Schaduw

Het was een opmerking die Emile Schrijver maakte tijdens het dubbelinterview met hem en Jeroen Krabbé, een paar dagen voor de opening van het Nationaal Holocaust Museum. We hadden het over de mate waarin de oorlog nog altijd doorwerkt in de maatschappij, in ons denken, in ons gevoel voor ethiek. Hoe Joden en Israëli’s langs een hogere morele meetlat worden gelegd.

Hoe die toch net even beter moeten zijn dan anderen en niet als normale mensen, met goede en slechte eigenschappen, op grotere en kleinere vraagstukken mogen reageren, omdat ‘Joden het toch allemaal hebben meegemaakt en dus beter zouden moeten weten’. Het ligt verzonken in het collectieve onbewuste van de mensheid. Die latente state of mind is tot op de dag van vandaag actief. Alsof wij als volk een hogere ethiek verschuldigd zijn aan de wereld: een schuld veroorzaakt door collectief leed en identificatie. En in hoeverre hebben wij die gedachte zelf verinnerlijkt? Is dat een van de oorzaken van het fenomeen Joodse zelfhaat?

Is dat een belangrijke oorzaak van de dubbele standaard die voor Israël geldt? Met als pregnant voorbeeld dat ene spandoek tijdens een demonstratie in Den Haag tegen de acties in Gaza in 2014: Stop doing wat Hitler did to you’? Het toonde aan hoezeer de Sjoa tot op de dag van vandaag doorwerkt. Is dat ook een van de redenen waarom zelfs ‘wetenschappers’ en bepaalde journalistieke kringen en politici voortdurend het Israëlisch-Palestijns conflict erbij halen als we het in werkelijkheid hebben over de stammenstrijd die gaande is in de Arabische wereld? Terwijl die een heel andere oorzaak heeft en al veel en veel meer slachtoffers heeft veroorzaakt dan er doden zijn gevallen sinds de ontstaansgeschiedenis van Israël.

Tijdens een cursus bij Yad Vashem over Holocausteducatie kwam een aantal uitspraken over de gevolgen van de Sjoa voorbij. Een daarvan: ‘De Duitsers zullen de Joden de Holocaust nooit vergeven.’ Kan Duitsers niet beter worden vervangen door de wereld? Er ligt een schone taak weggelegd voor het nieuwe Holocaust Museum om een poging te wagen toekomstige generaties bewust te maken van dit onbewuste mechanisme. Als het de samenstellers lukt die schaduwzijde in het licht te zetten, zullen ze veel hebben gewonnen en zal het museum als voorbeeld kunnen dienen voor initiatieven elders.