De nogal beladen term jewface deed afgelopen week de ronde op praktisch elk socialmediaplatform dat ik bekeek. Ik was al bekend met de term, maar niet met de lange historie erachter. Er is sprake van jewface wanneer Joden op een stereotiepe of niet-authentieke manier worden uitgebeeld, meestal met vet aangezet accent en make-up. Dit begon aan het einde van de negentiende eeuw in de Verenigde Staten met niet-Joodse acteurs die de nieuwe Oost-Europese Joden nadeden in theatervoorstellingen. Ze spraken met een Jiddisj nepaccent, zetten fopbaarden en -neuzen op en droegen gescheurde kleding.
De geschiedenis van jewface lijkt opmerkelijk op die van blackface: in beide gevallen begonnen leden van de respectieve bevolkingsgroepen zelf mee te doen aan deze theatershows. In 1909 waarschuwde de Central Conference of American Rabbis over de nadelige gevolgen van dat gebruik. Terwijl blackface en yellowface nu – uiteraard terecht – niet meer geaccepteerd worden, zijn er de komende maanden toch niet-Joden in Joodse rollen op het witte doek zien, met protheses en accenten en al. Zijn dramafilms anders dan comedy’s in dit geval?
Make-up
De term dook de afgelopen week opmerkelijk vaak op in het nieuws, omdat Bradley Cooper, die de rol van Leonard Bernstein vertolkt in Maestro, een namaakneus droeg om er ‘Joodser’ uit te zien. De film gaat volgende week in première op het Filmfestival van Venetië en zodra de trailer werd gelanceerd, zorgde Coopers nepgok voor veel ophef. Bernsteins kinderen verklaarden het prima te vinden dat Bradley ervoor koos make-up te gebruiken om meer op hun vader te lijken.
Er waren overigens wel Joodse acteurs die graag Bernstein hadden willen spelen. De Amerikaanse acteur Jake Gyllenhaal vertelde in een interview met Deadline in 2021 dat hij graag in de rol van ‘een van de meest vooraanstaande Joodse artiesten in Amerika en zijn worsteling met zijn identiteit’ had willen stappen, maar dat hij uiteindelijk niet geselecteerd werd.
Zodra de trailer werd gelanceerd, zorgde Coopers nepgok voor veel rumoer
Een andere film die binnenkort uitkomt – hoewel hij in de meeste landen deze week verschijnt, is hij in Nederland pas eind september te zien – is Golda, een biopic over de eerste en enige vrouwelijke minister-president van Israël. Meïr wordt gespeeld door de Britse actrice Dame Helen Mirren. In 2022 sprak de eveneens Britse actrice Dame Maureen Lipman zich uit tegen de casting van Mirren: “Ik weet zeker dat zij geweldig zal zijn, maar het zou Ben Kingsley nooit zijn toegestaan Nelson Mandela te spelen.” Dit zette mij wel aan het denken, want een soortgelijke casting zou inderdaad, als het om elke andere achtergrond gaat, niet acceptabel zijn. Aan de andere kant ben ik blij dat Golda überhaupt gemaakt is en ik ben zeer benieuwd naar het eindresultaat.
Puzzelstukje
Misschien vindt u inmiddels dat op sociale media mensen overal over vallen en vraagt u zich af waar mensen zich nu weer druk om maken. Deels kan ik mij daarin wel vinden: in het grotere geheel is het niet het heftigste probleem waar Joodse gemeenschappen op dit moment mee kampen. Ik denk echter wel dat dit een klein puzzelstukje is dat incidenteel bijdraagt aan een grotere kwestie, namelijk de stereotypering van Joden in films en op tv. De meeste Joden zijn minimaal één keer in aanraking gekomen met antisemitisme gebaseerd op ingesleten karikaturen. Op mijn oude middelbare school, in Amsterdam Oud-Zuid, werden geregeld stereotiepe grapjes gemaakt over Joden. Volgens mij was een soort wereld-vreemdheid de oorzaak daarvan. Ook al zaten er jongeren van allerlei etniciteiten bij mij op school, de kans dat mijn medescholieren een Jood hadden ontmoet, was relatief klein. Het aantal Joden in Amsterdam is relatief klein en ze wonen veelal in clusters.
Een enkeling was nogal verbaasd dat ik Joods bleek, omdat ik niet in het rijtje beledigende stereotypen paste wat hem voorheen voorgeschoteld was. Na lange tijd als enige Joodse in het klaslokaal heb ik mij gerealiseerd hoe belangrijk de juiste representatie is in films en op tv, want voor de mensen die nog nooit een Jood hebben ontmoet, is dit de enige voorkennis die ze hebben.
Abonneer op het NIW
