Vloeken in de kerk

Een kerkelijke
toespraak van oud- premier Dries van Agt werd zondagavond verstoord door Joodse actievoerders, gewapend met een spandoek met de tekst ‘Van Agt, de Joden zijn jou zat!’

Zondagavond, half zes. Oud-pre- mier Dries van Agt (83) is uit- genodigd om tijdens een al- ternatieve kerkdienst in de Amsterdamse Singelkerk een toespraak te houden. De zoge-

heten Preek van de Leek, een initiatief van de protestante en doopsgezinde gemeente van Amsterdam, is echter nog niet begonnen, of er staan uit het publiek enkele mensen op. „Mijn vriend in Jeroesjalajim is opgebla- zen door uw Palestijnse vrienden,” roept een van hen. Iemand anders: „Wij voelen dat in ons hart, iedere keer als u het heeft over de Palestijnen.” Op het balkon wordt een span- doek uitgerold met de tekst ‘Van Agt, de Joden zijn jou zat!’ en de namen van de ‘drie van Bre- da’, drie Duitse oorlogsmisdadigers die na de Tweede Wereldoorlog een levenslange gevan- genisstraf uitzaten in Breda, voor wie Van Agt als minister gratie had overwogen. „Vrienden van Himmler, die heeft hij vrijgelaten. Daar begon het mee!” Na enkele minuten verlaten de demonstranten de zaal, terwijl ze Van Agt uitschelden als ‘antisemiet’ en ‘schoft’.

Schandelijk

Actievoerder Leo Groenteman, die de actie organiseerde, vertelt de volgende dag: „Met een groep van tachtig à negentig mensen uit het hele land hebben we geprobeerd op een nette manier de discussie met Van Agt aan te gaan. Een paar mensen hebben onaardige dingen geroepen, maar dat is logisch in zo’n hectische situatie.” Wat de groep vooral dwarszat was dat Van Agt, die zich al jaren hardmaakt voor de Palestijnse zaak, had aangekondigd niet over het Midden-Oos- tenconflict te zullen spreken, maar dat toch deed. Zo zei Groenteman tijdens de dienst: „U heeft laten weten geen polemiek te willen bedrijven, maar op slinkse wijze gaat u het hebben over een koning die zich onrechtma- tig land toe-eigent, waar lijkt dat op? U leidt geen mis, u misleidt!”

Dominee Rob Visser van de Protestante Kerk Amsterdam (PKA): „Ik heb tijdens de voorbereidingen tegen Van Agt gezegd: ‘U mag wel degelijk spreken over het Palestijnse vraagstuk. Sterker nog, dat moet u doen.’ Wij hebben als protestante kerk veel sympathie voor de Joodse gemeenschap. Israël is onze vriend, maar als goede vrienden moet je ook kritisch kunnen zijn.” De manier waarop de betogers de toe- spraak verstoorden, noemt Visser ‘schande- lijk’. „Ze hadden na afloop met de heer Van Agt in discussie kunnen treden. Wij bieden daar de mogelijkheid voor.” Leo Groenteman: „De Joodse gemeenschap heeft al tig keer geprobeerd met Van Agt te praten, maar dat wil hij niet.” Het NIW benaderde Van Agt voor een reactie op de gebeurtenissen van afgelopen zondag, maar hiervoor was hij niet beschikbaar.

Provocatie

De actie doet denken aan de voorstelling van de Israëlische toneeldiva Lia Koenig in Amsterdam, die in september werd ver- stoord door schreeuwende pro-Palestijnse demonstranten. „Het heeft daar niets mee te maken,” zegt Groenteman. „Dat was een toneelvoorstelling, dit een politieke toespraak.” Ook werden destijds negen mensen gearres- teerd en is deze actie relatief rustig verlopen. Toch dringt de vraag zich op of een actie als deze verstandig is. Daarbij is het altijd discutabel wanneer een bepaalde groep pre- tendeert namens ‘de Joden’ te spreken, zoals de actievoerders met hun spandoek deden. Groenteman: „Het CJO, het NIK, of het CIDI spreken zo vaak namens Joods Nederland. Misschien hadden we moeten zeggen: ‘De Joden die zich niet meer naar de slachtbank willen laten brengen, de mensen die voor zichzelf opkomen, díé zijn jou zat.’”

Het CIDI laat bij monde van bestuursvoor- zitter Ronnie Eisenmann weten: „Het CIDI kan zich goed voorstellen dat Joden de im- pliciete en expliciete anti-Joodse uitlatingen, verpakt in anti-Israël-uitlatingen van de heer van Agt helemaal zat zijn. Deze lezing geven op de avond van de Kristallnachtherden- king is een kwalijke provocatie.” Voorzitter Jonathan Soesman van het NIK zegt, hoewel ook hij de weerstand tegen Van Agts uitspra- ken begrijpt: „Deze manier van actievoeren is niet de vorm die wij voorstaan.”

Eind november is voor de Preek van de Leek SP-politica en publiciste Anja Meulen- belt uitgenodigd. Net als Van Agt staat zij bekend als uiterst kritisch ten opzichte van het Israëlisch regeringsbeleid. Visser: „Aan mevrouw Meulenbelt is nadrukkelijk ge- zegd dat er niet over het Palestijnse probleem wordt gesproken. Daar hebben we Van Agt al voor gevraagd, dat is meer dan genoeg. Zij heeft zich daarbij neergelegd.” Groente- man en zijn medestanders hebben voor die toespraak geen nieuwe actie gepland. „Wij hebben ons zegje gezegd.”