Abdulkasim Al-Jabiri. Hun optreden krijgt extra statuur door de aanwezigheid van de populaire RTL-presentator Humberto Tan. Al-Jabiri scheldt tijdens zijn speech Diederik Samsom uit voor racist, waarna lokale PvdA-politici (de partij ondersteunt de demonstratie financieel) met stille trom vertrekken.

Hun optreden krijgt extra statuur door de aanwezigheid van de populaire RTL-presentator Humberto Tan

In april 2015 publiceert de Israëlische krant Haaretz de vertrouwelijke brief die zestien Europese ministers van Buitenlandse Zaken onder wie Koenders een paar dagen daarvoor hebben gestuurd aan EU-commissaris Frederica Mogherini. Ze wordt aangespoord werk te maken van de ‘labeling of settlement produce/products’. Dit als sanctie voor de ‘illegale nederzettingen in het bezette Palestijnse gebied’ en omdat ‘consumenten niet misleid’ mogen worden. Volgens Haaretz, dat zegt verschillende diplomaten te hebben gesproken, is het ook als ‘straf’ bedoeld voor de herverkiezing van Netanyahu,
die heeft aangekondigd zijn beleid tegenover de Palestijnen ongewijzigd te zullen voortzetten.
In diezelfde tijd komt SOMO, de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, met een rapport(je) voorzien van de ijzingwekkende titel ‘Nederzettingenhandel en de rol van Nederlandse
supermarkten bij mensenrechtenschendingen in de Palestijnse gebieden’. Supermarkt AH schendt met het verkopen van dadels uit de Jordaanvallei waar ‘product of Israël’ op staat, de ‘mensenrechten’, vinden de schrijvers. Het onderzoek is betaald door Buitenlandse Zaken. Cordaid, ICCO en PAX publiceerden, eveneens betaald met overheidsgeld, een vergelijkbaar rapport. De Kamerleden Van Bommel (SP) en Grashoff (GL) dienen een motie in over deze ‘onacceptabele situatie’ en willen dat de etikettering met onmiddellijke ingang wordt ingevoerd. Maar Koenders zegt – zoals afgesproken in de coalitie – dat dit via de EU wordt geregeld.

Kraaien en ratten
In mei 2015 wordt bekend dat een in Israël wonende negentigjarige Holocaust-overlevende die verhuisde naar haar familie op de Westbank, is gekort op haar AOW. SGP-voorman Van der Staaij noemt het een ‘stiptheidsactie van het kabinet dat steeds vaker ageert tegen de betwiste gebieden’. Waar gaat het om? Nederlandse bejaarden in het buitenland kunnen hun AOW ter plekke krijgen. De bedragen zijn voor alleenstaanden lager in landen waar geen contract mee is. Met Israël is wel een contract, maar niet voor de bezette gebieden.
Bij controle van de Sociale Verzekeringsbank blijken elf alleenstaanden 70 procent in plaats van 50 procent AOW-uitkering te krijgen. Een overgangsregeling moet orde op zaken stellen. Zeven van hen blijken overlevenden van de Holocaust. En dat vindt men toch wel erg sneu. In 2015 gaat de gehele Kamer (op DENK na) akkoord met de motie Voordewind (CU)/Bisschop (SGP), waardoor alleenstaande oorlogsgetroffenen waar ook ter wereld recht hebben op een volledige AOW-uitkering. De zaak zou nog een lange nasleep krijgen.
Ook in mei bezoeken buitenlandwoordvoerder Raymond Knops en lijsttrekker Sybrand van Haersma Buma Israël en de Westbank. Het programma is zeer eenzijdig. Na afloop belooft Knops voortaan meer oog te hebben voor de Palestijnen. BDS-organisatie Kairos Palestina jubelt op de website over de veranderde positie van het CDA. Inderdaad blijkt de Dries van Agt-stroming binnen de partij later aan politieke invloed in de partij te hebben gewonnen.
In diezelfde maand dient Joram van Klaveren (VNL, voorheen PVV) een motie in over het stopzetten van subsidies aan organisaties die zich schuldig maken aan antisemitisme. De motie wordt aangenomen door CDA, VVD, CU, SGP en PVV. De PvdA, D66, GL en SP stemmen tegen. “Clubs als Oxfam Novib en ICCO moeten dus oppassen dat ze geen geld meer geven aan organisaties die Joden ratten noemen,” zegt Van Klaveren tevreden. De aanleiding voor zijn motie is een Palestijns kinderprogramma, onder meer betaald met Nederlands overheidsgeld, waarin Joden ‘kraaien en ratten’ worden genoemd. Dat wijst het kabinet uiteraard af. Maar volgens het antwoord van minister Ploumen is er geen direct geld naar de tv-producent gegaan. Reden waarom PvdA, D66, SP en GL tegen stemmen. Er wordt opnieuw een motie ingediend over het stopzetten van de zogenaamde terroristensalarissen, zij het dat de regering wordt opgeroepen om zich in Europees verband in te spannen daar een einde aan te maken. De motie van CU, SGP en Bontes/Van Klaveren wordt gesteund door PVV, VVD en CDA.

Etnische zuivering
In juli 2015 wordt bekend dat Economische Zaken een handelsmissie voorbereidt naar Israël, waaraan mogelijk ook Rotterdam zal deelnemen. SP, NIDA Rotterdam en GroenLinks eisen dat burgemeester Ahmoud Aboutaleb verklaart dat hij niet zal deelnemen aan dit ‘snoepreisje naar een niet-democratische staat die zich schuldig maakt aan agressieve uitbuiting en etnische zuivering’. De stedenband van Amsterdam met Tel Aviv en Ramallah staat in het najaar van 2015 opnieuw op de agenda. D66 dient een motie in en vraagt burgemeester Van der Laan om ter plekke een ‘verkennend
onderzoek’ te doen. Alleen de SP stemt tegen. Er zijn wel de nodige voorwaarden aan verbonden. Samenwerking met bedrijven (startups) in Tel Aviv en/of Ramallah mag, mits dit op ‘projectbasis’ is, Amsterdam ‘directe noch indirecte financiële betrekkingen met illegale nederzettingen zal onderhouden’, dan wel contacten met ‘het Israëlisch militair-industrieel complex in het algemeen en de defensie-industrie in het bijzonder’ heeft.
In oktober 2015 roept Younes Ouaali, woordvoerder van World Wide Relief, een salafistische hulporganisatie die onder meer actief is in Syrië, op om ‘vanaf vandaag toeristen uit Israël (kinderen niet) total loss te slaan’. De VVD en Van Klaveren stellen vragen. Volgens minister van Justitie Van der Steur wordt er een onderzoek ingesteld. Ouaali mag zijn uitlatingen komen verdedigen bij het tv-programma Pauw.
In november 2015 publiceert de EU de richtlijnen voor de etikettering van producten uit ‘illegale’ nederzettingen. Al snel wordt duidelijk dat het om selectieve consumentengoederen als groente, fruit en cosmetica gaat, en dat landen zelf moeten weten of ze de richtlijnen gaan invoeren. Duitsland en ook Hongarije doen niet mee – men verwacht een negatieve invloed op het vredesproces.
Tijdens het debat op 24 november maakt VVD-woordvoerder Han ten Broeke gehakt van de behoefte van links Nederland de labels in te voeren, en noemt het een ‘getuigenis van de grachtengordel’. Heeft de consument er niet tevens recht op te weten dat ‘sommige tomaten uit de bezette Westelijke Sahara en niet uit Marokko komen? Dat sommige halloumi-kazen uit bezet Cyprus, en niet uit Turkije komen? Dat die mooie wollen trui van Hans Spekman uit Tibet en niet uit China komt?’ Hij dient een motie in waarin de regering wordt gevraagd er bij de Europese Commissie voor te pleiten dat er richtlijnen komen voor álle producten uit álle gebieden die bezet of illegaal geannexeerd zijn. De motie wordt kamerbreed aangenomen met alleen de PvdA-fractie tegen.

20 van de 23
In december 2015, tijdens de zeventigste verjaardag van de VN, worden er bijna uitsluitend resoluties tegen Israël aangenomen (20 van de 23). SGP, VVD, CU en PVV stellen de minister vragen over deze eenzijdige opstelling van de VN, die de indruk wekt dat geen land ter wereld de mensenrechten zó slecht naleeft als Israël. Zo willen de Kamerleden weten hoe Nederland zich tijdens de vergadering heeft opgesteld. Koenders beperkt zich tot een uitleg over de AVVN, de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.
Ook in december verklaart Lodewijk Asscher dat een onderzoek, uitgevoerd een jaar daarvoor door Motivaction, niet zou deugen. In dat onderzoek komt naar voren dat veel Nederlanders met een Turkse achtergrond massaal religieus geweld steunen. Uit een nieuw gehouden onderzoek door het Sociaal en Cultureel Planbureau zou blijken dat de bevindingen van Motivaction niet kloppen.
Nieuwjaarsnacht 2015 wordt een Joods gezin in de Rivierenbuurt in Amsterdam door een groepje jongeren bekogeld met vuurwerk. Als men in huis bescherming zoekt, wordt er ‘aufmachen’ geroepen, de deur wordt ingetrapt en vuurwerk naar binnen gegooid onder kreten als ‘kutjoden’ en ‘Free Palestine’. CU en Bontes/Van Klaveren stellen vragen. Volgens minister Van der Steur zijn de minderjarige verdachten na verhoor heengezonden met een ‘gedragsaanwijzing’. Ze mogen 60 dagen niet in de straat komen waar het gezin woont.
In april 2016 neemt het D66-congres een motie aan over Israël. Als het land niet ingaat op de eis tot het stoppen van de bouw van nederzettingen en met het schenden van mensenrechten, moet het associatieverdrag met Israël worden opgezegd. Op diezelfde dag (24 april) neemt ook het GroenLinks-congres een motie aan waarin haar parlementariërs worden opgeroepen door te gaan met het ‘doorvoeren van de etiketteringsrichtlijn, het opschorten of opzeggen van het associatieverdrag met Israël en het erkennen van de staat Palestina’.

Geen draagvlak
21 mei 2016 wordt door de BDS-beweging uitgeroepen tot landelijke inspectiedag. Inspectieteams van DocP, de Nederlandse tak van de BDS-beweging, voeren winkelpatrouilles uit, gevolgd door vragen van CU en SGP. Kamerlid Rik Grashoff (GroenLinks) maakt zich juist zorgen over maatregelen die de Israëlische regering aankondigt tegen de BDS-beweging en vraagt de minister hen in bescherming te nemen. Eind mei 2016 komt minister Koenders eindelijk met een antwoord op de motie Ten Broeke van november 2015 over de slepende etikettering. Helaas, hij heeft reuze zijn best gedaan, maar
voor het labelen van alle producten uit alle omstreden gebieden is in Europa ‘geen draagvlak’. De suggestie van SGP, CU, CDA en PVV om dan maar geen waarschuwingsstickers in te voeren, wijst hij van de hand, tot tevredenheid van D66, PvdA en GroenLinks. SP en DENK pleiten voor een volledige boycot van Israëlische producten. In juni 2016, als blijkt dat Nederland voorlopig een van de weinige landen is die de richtlijnen wil invoeren, dient VVD-woordvoerder Ten Broeke, samen met SGP, CU en PVV een motie in om ‘te stoppen met ethisch profi leren en etiketteren’, en de EU-richtlijnen niet te handhaven. De motie wordt verworpen. Het CDA, dat bij de meeste ‘Israël-stemmingen’ de doorslag geeft, stemt tegen. “Goed dat het CDA zich nu helder uitspreekt,” twittert PvdA-woordvoerder Michiel Servaes triomfantelijk. Het is niet de enige ‘anti-Israël-motie’ die het CDA in die dagen steunt. CDA-woordvoerder Raymond Knops is medeondertekenaar van de PvdA/D66-motie die wil dat Nederland schadevergoeding eist bij Israël vanwege het slopen van Palestijnse huizen en hij tekent ook voor de PvdA/D66-motie die wil dat partijen die ‘afzien van constructieve deelname aan vredesbesprekingen’ te maken krijgen met sancties. Servaes denkt daarbij aan Israël, maar ‘zover’ is Knops ‘nog lang niet’. Knops tekent ook een motie waarin de regering wordt opgeroepen de pro-Palestijnse Israëlische mensenrechtenorganisaties Breaking the Silence en B’Tselem te ondersteunen. ‘Van Agt is terug’, ‘het CDA is links geworden’; op Twitter bulkt het van de berichten dat Knops ‘tegen Israël’ is. ‘Maar ik laat me niet in een hokje duwen’, zegt hij. Op het CDA-hoofdkantoor regent het opzeggingen. Geschrokken door zoveel proteststemmen, haast Knops zich voor de motie te stemmen waarin de regering wordt opgeroepen de subsidie te stoppen van organisaties die oproepen voor een boycot van Israël of die deze subsidies doorgeven aan organisaties die zich daaraan schuldig maken. PvdA, D66, GroenLinks en SP stemmen tegen.

Oorlogsmisdadiger
In juni 2016 publiceert NRC een artikel met de sensationele kop ‘Asscher liet wet overtreden voor AOW’ers in bezet gebied’. De opwinding is groot. Paul Ulenbelt (SP) vindt het de vraag ‘of minister Asscher wel aan kan blijven’. Steven van Weyenberg (D66) zegt dat de Kamer is ‘misleid’ en dat ‘andere AOW’ers zijn achtergesteld’. Er worden maar liefst 156 vragen gesteld. Door administratieve slordigheid blijken niet alleen de zeven overlevenden van de Holocaust hun volledige AOW-uitkering te hebben behouden hoewel ze op de Westbank wonen (en waar de complete Kamer op DENK na destijds mee akkoord is gegaan).
In september 2016 komen de ‘Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina’ in actie vanwege het bezoek van Netanyahu aan de Tweede Kamer. “Het parlement zal besmeurd worden met het bloed dat kleeft aan de handen van de Israelische premier.” De enige plek waar deze ‘oorlogsmisdadiger’ thuishoort is het ‘Internationaal Strafhof’. Een mening die ook oud-premier Van Agt is toegedaan. DocP roept Kamerleden op niet naar het gesprek met Netanyahu te gaan. GroenLinks-Kamerlid Rik Grashoff geeft gehoor aan de oproep en twittert dat de bijeenkomst met Netanyahu het ‘rampzalige beleid’ ten opzichte van de Palestijnen niet zal veranderen. Meer publiciteit krijgt voormalig PvdA-kamerlid Tunahan Kuzu (DENK) die, getooid met een button met de Palestijnse vlag, grijnzend de uitgestoken hand van Netanyahu weigert.

Aangifte
Op 30 september 2016 wordt bekend dat aangifte is gedaan tegen minister Asscher wegens ambtsmisdrijf. Asscher zou ‘welbewust en in strijd met de wet’ AOW-uitkeringen hebben gegeven aan
mensen die in de illegale nederzettingen wonen. Het is het sluitstuk van de artikelenreeks deze zomer in NRC. Article1collective, een van de indieners van de aangifte, is een groepje Nederlandse mensenrechtenactivisten dat zich achter de BDS-beweging stelt en gelieerd is aan The Rights Forum van Van Agt. Ook advocate Liesbeth Zegveld, die de zaak gaat voeren, maakt deel uit van The Rights Forum.
‘Mensenrechtenorganisatie’ Al-Haq, die indirect door de Nederlandse overheid wordt gesubsidieerd, heeft ook aangifte gedaan. Bestuurslid Mouin Rabbani van The Rights Forum werkt tevens voor Al-Haq. Volgens NGO-Monitor, een Israëlische organisatie die onderzoek doet naar de ‘mensenrechtenindustrie met een anti-Israel-agenda’, was Al-Haq ook betrokken bij het onder druk zetten van Vitens, het waterbedrijf dat zich eind 2013 terugtrok uit Israël.

Voordewind (CU) rekent uit dat de twee Palestijnen die verantwoordelijk zijn voor de dood van het Nederlandse gezin met drie kinderen in 2001, inmiddels 100.000 dollar op hun bankrekening hebben staan

In november 2016 stelt VVD-woordvoerder Ten Broeke opnieuw vragen over de zogenaamde ‘terroristensalarissen’. Dit keer omdat de Britse regering de subsidiegelden voor de Palestijnse Autoriteit opschort, als bekend wordt dat de Palestijn die verantwoordelijk is voor de moord op een Brit daarvoor met 7000 pond per jaar wordt beloond. Voordewind (CU) rekent uit dat de twee Palestijnen die verantwoordelijk zijn voor de dood van het Nederlandse gezin met drie kinderen dat omkwam bij een aanslag in Jeruzalem in 2001, inmiddels 100.000 dollar op hun bankrekening hebben staan. Het kabinet reageert stoïcijns: “Zoals aangegeven in het antwoord op vragen 3 en 4, kunnen de Nederlandse of Europese bijdragen aan de Palestijnse Autoriteit niet worden gebruikt voor betalingen aan de PLO of betalingen aan gevangenen.” In de EU is bovendien weinig steun voor stopzetten, schrijft het kabinet, gezien de ‘populariteit onder de Palestijnse bevolking’.

Dwarsligger Nederland
Op 11 november publiceert het NIW een artikel waarin melding wordt gemaakt van strubbelingen bij de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Duitsland, voorzitter van de OVSE probeert daar de werkdefinitie antisemitisme unaniem goedgekeurd te krijgen. De definitie is ook belangrijk omdat daarin bijvoorbeeld wordt gesteld dat het antisemitisch is om Israël te vergelijken met het nazibewind. Maar in de voorbereiding naar de vergadering waarin de werkdefinitie ter tafel komt, blijken Nederlandse ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken dwars te liggen. Zij zouden streven naar een ‘holistischer’ aanpak van het fenomeen antisemitisme. Het Reformatorisch Dagblad neemt het artikel uit het NIW over. De SGP stelt Kamervragen. Koenders haast zich te zeggen dat het allemaal op een misverstand berust. Nu is de hele Europese Unie in de OVSE unaniem. Alleen Rusland, ook verbonden aan de OVSE, zal later roet in het eten gooien en de werkdefinitie verwerpen.

De definitie is ook belangrijk omdat daarin bijvoorbeeld wordt gesteld dat het antisemitisch is om Israël te vergelijken met het nazibewind

Op 29 november 2016 dient Harry van Bommel (SP) gesteund door Sjoerd Sjoerdsma (D66) en het ex-PvdA-Kamerlid Tunahan Kuzu (DENK) een motie in om de Palestijnse Staat te erkennen. Van
Bommel pleit daar al jaren voor en dit lijkt zijn laatste kans. Bij de volgende verkiezingen komt hij niet meer terug als Kamerlid. Koenders ‘ontraadt’ de motie, maar dat lijkt symboolpolitiek. De hele PvdA-fractie steunt de motie, op Jacques Monasch na, die een paar weken daarvoor uit de fractie is gestapt. Iedereen houdt de adem in. Wat zal het CDA doen? Voor het zomerreces heeft het CDA de nodige ‘anti-Israël-moties’ gesteund. Maar het CDA stemt tegen en vraagt om hoofdelijke stemming. Het zorgt ervoor dat de motie nipt wordt verworpen met 71 voor- en 76 tegenstemmen. Tunahan Kuzu (DENK) is razend en vindt het stemgedrag van Kamerlid Mustafa Amhaouch (CDA) een ‘gemiste kans’. “Mede door hem wordt Palestina niet erkend door Nederland,” twittert hij.

Wel Joden, niet Marokkanen
Een dag later, op 30 november, bespreekt de Kamer een onderzoek van de Israëlische organisatie NGO-Monitor. Daarin staat dat meerdere Europese landen, waaronder Nederland, het Volksfront voor de bevrijding van Palestina subsidiëren, een terreurbeweging verantwoordelijk voor de nodige aanslagen. De financiering loopt via al veel langer omstreden organisaties zoals Addameer en Al-Haq. De PVV dient een motie in en vraagt om stopzetten van de subsidie. De motie wordt verworpen, alleen CU en SGP geven steun.
Begin december antwoordt Koenders op vragen over de uitvoering van de (aangenomen) motie om geen subsidie te geven aan organisaties die zich inzetten voor de boycot van Israël (BDS) zoals Al-Haq. Hij zal deze motie naast zich neerleggen.
Selcuk Öztürk (DENK) dient in december 2016 een motie van wantrouwen in tegen zijn voormalige partijgenoot Asscher, die ‘geld afpakt van mensen in Marokko’ maar ‘willens en wetens mensen in illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied te veel geld geeft’. Asscher hanteert een ‘dubbele maat’: wel geld voor beveiliging van synagogen, geen geld voor moskeeën, wel geld voor Joden, niet voor Marokkanen.

Een Ander Joods Geluid wil dat de stekker uit het stedenbandproject gaat

Begin januari komt in Amsterdam een commissie van de gemeenteraad opnieuw bij elkaar om te praten over de slepende kwestie rond de stedenband met Tel Aviv en Ramallah. Een Ander Joods Geluid wil dat de stekker uit het project gaat. De raad besluit om in april verder te praten.
Kortom: wordt vervolgd.

Vlag halfstok
Op 8 januari, nadat vier dienstplichtigen in Oost-Jeruzalem omkomen door een aanslag met een vrachtwagen, twittert Dyab Abou Jahjah dat dit geen terrorisme is, maar een ‘act of resistance’. De Belgische krant De Standaard ontslaat hem als columnist. SP, NIDA Rotterdam, GroenLinks en PvdA protesteren als Rotterdam de Israëlische vlag halfstok laat wapperen uit solidariteit met de slachtoffers. Sinds november 2015 wapperden er boven het Rotterdamse gemeentehuis onder andere een Turkse vlag, een Duitse vlag en een Belgische vlag, na aanslagen in steden in die landen.
Op zondag 15 januari, vijf dagen voordat Trump aantreedt, vindt topoverleg plaats in Parijs, waar zo’n zeventig ministers van Buitenlandse Zaken aanwezig zijn, inclusief John Kerry van de VS. Netanyahu vindt het een ‘laatste stuiptrekking van het verleden voordat de toekomst begint’. Waarmee hij op president Donald Trump doelt. Abbas is er ook niet. Zolang hij geen controle heeft over Hamas, dat de vernietiging van Israël als doelstelling heeft, blijft zijn positie niet erg geloofwaardig. Minister Koenders zegt na afloop dat er ‘een bodem in de markt is gelegd’ – wat dat ook te betekenen heeft.

Als een van zijn laatste daden als Tweede Kamerlid dient Harry van Bommel (SP) begin februari een motie in om het associatieverdrag tussen Israël en de Europese Unie op te schorten

Als een van zijn laatste daden als Tweede Kamerlid dient Harry van Bommel (SP) met Rik Grashoff van GroenLinks begin februari een motie in om het associatieverdrag tussen Israël en de Europese Unie op te schorten. De motie wordt verworpen met 77 tegen 70 stemmen.