Een nieuwe toekomst

Dayan Rav Evers met rebbetsen Channa en de vertegenwoordiger uit Düsseldorf tijdens de ondertekening van het contract afgelopen dinsdag

Dayan Rav Evers tekende deze week een overeenkomst met de Joodse gemeente in Düsseldorf, waar hij opperrabbijn wordt. Dat betekent vertrek uit Amsterdam.

Dinsdagochtend, Amsterdam-Zuid, de woonkamer van dayan Rav Evers. Op een lessenaar ligt een contract. Aanwezigen: de rabbijn zelf, de rebbetsen, zijn vrouw Channa, en lid van het dagelijks bestuur van de Joodse gemeente in Düsseldorf, Ran Ronen. Nadat de ondertekening heeft plaatsgevonden, is de toekomst voor het echtpaar Evers onomkeerbaar geworden. Op 1 september begint de dayan als opperrabbijn van de groeiende kehilla in de West-Duitse stad en laat hij Nederland en Amsterdam achter zich.

Periode van overleg
Het begon allemaal eind oktober van het vorig jaar. De Joodse gemeente in Düsseldorf was op zoek naar een nieuwe rabbijn. Ran Ronen: “Er werd bijvoorbeeld een advertentie gezet in de Jüdische Algemeine [het Duitse NIW] en ook in andere Duitstalige media, zoals in Zwitserland. Ikzelf ben een in Düsseldorf geboren Israëli, maar heb een groot deel van mijn jeugd doorgebracht in Limburg. Vandaar dat ik niet alleen naar Duitsland en zuidelijker wilde kijken, maar ook eens naar het westen, want ik weet dat veel Nederlanders Duits spreken,” vertelt hij in vlekkeloos Nederlands. Zo werd er op diverse locaties door de Düsseldorfse gemeenschap gescout. Ook in Amsterdam. Ronen had zijn huiswerk gedaan. Hij wist dat de dayan familie, onder wie kinderen, heeft wonen in Düsseldorf. De twee ontmoetten elkaar in Amsterdam. Daarna begon een periode van overleg en onderhandelingen. En uiteraard ook van besluitvorming. Met als resultaat het contract dat nu op de lessenaar van de dayan ligt.

Stroomversnelling
De Joodse gemeenschap in Düsseldorf heeft een totaal andere dynamiek dan de Amsterdamse. In heel Duitsland wonen zo’n 120.000 Joden die daadwerkelijk lid zijn van een gemeenschap. Na Berlijn en München is “Düsseldorf de grootste kehilla, met zo’n 7000 leden. In heel de deelstaat Nordrhein-Westfalen, waarvan Düsseldorf de Landeshauptstad is, hebben we 30.000 aangesloten leden. Dat was begin jaren 90 nog wel anders,” vertelt Ronen.

‘Nu is de Joodse kleuterschool de grootste van de stad met 120 leerlingen en we zijn bezig met nog twee locaties’

“Als kind had ik daar Joodse les en het was een heel klein clubje. Nu is de Joodse kleuterschool de grootste van de stad, met 120 leerlingen. En we zijn bezig met nog twee locaties om de 45 kinderen op de wachtlijst onder te kunnen brengen. Onze lagere school telt 160 leerlingen en op 24 augustus opent onze eerste Joodse middelbare school. De groei is vooral te danken aan Russische Joden die de afgelopen twintig jaar onze kant op zijn gekomen.” Anders dan de Amsterdamse is de Düsseldorfse gemeenschap in een stroomversnelling geraakt.

Wijsheid en warmte
Amsterdam moet het dus gaan stellen zonder Rav Evers. Hij heeft een trouwe aanhang. De rebbetsen: “Wij houden van opbouwen, dat doen we al veertig jaar. En dat is wat we ook in Düsseldorf gaan doen. We zien het als een grote uitdaging.” Ronen beaamt dat: “Wij maken een enorme groei door. Er moet een beet dien worden gevormd, we hebben iemand nodig die daar ervaring mee heeft, die die uitdaging wil aangaan. We hebben als gemeenschap zo’n 220 mensen in dienst. Ook die mensen hebben behoefte aan begeleiding.”
Er waren veel kandidaten: uit Duitsland, omringende landen en Israël. Waarom koos Düsseldorf voor Evers? Ronen: “Bij hem waren we het meest overtuigd van niet alleen ervaring en wijsheid, maar vooral ook van menselijkheid. Ik kan me nog herinneren hoe ik als kind Joodse les kreeg van een juf die echt liefde voor het jodendom kon overbrengen. De kennis kwam dan vanzelf. Die eigenschap vinden we ook bij de Rav: warmte.”

Alia
De dayan en rebbetsen beginnen op 1 september hun nieuwe leven in Düsseldorf. Dat betekent ook verhuizen, afscheid nemen van Amsterdam. En daar komt nogal wat bij kijken, want het echtpaar Evers is zeer vervlochten met de Joodse gemeenschap, waarin zij veel hebben geïnvesteerd. En dan is er nog de in Amsterdam wonende moeder van Rav, de alom geliefde NIW-columniste Bloeme. Natuurlijk kan zij rekenen op ondersteuning van de in Amsterdam wonende kleinkinderen, maar, wordt gezegd: “Bloeme is bezig zich te settelen in Israël.” Op dit moment overweegt ze een verblijf in Beth Juliana. Veel kinderen en kleinkinderen wonen in Israël. Daarnaast is het een oude droom van Bloeme om ooit op alia te gaan. Die droom zou nu op haar 90e kunnen uitkomen.

Gevoelig
Wat is de dayan in Düsseldorf van plan? “Ik wil vooral iets voor de mensen betekenen en de achdoet (eenheid) onder alle omstandigheden bevorderen. Ik wil bijdragen aan een inclusieve Joodse gemeenschap, waar een ieder zich
thuis voelt en die voor iedereen een verrijking is. Het Joodse onderwijs vind ik hierbij van essentieel belang.” Op leden van de Nederlandse gemeenschap die hun vraagtekens zetten bij een verhuizing naar – uitgerekend – Duitsland, is het echtpaar stellig. De dayan: “Ik kan het me voorstellen dat Duitsland gevoelig ligt. Maar ook het Duitse jodendom heeft behoefte aan en recht op spirituele leiding.”

‘Laten we wel wezen, over de zich ontwikkelende situatie in Nederland maak ik me ook weinig illusies’

Channa: “Mijn moeder kwam uit Duitsland. Ze is na de Kristallnacht door haar ouders richting Nederland gestuurd. Ze heeft met haar kinderen nooit een woord Duits gesproken. Ik kan me voorstellen dat mensen denken: waarom Duitsland? Maar laten we wel wezen, over de zich ontwikkelende situatie in Nederland maak ik me ook weinig illusies. Wat er nu gebeurt bijvoorbeeld met de erfpacht en de aansporing om de Joodse gemeenschap uit die gelden zelf de Namenwand of het Holocaustmuseum te laten betalen, vind ik niet chic. Het is een (bitter)koekje uit eigen trommel.” Ronen: “Dat zou in Duitsland ondenkbaar zijn.”
Het wordt voor de familie Evers een zomer van dozen inpakken, afscheid nemen van een oud leven, en vooruitkijken naar een nieuw begin. Volgend jaar zal het NIW een kijkje komen nemen in de nieuwe kehilla.