Symposium: ‘Europa zal harder moeten worden’

Herdenking van de aanslag op de Hyper-Cacher in Parijs een jaar na dato, op 9 januari j.l.

Op het CIDI-symposium ‘Terrorisme, Israël en internationaal recht’, woensdag in Den Haag, spraken onder anderen Alan Baker, expert in internationaal recht en voormalig Israëlisch ambassadeur in Canada, en Eli Bahar, het voormalig hoofd van de juridische afdeling van veiligheidsdienst Sjien Beet.

In de coulissen van de conferentie vroeg het NIW beide experts naar hun mening over de recent zo dramatisch veranderde veiligheidssituatie in Europa en de lessen die dit continent kan leren van de Joodse staat.

Wat kan Europa in het licht van de recente terreuraanslagen in Parijs en Brussel leren van de Israëlische aanpak?

Bahar: “Allereerst wil ik erop wijzen dat de dreiging van een andere soort is. In Europa zijn de terroristen ‘homegrown’, komen van het eigen grondgebied. In Israël wordt de recente golf steekaanslagen bijna uitsluitend gepleegd door Palestijnen die van de Westelijke Jordaanoever komen. Ook de raketaanvallen vanuit Gaza komen van buitenaf. Arabische Israëli’s zijn nauwelijks betrokken bij terreur in ons land.”
Baker: “De Europeanen zullen zich veel meer moeten realiseren dat de vrijheden die hier bestaan, worden misbruikt. Ultra-radicale moslims gebruiken het open karakter van de samenleving en de open grenzen om toe te slaan. Wij weten dit allang, maar dat is niet genoeg, je moet ook handelen. Als je concrete informatie krijgt over terroristen, zoals in Brussel is gebeurd, is het niet genoeg hen op een lijst te zetten. Je moet ze in de gaten houden, dag en nacht.”
Bahar: “In de dagen voor de aanslag in Brussel hadden de Belgische autoriteiten Salah Abdeslam vast, is hij daar niet ondervraagd? Het is niet aan mij de veiligheidsdiensten hier te bekritiseren, maar als de Europese landen hun vrijheden en hun welvaart willen behouden, hebben zij geen andere keuze dan dit probleem serieus te nemen en maatregelen te treffen die op het eerste gezicht misschien lijken die vrijheden in te perken. Dat betekent sowieso meer bevoegdheden voor de inlichtingendiensten om af te luisteren en te infiltreren. En meer geld, natuurlijk.”

Wat zijn concrete middelen om terrorisme te bestrijden die Israël heeft genomen en wij in Europa kunnen overnemen?

Baker: “Of het nu gaat om luchthavens, winkelcentra, bioscopen of theaters, deze plekken zullen permanent beveiligd moeten worden. Je kunt naïef blijven hopen dat het probleem vanzelf verdwijnt of net jouw land zal passeren. Uitgebreide veiligheidscontroles zijn misschien niet leuk, je wilt niet dat iemand in je tas kijkt, maar je went eraan, dat hebben wij ook gedaan. Want wat is het alternatief? Dat hebben we vorige week in Brussel gezien.”
Bahar: “Een uiterst belangrijke maatregel is verdergaande samenwerking van de veiligheidsdiensten. In Europa, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld met ons of met de Amerikanen. De terroristen trekken zich niets aan van grenzen en competentiegebieden. Mehdi Nemmouche was Frans, ging naar Syrië, woonde in België, pleegde zijn aanslag op het Joods Museum in Brussel, en werd opgepakt in Frankrijk. Een nationale veiligheidsdienst kan dat onmogelijk allemaal bijhouden. Jullie zullen naar één federale Europese inlichtingenorganisatie moeten.”

Toch lijkt er veel weerstand te bestaan tegen wat Europese politici beschouwen als het ‘opgeven van vrijheden bij de strijd tegen terreur’ en het verharden van de samenleving.

Baker: “Jullie zullen wel moeten! Er is een vijand die zich niet aan de spelregels van een moderne, westerse democratie houdt, dus zul je die spelregels voor hem moeten beperken, en voor de strijd tegen hem moeten verruimen. Het doel van de terroristen is duidelijk, lees de website van IS: het veroveren van het Midden-Oosten en delen van Europa. Zij zullen niet stoppen tot zij dat doel hebben bereikt of verslagen zijn.”
Bahar: “De terroristen hebben nog een ander doel dat zij zullen bereiken als Europese regeringen niet ingrijpen: de niet-islamitische bevolking opzetten tegen moslims, zodat deze laatsten steeds vatbaarder worden voor radicalisering. Wat Israël onder de eigen bevolking goed is gelukt, is het isoleren van de terroristen binnen de moslimgemeenschap. Deze ziet zich vertegenwoordigd in het democratisch proces, door Arabische partijen binnen Israël. Het zou een grote fout zijn deze buitenspel te zetten, want dan vervreemd je de Arabische Israëli’s van dat proces en nodig je als het ware IS uit die rol over te nemen. Helaas is dat wel een beetje de richting waar de regering in Jeruzalem nu toe neigt.”
Baker: “Helaas nemen regeringen pas adequate maatregelen na een grote aanslag, dat zie je nu in Frankrijk. Daar is men wakker geschud, in Israël is dit ook een langdurig proces geweest, maar wij hebben de juridische kaders geschapen waarbinnen de veiligheidsdiensten hun werk effectief kunnen doen.”

‘ Als dat niet meer lukt met bomaanslagen, kan het op kleinschaliger manieren’

Israël is al jaren gespaard gebleven van grote (zelfmoord)aanslagen zoals die in Parijs en Brussel.

Bahar: “Daar zijn een aantal redenen voor, intern en extern. Extern zagen de Palestijnen dat zij internationaal geen sympathie kregen met het opblazen van bussen, dus besloten zij over te gaan tot kleinschaligere aanvallen. Als een soldaat een terrorist doodschiet die niet meer dan een mes had, is dat gemakkelijk internationaal te verkopen als ‘Israël executeert onschuldige burgers’.”
Baker: “De internationale gemeenschap trapt in dat narratief, de Palestijnen bespelen de media zeer effectief.”
Bahar: “Tegelijkertijd hebben onze inlichtingendiensten geleerd te infiltreren in terreurnetwerken, maken gebruik van ‘big data’ om verbanden tussen terreurcellen op te sporen, en via ‘targeted killings’ hebben wij veel leiders van die netwerken uitgeschakeld.”
Baker: “Dat is veel moeilijker met kleinschalige aanvallen. Hoe stop je een man of vrouw met een mes, die verder geen banden heeft met bestaande terroristische structuren?”

Goede vraag, hoe stop je die?

Baker: “Door opruiing tegen te werken. Toen de imam van de Al-Aqsamoskee [Khaled al-Mughrabi, BPS] vorig jaar opriep Joden te doden, heeft Israël hem gearresteerd. Ook Europa zal erachter moeten komen wat er wordt gezegd in radicale moskeeën in Frankrijk, België of Nederland. Er zal moeten worden afgeluisterd en geïnfiltreerd.”

Is dat de toekomst voor Europa? Als de inlichtingendiensten erin slagen grootschalige aanslagen te voorkomen, kunnen ook wij dan steekaanvallen verwachten?

Bahar: “Misschien wel, ja. De Islamitische Staat wijst moslims overal ter wereld op hun ‘religieuze plicht’ ongelovigen te doden. Als dat niet meer lukt met bomaanslagen, kan dat op kleinschaliger manieren. En dat is vervolgens weer veel moeilijker te voorkomen. Daarom is het ook zo belangrijk de radicalen te scheiden van de islamitische meerderheid die terrorisme verafschuwt.”
Baker: “Hoe dan ook, Europa zal harder moeten worden. Er patrouilleren nu soldaten op de Champs-Élysées, ook landen waar nog geen grote aanslagen hebben plaatsgevonden zullen eraan moeten geloven.”

Wat is moeilijker: het opbouwen van een technische en juridische infrastructuur waarbinnen veiligheidsdiensten effectiever hun werk kunnen doen, of een mentaliteitsverandering onder politici om dit gedaan te krijgen?

Bahar: “Dat laatste. Maar opnieuw, er is geen andere keuze. Als niet de juridische en financiële kaders worden geschapen om terrorisme effectief te bestrijden, zullen de Europese bevolkingen in opstand komen en de politici daartoe dwingen.”
Baker: “Dat zie je nu al aan de opkomst van extreemrechtse partijen.”

Hoe zit het met politieke partijen die willen stoppen met het bombarderen van IS om zo het risico van aanslagen in eigen land te beperken?

Baker: [sarcastisch] “Dat moet je vooral doen! Kijk wat er dan gebeurt, alsof de terroristen zullen ophouden als je ze niet langer bestrijdt. Dat is een les die wij in Israël lang geleden hebben geleerd, als je niet bereid bent ze keihard aan te pakken, voelen zij zich alleen maar gesterkt. Toegeven aan terreur uit angst voor aanslagen is het beproefde recept om de terroristen te laten winnen.”