Het Forum

Stelling van de week: Een wetenschappelijke heruitgave van Mein Kampf is interessant en nuttig

Wil Parijs
Het stond in de boeken kast van mijn vader, een Auschwitzoverlevende

Pas op voor mensen die boeken willen verbieden; voor je het weet vertellen ze wat je moet denken. In de loop der eeuwen hebben heel wat instellingen getracht om hen onwelgevallige ideeën de kop in te drukken door de boeken waarin die ideeën stonden te verbieden. De katholieke kerk, de communistische leiders, de nazi’s, ze hebben het allemaal geprobeerd. En het is ze nooit gelukt.

Zelfs in onze tijd zijn er (universiteits)bibliotheken die titels niet in hun assortiment opnemen omdat ze thema’s bevatten die ‘niet door de beugel kunnen’. Toen ik nog vertegenwoordiger was voor uitgeverij Kluitman kon ik de boeken over Heksje Lily en Fee Fleur niet kwijt in Zeeland en op de Veluwe. Stel je voor dat kinderen in aanraking zouden komen met heksen en feeën! Ze zouden eens rare ideeën kunnen krijgen.

Ze zouden eens rare ideeën kunnen krijgen.  U begrijpt, ik ben al jaren een tegenstander van het verbod op de (her)uitgave van Mein Kampf. Het boek stond overigens in een Duitse uitgave keurig in de boekenkast van mijn vader, een Auschwitzoverlevende. En ik kan u verzekeren dat de Oostenrijkse korporaal niet alleen een slecht schilder was, hij was ook een slecht schrijver!

Veel heeft het verbod ook niet uitgehaald; het antisemitisme tiert nog even welig als voorheen. En als ik nog een boekhandel bestierde, dan had ik de nieuwe uitgave van Mein Kampf gewoon in de winkel gelegd.

Wil Parijs (1952), fervent lezer, docent Talmoed Tora LJG, gastinterviewer bij Crescas.

Mirjam Huffener
Of Holocaustontkenners en neonazi’s er iets van opsteken?

Wat een rotvraag. Die discussie liet ik de afgelopen jaren het liefst aan mij voorbij gaan. En nu moet ik erover nadenken: wil ik hier iets over zeggen? “Nederlandstalige editie van Mein Kampf ontmaskert mythes. Dit is een kans om ook in Nederland aan te tonen dat Mein Kampf aan elkaar hangt van mythen en leugens,” schreef Trouw in 2016. En bij het Duitsland Instituut lees ik: “Hitler spreekt zichzelf regelmatig tegen (…) en gebruikt allemaal kleine woordjes als nun, doch en aber, waarmee hij zijn kromme redeneringen rechtbreit.” Een typisch gevalletje van nepnieuws dus.

Het boek is van internet te plukken, dus heeft het geen zin om te doen of het niet bestaat. Hartstikke goed dat er een uitgave komt waarbij de gedachtekronkels van Hitler in een historisch perspectief worden geplaatst. Wetenschappelijk volkomen verantwoord. Maar of Holocaustontkenners en neonazi’s er iets van zullen opsteken? Ik dacht het niet. Voor de Lotty Veffer Foundation, vernoemd naar mijn moeder, gebruik ik andere invalshoeken om mensen te laten nadenken over hedendaagse onderwerpen als angst voor vreemdelingen, om onder onze kaasstolp vandaan te komen en dingen van een andere kant te bekijken. Om nepnieuws te doorzien. Misschien kan ik hiervoor ooit een citaat gebruiken uit Mein Kampf. Ik zou daarvoor ver over mijn eigen emotionele grens moeten gaan. Kortom: ik ga dat verdomde boek niet lezen.

Mirjam Huffener (1954), werkt voor de Lotty Veffer Foundation aan diverse projecten over o.a. de Tweede Wereldoorlog.

Lody van de Kamp
Niet langer alleen maar uit de mond van de overlevenden

In 1983 interviewde Toivi Blatt, een van de laatste overlevenden van de grote opstand in het vernietigingskamp Sobibor, SS’er Karl Frenzel, medeverantwoordelijk voor de dood van minstens 150.000 Joden in dat kamp. Frenzel had net een gevangenisstraf van zestien jaar uitgezeten. Toivi schreef over zijn schuldgevoelens tegenover zijn medeopstandelingen en de slachtoffers, omdat hij dit interview met deze beul van Sobibor aanging. Maar hij dwong zichzelf door te zetten. En toen kwam de bekentenis uit de mond van de moordenaar: “Ja, het waren Joden, alleen maar Joden daar in Sobibor.”

Toivi vertelde de reden van dit interview. Met het verhaal van Frenzel, met de uitspraak dat het in Sobibor louter om Joden ging die daar massaal werden omgebracht, kwam het verhaal niet langer alleen maar uit de mond van de overlevenden. Nu kwam het ook rechtstreeks uit de mond van de dader. In een tijd van ontkenning van de Shoa is juist het verhaal van de daders een krachtmiddel om met dat ontkennen af te rekenen.

Mein Kampf is sowieso voor eenieder beschikbaar. Een wetenschappelijke uitgave is een welkome aanvulling op het moedige interview van Toivi Blatt. Laat de daders zelf maar vertellen wat hun plannen met de Joden waren en hoe deze uiteindelijk zijn uitgevoerd. Overigens is het verbod om dit boek uit te geven nog nauwelijks relevant. Eén druk op de knop van je computer en alle 818 pagina’s rollen uit de printer.

Lody B. van de Kamp (68), rabbijn, publicist en spreker, actief op het gebied van diversiteit.

Annemiek Gringold
Ook aandacht voor de ideologie en het proces dat leidde tot de Shoa

We hebben bij het JCK een editie van Mein Kampf in de collectie. Het is het exemplaar dat Arnon Grunberg gebruikte toen hij De Joodse Messias schreef. Het is geen naslagwerk, maar een illustratie van het proces dat hij doormaakte bij het lezen van Mein Kampf, een toegetakeld exemplaar vol doorhalingen en opmerkingen die bij hem opkwamen bij het lezen, en die bijdroegen aan de totstandkoming van De Joodse Messias.

Ik ben zeker niet tegen de uitgave van een van context voorziene editie van Mein Kampf. Ik heb wel een voorbehoud. Zijn de context en de nuancering net zo terdege en grondig als in de Duitse versie? Op elke bladzijde zijn in die laatste op detailniveau kanttekeningen, weerleggingen en argumenten te vinden van de leugens en vooroordelen in de tekst. Dat zal in de Nederlandse editie anders zijn. Ik heb die nog niet gezien. De Duitse editie mag in Nederland niet verhandeld worden op basis van het eerdere verbod.

Ik vind het belangrijk, als we ons bezig houden met de Shoa, dat we naast de vanzelfsprekende weergave van de ervaringen van de slachtoffers tijdens de vervolging, ook aandacht moeten hebben voor de ideologie en het proces dat leidde tot de Shoa. Hoe het kan dat miljoenen mensen zich achter een waanideologie scharen en bewust en onbewust daders worden van die bijna onbeschrijfelijke misdaad. De Nederlandse heruitgave van Mein Kampf kan daaraan bijdragen.

Annemiek Gringold (1966), werkt bij het Joods Cultureel Kwartier als conservator Shoa, Hollandsche Schouwburg en Holocaustmuseum i.o.