Elena Simons’ wondere wereld

Met het uitkomen van haar boek Pret met moslims in 2004 werd professioneel wereldverbeteraar Elena Simons (1977) in één klap een min of meer bekende Nederlander. Ze vertelt over haar drijfveren en haar kijk op Joods zijn. 
Het is Elena die de eerste vraag van dit interview stelt: „Waarom wilde je me eigenlijk interviewen?” Ik leg haar uit dat ik pas recent hoorde dat zij Joods is en dat ik dit niet over haar wist. „Oh nee? Kan je dat niet aan me zien dan?” Pret met moslims was lang niet haar eerste en zeker niet haar enige gekke project: om de wereld om haar heen beter, interessanter en mooier te maken ging ze onder meer met uitkeringsgerechtigden naar Bloemendaal om daar de belastingbetalers met cadeautjes te bedanken voor hun uitkering; ze deed met Sinterklaas stiekem pakjes in schoenen van mensen die in moskeeën aan het bidden waren; in de Bijenkorf zette ze op straat gevonden objecten in de schappen en plakte er prijsjes op en mensen die alleen met de trein reisden werden door Elena en haar kompanen uitgezwaaid op het perron.

Iemand die een website begint die ‘DeWereldRedden. nl’ heet, heeft een missie. Waar is dat begonnen?
„Als kind was ik altijd al ideeën aan het verzinnen en die aan het verwezenlijken, maar meestal noem ik het ‘doosje voor arm en rijk’ als begin. In de zomervakantie voordat ik naar de Rietveldacademie ging hing ik kartonnen doosjes op, verspreid door de binnenstad van Amsterdam, met een bordje erbij: ‘Wie rijk is legt geld in het doosje, wie arm is haalt er geld uit’. Het viel mensen op, ze moesten erom lachen, waren verrast en deden er wat kleingeld in. Wat ook gebeurde is dat mensen er vuilnis in deden, of dat ze wegspoelden of dat Stadsreiniging ze verwijderde. Sommige doosjes hielden het nog geen dag uit, anderen hingen er wekenlang. Soms werd er geld uitgehaald door een dakloze die zei: ik ga een broodje kopen. Materialisme en welvaart waren toen grote thema’s. Ik stelde mezelf de vragen: ben je nou rijk of niet? Wil je iets geven? Of iets eruit halen? Durf je er wat uit te halen als je jezelf arm vindt? Ik vond dat spannend.” Simons studeerde drie jaar aan de Rietveld, maar maakte de opleiding niet af. „Het was duidelijk dat ik een wereldwijd succesvolle kunstenaar wilde zijn met conceptuele, maatschappelijk betrokken projecten. Maar gaandeweg ging ik meer in een andere context opereren en vond ik het zelfs soms een bedreiging. Het label ‘kunst’ kan mijn werk ongevaarlijker maken. Mensen kunnen dan denken: oh, het is een kunstproject, dan is het logisch dat er iets geks gebeurt. Ze voelen zich dan minder snel uitgedaagd om het een plek te geven.” In plaats van een vierde jaar Rietveld deed ze een traineeship bij een reclamebureau. „Ik wilde grote dingen doen waarbij ik het bedrijfsleven mee wilde krijgen. Dat jaar heeft me meer gebracht dan een vierde Rietveldjaar had gedaan. Alleen heb ik nu geen diploma. Behalve de middelbare school.”

Wonder
Na dit jaar richtte Simons Wonder op, een stichting die aan de slag ging met wereldverbeterende projecten, zoals het Blijbedrijf dat Nederland moest opvrolijken met blije acties, StoereVrouwen, een ‘leger’ jonge vrouwen die wereldverbeterend winkelen, of de Burgerbuddy, waarbij burgers een ambtenaar of politicus konden adopteren. En natuurlijk DeWereldRedden.nl, want ‘eigenlijk wil iedereen de wereld redden’. Ze schreef ook twee boeken: Pret met moslims ( 2004) e n Alle grote wereldproblemen en hun oplossingen (2007). In het eerste onderzocht ze hoe het nou eigenlijk zit met die moslims, waarover ze zoveel hoorde in de media, maar waar ze eigenlijk heel weinig vanaf wist en gaf ze tips aan ‘mosleken om zelf lol te maken met moslims’. Delen ervan werden als column in dagblad Trouw gepubliceerd. Alle grote wereldproblemen en hun oplossingen deed min of meer wat de titel suggereert: kwesties als milieuvervuiling, oorlog, ziekte, armoede, werden onder de loep genomen en oplossingen aangedragen.
Ben je als wereldverbeteraar geboren?
„Nee, niet zo erg. Mijn broer gaf al het geld dat hij op Koninginnedag verdiende aan Greenpeace. Ik wilde het liever zelf houden. Ik had wel iets ondernemends, ik verzon dingen waarvan ik dacht dat ze een fortuin op zouden leveren, wat nooit zo was. Klasgenootjes die op de vrijmarkt gewoon blikjes cola verkochten verdienden tien keer meer. Maar op een bepaald moment wilde ik heel graag met een groep gelijkgestemden in een spannende sfeer ergens voor strijden. Toen las ik ergens over Milieu Actief [Jongeren Milieu Actief, tegenwoordig de jongerenafdeling van Milieudefensie, red.] en ik vond het milieu belangrijk, dus heb ik me daarbij aangesloten. Ik denk dat ik daardoor gevormd ben, dat ik veel idealistischer ben geworden. Het leek me gewoon al gauw het opwindendste wat ik zou kunnen doen: met mijn creativiteit een verschil maken.” Ik vraag Elena of ze bekend is met het begrip tikoen olam , de opdracht aan elke Jood om de wereld te herstellen. Ik kan me voorstellen dat het een bron is voor haar werk, maar ze heeft er nog nooit van gehoord.

Lees verder in NIW 33