In Memoriam: Jacques Senior Coronel

Foto: Dirk P.H. Spits

Op 17 mei/21 ijar overleed Jacques Senior Coronel, vooraanstaand lid van de Joodse gemeenschap in Nederland, jarenlang bestuurder van de Portugees Israëlitische gemeente in Amsterdam.

Door Hugo Heymans en Dennis Dresden

Jacques Senior Coronel, geboren in 1948, stamt uit een oud geslacht van Portugese Joden dat van generatie op generatie een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de Portugees Israëlitische gemeente (PIG). Na de Tweede Wereldoorlog, toen alles wat de Joodse gemeenschap in Amsterdam zo dierbaar was geweest, verwoest en verloren bleek, was Ab Senior Coronel, Jacques’ vader, een van de parnassiem die trachtten de aloude sefardische gemeenschap nieuw leven in te blazen. Zijn liefde voor de PIG heeft hij weten over te brengen op zijn beide zoons, Uri en Jacques.
Net zoals hun vader hebben Uri en Jacques zich altijd ingezet voor de Joodse gemeenschap, maar daarnaast ook voor Israël. Zo is Jacques ruim 25 jaar bestuurslid geweest van de KvK Nederland-Israël en bekommerde hij zich altijd om het verbeteren van de zakelijke contacten tussen het bedrijfsleven in Nederland en Israël. Ook via zijn werk bij Bekouw & Mendes en later Aon heeft Jacques, net als zijn vader, veel zaken gedaan in Israël en daarmee bijgedragen aan de ontwikkeling van de staat. Daarnaast heeft hij als voorzitter en medeoprichter van Young Leadership, en als fondsenwerver en bestuurslid van de Collectieve Israël Actie er mede voor zorggedragen dat Nederland een van de belangrijkste contribuanten is geworden van Keren Hajesod.

Imposante erfenis
Hij schroomde er niet voor om in tijden van nood op zijn eigen charmante, maar onmiskenbaar dwingende wijze bekenden en onbekenden uit de kille aan te spreken op hun verantwoordelijkheid voor Israël en het Joodse volk. Weinigen durfden daar weerstand aan te bieden. Ook in zijn liefde voor sport, en dan natuurlijk met name het voetbal, kwam zijn betrokkenheid met en zijn inzet voor de Joodse gemeenschap tot uiting. Jarenlang was hij betrokken bij Maccabi, onder meer als voorzitter van Maccabi tennis en vanaf het eerste uur ook bij de organisatie van Jom HaVoetbal.

Jacques’ enthousiaste en gedreven inzet kwam niet voort uit een diep religieus besef, maar uit een onverwoestbaar gevoel voor de waarde van wat hij voelde als zijn eigen culturele erfgoed, zijn persoonlijke identiteit

Toch was het de PIG waar Jacques zich het meest bij betrokken, maar vooral verantwoordelijk voor voelde. Hij zag al snel in dat met een slinkend ledental de last van die imposante erfenis der generaties niet meer te dragen was. Er moesten grote inspanningen getroost worden om het Snoge-complex, het trotse hart van de kehilla, en de eredienst met al zijn bijzondere, deels uit de 17e eeuw afkomstige gebruiken, in stand te houden. Als voorzitter van de kerkenraad, lid van het college van parnassiem, als gabai, penningmeester, en later als voorzitter van het college, heeft Jacques jarenlang een cruciale rol gespeeld bij het opstellen en uitvoeren van de plannen om de toekomst van de PIG voor de komende generaties veilig te stellen. Jacques’ enthousiaste en gedreven inzet kwam niet voort uit een diep religieus besef, maar uit een onverwoestbaar gevoel voor de waarde van wat hij voelde als zijn eigen culturele erfgoed, zijn persoonlijke identiteit.

Ets Haim
Hij exploreerde met niet aflatende ijver alle wegen waarlangs het doel zou kunnen worden bereikt en wist eenieder die een bijdrage zou kunnen leveren erbij te betrekken. Jacques kende geen gêne, geen verlegenheid, hij stapte op iedereen af, overtuigd van het grote belang van het doel dat hem voor ogen stond.
Veel vergaderingen, bijeenkomsten en ontvangsten werden mede op zijn initiatief georganiseerd om de nodige morele, maar vooral ook financiële ondersteuning te vinden. Het was schaken op verschillende borden met helaas, onvermijdelijk, ook de nodige conflicten, die Jacques dan ook niet uit de weg ging. Het doel was immers boven elke twijfel verheven.
De bibliotheek Ets Haim Livraria Montezinos in het Snoge-complex, met zijn 30.000 boeken en 500 handschriften, bleek ernstig bedreigd in zijn voortbestaan. De in 1978 aan de Nationale Bibliotheek
van Israël in bruikleen gegeven unieke collectie boeken en handschriften werd uit Jeruzalem teruggehaald. Jacques was ervan overtuigd dat alle middelen moesten worden aangewend voor het in stand houden van de collectie.
Bovendien moest ook de unieke behuizing, die door de eeuwen heen niet was aangepast aan de eisen van de tijd, grondig worden gemoderniseerd en geconditioneerd. De restauratie van de verzameling en de ontsluiting daarvan voor een groter publiek werd door Jacques, met de hulp en inzet van veel anderen, uiteindelijk mogelijk gemaakt. Sinds 2004 staat deze belangrijkste en oudste nog functionerende Joodse bibliotheek op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

Restauratie
Ook het Snoge-complex zelf met daarin een keur aan voorwerpen, sinds de 17e eeuw verzameld ten behoeve van de eredienst, was aan een grondige restauratie toe. De kosten daarvoor konden niet door de gemeenschap worden opgebracht en grote publieksacties zoals in het verleden opgezet, bleken niet haalbaar. Jacques speelde een belangrijke rol bij het veiligstellen van het complex en de diverse collecties en stond mede aan de wieg van de stichting Cultureel Erfgoed Portugees-Israëlitische Gemeente (CEPIG). Door het oprichten van deze stichting kon in nauwe samenwerking met het Joods Historisch Museum en met steun van de Nederlandse overheid het gehele complex worden gerestaureerd en opengesteld voor een groot internationaal publiek, zonder dat afbreuk werd gedaan aan het gebruik van de Snoge als gebedshuis van de PIG.
De bezoekers krijgen zo de gelegenheid te zien hoe een 17e-eeuwse Joodse migrantengemeenschap zich in Amsterdam heeft kunnen ontwikkelen en tot op de dag van vandaag heeft kunnen handhaven. In 2008 werd Jacques geridderd in de Orde van Oranje Nassau en eind 2011 kwam hem de terechte eer toe om toenmalig koningin Beatrix te ontvangen en te begeleiden bij de opening van de gerestaureerde Snoge.

Bewonderenswaardig
Jacques had ook grote plannen voor onder andere de restauratie en verdere ontsluiting van Beth Haim, de Portugese begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel, waarvoor hij zich al vele jaren had ingezet. De tekeningen en eerste opzet van een plan voor de toekomst waren al gemaakt. Maar enkele jaren geleden werd Jacques opeens getroffen door de vreselijke ziekte ALS, waarvan tot op de dag van vandaag geen genezing mogelijk is.
Op bewonderenswaardige wijze heeft hij zijn lot weten te dragen en is hij lang doorgegaan met zijn bestuurstaken. Tot vlak voor zijn overlijden is hij intensief betrokken gebleven bij het wel en wee van zowel de PIG als de CEPIG. Via onder meer de e-mail bleef hij op de hoogte en gaf hij bovendien ongezouten zijn mening en waar mogelijk advies om te bereiken dat het voortbestaan van de Portugees Israëlitische Gemeente gewaarborgd blijft.
Op vrijdagmiddag 17 mei werd op de binnenplaats van zijn geliefde Snoge afscheid genomen van Jacques. De deuren van het indrukwekkende gebouw geopend, kaarslicht ontstoken, ‘opdat zijn licht niet dove tot in eeuwigheid’.
Volgens de traditie overlijd je pas echt als niemand je meer zal herinneren. Een belangrijk deel van het erfgoed van de PIG, zilverwerk, klee kodesj, te gebruiken ten behoeve van de eredienst, is om die reden in de loop der eeuwen gegeven, ter nagedachtenis aan dierbaren, leden van de gemeenschap. Jacques Senior Coronels enorme bijdrage aan en jarenlange inzet voor de PIG zal nooit vergeten worden, en daarmee Jacques ook niet. Moge zijn ziel gebundeld zijn in de bundel van het leven.