Op 6 december wordt in de Rode Hoed in Amsterdam een symposium gehouden over het herroepen van de banvloek op Baruch Spinoza, onder de titel De casus Spinoza.
Vier jaar geleden stuurde Ronit Palache een brief aan het bestuur van de Portugees-Israëlitische Gemeente met de vraag of de ban die 359 jaar geleden over Baruch Spinoza werd uitgesproken opgeheven kon worden. Dat gebeurde niet (sterker nog, ze kreeg geen officieel antwoord), maar het leidde wel tot iets anders: een symposium waarbij wetenschappers en religieus leiders met elkaar in debat gaan over de historische achtergronden, de rechtmatigheid en de morele implicaties van de ban, én over de mogelijkheid om die op te heffen. Dat zowel academici als rabbijnen zich over deze kwestie buigen mag gerust uniek genoemd worden. Dat het de grootste experts op het gebied van Spinoza wereldwijd betreft evenzo.
Tolerant
Het initiatief voor het symposium komt van Hebreeuwse en Joodse studies van de Universiteit van Amsterdam, Crescas en Ronit Palache. Voor Palache heeft het symposium ook een persoonlijke kant. Opgegroeid in de Portugees-Joodse gemeenschap en schoolgegaan op Rosj Pina en Maimonides, viel het haar op dat ze thuis alles kon vragen, maar dat in sjoel en op school het antwoord op veel van haar vragen niet verder ging dan: ‘daar hebben we geen verklaring voor’, en ‘dat weten we niet’. Dat staat haaks op het imago van Joden als een volk van lernen, vindt Palache. “Het is uiterst relevant om het over existentiële vragen en over de vrijheid van meningsuiting te hebben in een wereld die wordt gedomineerd door religie. De ban op Spinoza is daar een symbool van.” Deze fatwa zou eens aan grondig onderzoek moeten worden onderworpen, vinden de organisatoren. Palache: “De ban opheffen zou een symbool kunnen zijn van een tolerante gemeenschap, die weliswaar religieus van aard is, maar ook ruimte biedt aan andersdenkenden. De Portugese gemeenschap is altijd het toonbeeld geweest van tolerantie en integratie. Men zegt: de Joodse traditie is lernen. Doe dat dan ook. En niet allen over religieuze aangelegenheden. Dat is intellectuele armoede.” Van lernen, en niet alleen over religieuze zaken, zal aanstaande zondag zeker sprake zijn: de lijst met ter zake kundige sprekers is indrukwekkend. Irene Zwiep zal moderator zijn van het rondetafelgesprek.
Ronit Palache. Foto: Thomas Schlijper
De casus Spinoza, zondag 6 december, De Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam. 14.30-17.30 uur, zaal open vanaf 14.00 uur, entree € 15, reserveren via www.rodehoed.nl
Aan de ronde tafel:
Irene Zwiep, moderator
Hoogleraar Hebreeuws en Joodse studies aan de UvA. Joodse verlichting, moderniseringsprocessen, en Joodse denkers in het Europa van de 19e eeuw.
Jonathan Israel
Brits historicus, deskundig op het gebied van de Nederlandse geschiedenis en het tijdperk van de verlichting.
Steven Nadler
Filosofieprofessor die zich vooral richt op de filosofie van de 17e eeuw.
Yosef Kaplan
Deskundig op het gebied van gedwongen bekeringen van Joden op het Iberisch schiereiland en de Joodse Verlichting.
Piet Steenbakkers
Filosoof en rechtsgeleerde, overtuigd atheïst.
Pinchas Toledano
Opperrabbijn van de Portugees-Israëlitische Gemeente in Amsterdam.
Nathan Lopes Cardozo
Rabbijn. In Jeruzalem richtte hij de David Cardozo Academy op. Hij publiceert regelmatig en neemt daarbij geen blad voor de mond.
Emile Schrijver
Bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het Joodse boek aan de UvA en sinds 1 oktober 2015 algemeen directeur van het Joods Historisch Museum en het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam.
Herman Philipse
Vanaf 1986 was hij verbonden aan de Universiteit Leiden als hoogleraar wijsbegeerte met als specialisatie kennistheorie. Sinds 1 september 2003 is hij als Universiteitshoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht.
Paul Cliteur
Rechtsgeleerde en filosoof. Schrijft veel over filosofie. Columnist.
Benjamin Moser
Biograaf van auteur Clarice Lispector. Schrijft momenteel een biografie van Susan Sontag. Columnist voor The New York Times.
Abonneer op het NIW
