Meten met twee maten

Met groeiende verbazing kijk ik naar de keuzes die het Westen maakt in de behandeling van hun internationale gesprekspartners. Ik zie de VS en de EU misdaden van het ene land breed uitmeten en bestraffen, terwijl andere staten in vergelijkbare situaties als vrienden worden binnengehaald en hun misdaden worden verzwegen.

Auteur: Nachshon Rodrigues Pereira

Velen zien met mij de ‘partijdigheid’ van de wereldpolitiek – en de gevaren daarvan – maar er bestaat geen consensus over de drijfveren van onze politici. Enkele voorbeelden van publieke vermoedens omtrent deze drijfveren: Obama heeft een islamitische agenda, Europa is de bedrijfspoedel van de VS, de VS voert nog steeds een koude oorlog met Rusland en alles draait slechts om economische belangen (olie, wapens, handel). Anderen zoeken de oorzaak bij buitenaards leven of de Bilderberggroep.

Voor de thesis van mijn master in European Union Politics ging ik in de wetenschappelijke literatuur op zoek naar de meest plausibele verklaring voor het ‘meten met twee maten’, met name gericht op de rol van Europa. Europa presenteert zich graag als de good guy die vrede, veiligheid en voorspoed wil brengen aan de hele wereld en van elk land een democratische rechtsstaat wil maken met superveel mensenrechten. Dat is niet slechts perceptie, de Raad van Ministers van de EU verklaarde in 2012 zelfs dat voornoemde principes ‘ten grondslag liggen aan ál het beleid in binnenland én buitenland’. De praktijk is weerbarstiger, blijkt uit een analyse van de huidige sancties van de EU – momenteel gericht tegen 34 landen. Gelet op de eigenschappen van deze landen mogen China en Saoedi-Arabië absoluut niet ontbreken. Zij behoren volgens waakhond Freedom House samen met Rusland en Noord-Korea tot ‘the worst of the worst’. Waar Rusland en Noord-Korea flink gesanctioneerd worden, heeft Europa een soms paternalistische, maar vooral vriendschappelijke band met Saoedi-Arabië en China. Terwijl de EU weet dat deze landen wereldkampioen zijn in de onderdrukking van de eigen bevolking en nog meer van hun minderheden.

Qua handelsbelangen zijn Rusland, China en Saoedi-Arabië redelijk vergelijkbaar voor de EU. Waarom wordt Rusland hard aangepakt en China met fluwelen handschoenen? Kunnen we zeggen dat Europa vooral achter de VS aanloopt, of is dat maar een deel van de verklaring? In de wetenschappelijke literatuur en in de media is iets vreemds aan de hand. Bij het zelfverklaarde imago van de EU worden namelijk nauwelijks vraagtekens gezet. Zowel Eurofielen als Eurosceptici zien de EU als een waardengemeenschap waar democratie en mensenrechten door de politieke aderen stromen. Tegelijkertijd wordt in specialistische literatuur toegegeven dat Europa richting China en Saoedi-Arabië geen vuist kan maken omdat veel lidstaten zich simpelweg meer druk maken om electorale en economische belangen dan om mensenrechten. Het verschil tussen het Europese imago en de Europese identiteit is dus niet alleen in de praktijk, maar ook in de wetenschappelijke literatuur een schijnbare tegenstelling. Waar de VS, Rusland, China en de Arabische wereld worden gezien als ‘realisten’ – puur acterend op basis van de eigen belangen – wordt Europa gezien als meer ‘constructivistisch’ of ‘institutionalistisch’, wat ongeveer wil zeggen dat Europa idealistisch het globale belang zou nastreven.

Ondanks dat wetenschappelijke getuigenissen verklaren dat mensenrechten niet de hoogste Europese prioriteit zijn, durven weinigen te stellen dat het beeld van Europa als patroonheilige van de mensenrechten grotendeels op wishful thinking berust. We vermijden liever het ‘realistische’ paradigma waarbinnen de houding van de EU (en de VS) richting Tibet, de Krim of Israël niet te maken heeft met eerlijkheid of recht, maar met macht en geld. We kunnen dit nooit aanpakken zonder de realiteit en de Europese rol daarin te erkennen. Het Tibetaanse volk wordt compleet uitgeroeid door China met ‘toestemming’ van het Westen, Turkije mag losgaan op de Koerden, en er zijn nog tal van minderheden die hetzelfde lot ondergaan waarover nog minder gesproken wordt. Deze ongelijke behandeling is op dit moment het schadelijkste kwaad in de wereld. Hoe zag de wereld eruit als men zich wereldwijd zou houden aan Deuteronomium 25:13-16: ‘Meet niet met twee maten’?

Nachshon Rodrigues Pereira (28) rondt momenteel zijn master af in European Union Politics aan Universiteit Leiden. Hij actief betrokken bij de nieuwe synagoge Bendigamos in Amsterdam.