Niemand begrijpt het en vrijwel iedereen is tegen. Het nieuwe plan van Benjamin Netanyahu om de Gazastrook volledig te bezetten, leidt tot ongekende tegenstand in binnen- en buitenland. Waarom wil de premier bijna twee jaar na het begin van de oorlog opeens zowel de resterende gijzelaars als duizenden Israëlische militairen in gevaar brengen? Om nog maar te zwijgen van wat er nog rest van het imago van de Joodse staat in de internationale gemeenschap.
Al sinds oktober 2023 blijft de vraag onbeantwoord wat Netanyahu precies in Gaza wil bereiken. De gijzelaars vrij krijgen en Hamas met wortel en tak uitroeien klinkt als een duidelijk, zelfs nobel streven, maar in de praktijk blijken die twee oorlogsdoelen elkaar uit te sluiten. Immers, tot nu toe blijken alleen onderhandelingen met Hamas te kunnen leiden tot vrijlating van de Israëlische burgers en buitenlanders.
Slechts een handjevol levende gijzelaars en een klein aantal lichamen van hen die door Palestijnse terroristen vermoord werden, zijn bij militaire operaties bevrijd. Vandaar dat er ook na 675 dagen nog een vijfde van de gijzelaars vastzit: 20 tot 22 levende gevangenen en een dertigtal lichamen. Dat eerste getal dreigt snel lager te worden. Wie de recente beelden bekeek van Evyatar David en Rom Braslavski, vastgehouden door respectievelijk Hamas en de Palestijnse Islamitische Jihad, zag twee uitgehongerde mannen die op de rand van de dood zweefden.
Zonder bewijs
Opvallend ook is dat er geen vergelijkbare beelden van de hongersnood in Gaza te zien zijn, hoewel de camera’s van de hele wereld op de Strook gericht zijn. Bij de beelden van ernstig vermagerde Palestijnse kinderen blijkt het telkens te gaan om patiëntjes van ziektes die niets met oorlog of blokkade te maken hebben. De New York Times moest diep door het stof toen de krant zo’n foto op de voorpagina publiceerde. Het was de journalisten blijkbaar niet opgevallen dat de moeder en het broertje van het broodmagere kind geen tekenen van ondervoeding vertoonden.
Hamas meldt dagelijks de dood van tientallen doodgehongerde Gazanen, zonder enig bewijs te leveren. Toch worden deze verhalen overgenomen door de westerse media, net als de berichten over IDF-soldaten die in groten getale Palestijnse burgers zouden doodschieten bij distributiepunten van de Gaza Humanitarian Foundation. De GHF en de IDF ontkennen dat dit gebeurt en de logica zou gebieden dat het Israëlische leger geen moordpartijen aanricht bij de distributie van voedsel door de organisatie waarmee het samenwerkt. Tegelijkertijd toonden Israëlische journalisten schokkende beelden van honderden VN-vrachtwagens met voedsel die binnen de grenzen van de Gazastrook geparkeerd stonden … en bleven.
De vraag blijft onbeantwoord wat Netanyahu precies in Gaza wil bereiken
Toch laat de voedselblokkade, die begin maart werd afgekondigd maar in de afgelopen weken vrijwel volledig is losgelaten, zien hoe ondoordacht de Israëlische regering opereert in Gaza. Elke regeringsfunctionaris of -adviseur in Jeruzalem kon op zijn vingers natellen dat het blokkeren van voedselhulp voor de burgerbevolking een pr-debacle voor de Joodse staat zou betekenen. Hamas heeft zich nooit geïnteresseerd voor het lot van de Gazaanse bevolking en heeft er geen moeite mee Palestijnse burgers te laten verhongeren als de organisatie dat extra sympathie in het buitenland oplevert.
Annexatie
Benjamin Netanyahu liet zich niet voor de eerste keer overhalen door zijn extreemrechtse coalitiepartners: het stopzetten van hulp zou de terroristen op de knieën dwingen. Uiteraard gebeurde dat niet. Hamas is niet bang voor wat negatieve pers in de veilige wetenschap dat westerse journalisten de vermeende misdaden van de Israëli’s groot op de voorpagina’s brengen en die van de Palestijnse terroristen onder het tapijt vegen. Precies dat laatste gebeurde met de beelden van David en Braslavski. Het enige land waar deze tot serieuze beroering leidden, was Israël zelf, waar van de solidariteit direct na 7 oktober nauwelijks nog iets over is.
Met dank aan Netanyahu en zijn regering, die op geen enkel moment de bevolking het idee gaven dat het lot van de gijzelaars echt van groot belang was. Voortzetting van de oorlog leek belangrijker, iets wat de meest rechtse ministers met zoveel woorden toegaven. Bezalel Smotrich zei al eind april: “We moeten de waarheid zeggen, de gijzelaars zijn niet de belangrijkste zaak.” De Israëlische bevolking ziet dat anders, een meerderheid wil niets weten van de rekolonisatie en annexatie van Gaza waar de extreemrechtse religieus-zionistische partijen van dromen.
Maar Netanyahu weet dat hij zonder Smotrich en Ben-Gvir geen regering heeft, zeker nu de ultraorthodoxe partijen bereid lijken zijn coalitie te laten vallen als hun aanhangers niet langer ongestraft de dienstplicht kunnen ontduiken. Dus volgt de premier maar al te vaak de lijn van zijn meest radicale ministers. In dat licht kan ook de nu aangekondigde bezetting van heel Gaza gezien worden. Dat is een plan bij gebrek aan beter, ontstaan doordat noch Hamas noch de Israëlische regering genoeg water bij de wijn wilden doen om tot een staakt-het-vuren en vrijlating van de resterende gijzelaars te komen.
Desinteresse
Niemand is enthousiast over Netanyahu’s idee de gehele Strook te bezetten. Zelfs zijn trouwe nationale veiligheidsadviseur Tzachi Hanegbi zou zich ertegen uitgesproken hebben. Hanegbi wil volgens het Israëlische Channel 12 alsnog dat er een deelovereenkomst komt, waarbij tien levende gijzelaars worden vrijgelaten. Zo’n deal had maanden geleden al bereikt kunnen worden onder bemiddeling van Donald Trumps gezant Steve Witkoff, maar steeds stak Hamas of Jeruzalem een spaak in het wiel. Ook daarbij liet Netanyahu zich leiden door de angst dat extreemrechts zijn coalitie zou verlaten als hij te veel toezeggingen deed.
‘We moeten de waarheid vertellen, de gijzelaars zijn niet de belangrijkste zaak’
Hamas had zo zijn eigen redenen de onderhandelingen te laten mislukken. De terreurbeweging lijkt beter dan de Israëlische regering te beseffen dat tijd een cruciale factor is in het groeiende verzet tegen de oorlog. In de westerse wereld is het lijden dat een oorlog veroorzaakt ondergeschikt aan de duur ervan. Dat was te zien in Irak en Afghanistan (en zelfs al in Vietnam), waar de Amerikanen niet vertrokken omdat zij verloren, maar omdat de publieke opinie na jaren van strijd zich ertegen keerde. Iets soortgelijks is te zien in Oekraïne, waar dik drie jaar oorlog hebben geleid tot desinteresse van media en publieke opinie.
Dat zou in Gaza niet anders zijn als het anti–Israëlsentiment niet in leven zou worden gehouden door opportunistische politici en media die inspelen op anti-Joodse gevoelens die net onder de oppervlakte leven. Emmanuel Macron is de grote Europese pleitbezorger van erkenning van ‘Palestina’. Niet omdat de Palestijnse protostaat levensvatbaar is of voldoet aan de eisen die je daar aan mag stellen zoals een stabiel politiek klimaat of erkende grenzen. Dat zijn belangrijke criteria voor de oprichting van een staat, zoals vastgelegd in het internationaal geaccepteerde Verdrag van Montevideo. Maar Macron negeert dit simpelweg omdat het lijden van de Gazaanse bevolking het gevoel voedt dat er ‘iets’ gedaan moet worden.
Zwart gat
Dus wordt Hamas beloond voor het al bijna vergeten bloedbad van 7 oktober met een erkenning die niet anders dan averechts kan werken. Niet voor niets is decennialang het uitgangspunt geweest dat een Palestijnse staat het eindpunt van een onderhandelingsproces moet zijn, waarbij Israëls veiligheid wordt gegarandeerd en terreur afgezworen. Daarvan is nu geen sprake en toch geven een karrevracht westerse landen – naast Frankrijk onder andere het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië – toe aan de druk uit linkse en islamitische kringen. In de wetenschap dat erkenning van Palestina ten eerste niets zal veranderen voor de burgers in die ‘staat’ en ten tweede elke kans op serieuze en duurzame vredesonderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen torpedeert.
Erkenning van ‘Palestina’ beloont Hamas voor het bloedbad van 7 oktober
De machteloosheid in het Westen die zich uit in dit soort ondoordachte stappen, is een weerspiegeling van hetzelfde gevoel in Jeruzalem. Tzachi Hanegbi was echt niet de enige in het regeringskamp – om nog maar te zwijgen van de oppositie – die zich tegen de bezetting van heel Gaza keerde. De nationale veiligheidsadviseur sprak slechts de ernstige bedenkingen van de IDF-leiding uit. Legerleider Eyal Zamir zou die bezetting hebben vergeleken met een zwart gat waarin zijn troepen gezogen worden.
De IDF ziet de bui al hangen. Bezetting van de gehele Strook zal de oorlog sowieso met ten minste zes maanden verlengen. Kampend met een groot gebrek aan troepen – maar niet groot genoeg voor de regering om de charedi-mannen op te roepen – en een enorme belasting van reservisten, beseft Zamir dat hij niet genoeg soldaten heeft om de gehele Gazastrook permanent te bezetten. Dat wel doen, brengt de levens van duizenden Israëlische soldaten in gevaar. En niet alleen dat van hen.
Protesten
Hetzelfde geldt voor de gijzelaars. Als de gebieden waar zij worden vastgehouden in de vuurlijn komen te liggen, neemt hun overlevingskans zienderogen af. Omdat zij geraakt kunnen worden door Israëlische bommen, maar vooral omdat Hamas zich eerder al bereid heeft getoond hen te executeren als het risico van bevrijding zich voordoet. Het is een van de redenen waarom de protesten tegen de oorlog in Israël zelf toenemen. Konden de families van de gijzelaars en vredesactivisten aan het begin van het conflict rekenen op kleine demonstraties met honderden of hooguit enkele duizenden deelnemers, nu beginnen deze het formaat van de protesten tegen de ‘juridische hervormingen’ in 2023 te benaderen. Voor het komende weekeinde dreigt zelfs een algemene staking het land lam te leggen.
Ook in Israël zelf nemen protesten tegen de oorlog toe
Waarom wil Netanyahu dan toch heel Gaza bezetten? In de wetenschap dat de oppositie tegen de oorlog in eigen land groeit en dat Israël zijn laatste vrienden in het Westen dreigt te verliezen? Uit een recente peiling blijkt dat nog nooit zo weinig Amerikanen de Israëlische operatie in Gaza hebben gesteund als nu – slechts 32 procent – en dat zal bij een langdurige bezetting van de Gazastrook alleen maar verder afnemen.
Vlucht naar voren
Naast de eerder genoemde angst dat te veel toegeven aan Hamas het einde van zijn regering en daarmee hoogstwaarschijnlijk dat van zijn politieke carrière – mogelijk zelfs van zijn vrijheid – zal betekenen, lijkt de premier geen andere ideeën meer uit zijn hoge hoed te kunnen toveren. Het plan riekt naar wanhoop. De militaire vernietiging van Hamas is mislukt. Er is ook na bijna twee jaar geen plan voor de toekomst van de Gazastrook. De gijzelaars zijn niet bevrijd. Daarmee zijn vrijwel alle doelen van de invasie van Gaza in oktober 2023 mislukt.
Wat Bibi rest, is capitulatie of de vlucht naar voren. Het eerste is een politiek doodvonnis, het tweede betekent in ieder geval tijdwinst voor de premier, zij het niet voor Israël dat nog verder geïsoleerd zal raken naarmate de oorlog voortduurt. De enige waarde van het bezettingsplan lijkt dat het een drukmiddel kan zijn om Hamas alsnog naar de onderhandelingstafel te dwingen. De terroristen weten dat de dood van de gijzelaars en een volledige bezetting van Gaza hen hun troeven afneemt, dus misschien zijn zij met dat vooruitzicht toch bereid tot een overeenkomst te komen. Dat is de laatste hoop voor de bevolking van Gaza, voor de gijzelaars, voor Benjamin Netanyahu en misschien zelfs voor de toekomst van de staat Israël.
––––––––––––––––––––––––––
Opvallende prioriteiten
Zo weinig daadkrachtig en onduidelijk gedefinieerd de plannen voor Gaza van de regering-Netanyahu zijn, zo slagvaardig toont zij zich in het uit de weg ruimen van binnenlandse oppositie. Gali Baharav-Miara en Yuli Edelstein haalden zich de toorn van de premier op de hals door hun wettelijke taken onafhankelijk en naar eer en geweten uit te voeren. Het leidde voor beiden tot hun ontslag.
De eerste was de voorzitter van de machtige Knessetcommissie voor Buitenlandse Zaken en Defensie, Netanyahu’s partijgenoot Yuli Edelstein. In tegenstelling tot de premier wilde Edelstein wel degelijk de belangen van de IDF en de veiligheid van de Joodse staat laten meewegen in het wetsvoorstel dat de dienstplicht voor ultraorthodoxe mannen moet regelen (over het in dienst gaan van charedi-vrouwen wordt niet eens gesproken). Edelstein haalde zich daarmee de woede van de twee ultraorthodoxe partijen in de Knesset en in de regering op de hals. Het Asjkenazische Verenigd Tora Jodendom stapte uit de regering, de Sefardische tegenhanger Shas trok weliswaar zijn ministers terug, maar blijft de coalitie vooralsnog steunen. Edelstein weigerde te wijken en ging in tegen Bibi’s wens de coalitie te redden door ultraorthodoxe mannen vrijwel volledig vrij te stellen van de dienstplicht. Hij stelde voor bescheiden aantallen charediem op te roepen en de weigeraars onder hen te bestraffen.
Dus organiseerde Netanyahu een stemming – een waarvan de uitslag vooraf vaststond – en Edelstein werd ontslagen als hoofd van de commissie. Van zijn vervanger Boaz Bismuth is weinig meer bekend dan dat hij de voormalige hoofdredacteur van pro-Netanyahukrant Israel Hayom is. De ultraorthodoxe partijen hebben hun lijstje eisen al ingediend bij Bismuth, die onmiddellijk liet weten dat hij een compromis zou zoeken met inachtneming van hun wensen. De prijs voor dat compromis zal betaald worden door seculiere dienstplichtigen en reservisten.
De positie van Israël als rechtsstaat staat onder steeds grotere druk
Ook Gali Baharav–Miara weet wat het is de toorn van Benjamin Netanyahu gewekt te hebben. De advocate–generaal – hoofd van het Israëlische Openbaar Ministerie en hoogste juridische adviseur van de regering – nam haar taak naar de mening van de premier veel te onafhankelijk op. Dat is overigens volgens de Israëlische wet precies de bedoeling, want zij wordt beschouwd als een bolwerk van bescherming van de burger tegen de overheid.
Dat is niet hoe de premier haar taak zag. Toen Baharav-Miara het OM iets te enthousiast corruptie liet onderzoeken onder Netanyahu’s naaste medewerkers, die zich lieten betalen door Qatar om voor dat land en tegen Egypte te lobbyen, was de maat vol. Met minister van Justitie Yariv Levin als vooruitgeschoven pion zette Bibi de aanval in. Het leidde tot een stemming in het kabinet over een ontslag van de advocate-generaal, een lot dat eerder al minister van Defensie Yoav Gallant en Shin Bet-baas Ronen Bar trof.
Natuurlijk stemden de ministers unaniem in met Baharav-Miara’s ontslag. Het gevolg is dat Israël nu de facto geen advocaat-generaal heeft, want het hooggerechtshof bevroor haar ontslag onmiddellijk. Levin heeft al aangekondigd zich niets van de opperrechters aan te zullen trekken en Baharav-Miara voortaan te negeren. Zij wordt niet langer uitgenodigd voor kabinetsvergaderingen en haar juridische advies wordt niet meer op prijs gesteld. De vraag is wat er zal gebeuren als het hooggerechtshof besluit het ontslag te vernietigen. Duidelijk is wel dat de positie van Israël als rechtsstaat onder steeds grotere druk staat.
Eén reactie
Uitstekende diagnose, die de moeilijke vraag oproept naar een mogelijke therapie. Ben Goerion zei reeds dat Israels oorlogen kort van duur moesten zijn. Dit geldt nu des te meer, een tijd waarin de publieke opinie een enorme rol speelt. Een oorlog moet een begin hebben als de bliksem, een snelle reeks van acties behelzen, en leiden tot een klinkende, glorieuze overwinning. Alleen dan krijg je de wereld mee. Dat zagen we in de acties tegen Hezbollah en Iran, die opvallend weinig protest opriepen en veel (verholen) bewondering. Wat moet Israel nu doen in Gaza? Dat is de grote vraag.