Deze maand kwam het Britse Institute for Jewish Policy Research (JPR) met een uitgebreid rapport over gemengde huwelijken in de Joodse gemeenschap. In Israël ligt het percentage vanzelfsprekend laag (5 procent), maar in de diaspora is 42 procent van de huwelijken onder Joden gemengd. Nederland behoort tot de koplopers met 57 procent gemengde huwelijken, waarmee ons land onder meer Hongarije (55), Denemarken (56) en Zweden (55) achter zich laat. Kampioen is Polen, waar drie van de vier Joden met een niet-Jood trouwen.
De cijfers in Nederland contrasteren scherp met buurland België, dat juist met slechts 14 procent het laagst scoort op de lijst van gemengde bruiloften buiten Israël. Dat heeft te maken met het relatief hoge percentage charediem in België. Die zijn het minst geneigd te trouwen met een niet-Joodse partner.
Verontwaardiging
De Verenigde Staten behoren met 45 procent gemengde huwelijken tot de middenmoot. Dat cijfer is al decennialang ongeveer gelijk. In 2019 noemde de Israëlische minister van Onderwijs bij een bijeenkomst in Amerika de assimilatie door niet-Joods trouwen de ‘Tweede Holocaust’. Door die praktijk zouden zes miljoen burgers voor het jodendom verloren zijn gegaan. Die uitspraak leidde tot verontwaardiging onder Joodse leiders in de VS, onder wie Jonathan Greenblatt van de Anti-Defamation League. Hij vond het ongehoord de term Holocaust te gebruiken voor de keuze voor een niet-Joodse partner.
Maar in de VS worden termen als ‘de stille Holocaust’ al dertig jaar in dit verband gebruikt. Aanleiding was een vergelijkbaar onderzoek, de National Jewish Population Survey in 1990, waaruit bleek dat ruim de helft van de Joodse huwelijken in het land gemengd was. De uitkomst veroorzaakte destijds niet alleen onder orthodoxen en conservatieven een schokgolf. Zo had de literatuurcriticus Leslie Fiedler het in 1991 in een veelbesproken essay het over ‘twee Holocausts’. Hij beschreef zichzelf als de laatste Jood. Zijn acht kinderen uit twee huwelijken hadden geen van allen een Joodse partner, hijzelf evenmin. Als ‘minimale Jood’, zoals hij zichzelf omschreef, constateerde hij dat er niemand meer zou zijn om kaddiesj voor hem te zeggen en dat dit het einde zou betekenen van een vierduizend jaar oude familielijn.
Dalend geboortecijfer
Het huidige onderzoek van het JPR nuanceert juist het effect van gemengde echtverbintenissen op het dalende aantal Joden in de wereld. Uiteindelijk is het geboortecijfer van veel groter belang, stellen de onderzoekers onder leiding van Daniel Staetsky. Daarin spelen de VS, waar 40 procent van alle 15 miljoen Joden wonen, een cruciale rol. De onderzoekers constateren een dalend geboortecijfer in het land, dus ook onder Joden.
In de VS zijn termen als ‘de stille Holocaust’ gangbaar voor het gemengde huwelijk
Die trend is ook zichtbaar in Europa, meldt het rapport. Toch kennen het Verenigd Koninkrijk en Oostenrijk dankzij een relatief groot aantal orthodoxen juist veel hogere geboortecijfers. Dankzij de charediem wordt het mogelijke verlies als gevolg van de mix-huwelijken tenietgedaan. De onderzoekers verwachten dat in de diaspora het aantal strikt orthodoxen verhoudingsgewijs zal toenemen en daardoor het aantal gemengde huwelijken zal afnemen. Ook in de VS neemt bij jongere generaties het aantal Joods-Joodse verbintenissen toe.
Niet-Joodse partners
Lichtpuntjes zien de onderzoekers wel degelijk. Kinderen van Joodse moeders blijven volgens de halacha sowieso Joods, ook al is hun vader dat niet. Niet-Joodse partners en kinderen van een Joodse vader kunnen zich wel verbonden voelen met het jodendom. Als zij gebruikmaken van het recht op terugkeer, zoals voormalige Sovjetburgers, neemt de kans toe dat zij uiteindelijk deel zullen uitmaken van de Joodse meerderheid in Israël.
Interessant zijn de cijfers van liberalen in Europa met een niet-Joodse partner en de gemengd gehuwden die ‘er niets aan doen’. Een kwart van de niet-Joodse partners in de eerste groep is uitgekomen, maar dat getal ligt veel lager bij de tweede groep. De onderzoekers zinspelen daarmee overduidelijk op lossere halachische regels wie voor Joods kan doorgaan en wie niet. n
Abonneer op het NIW
