Komiek tussen twee culturen

De Amerikaanse acteur en comedian Greg Shapiro werd in Nederland groot met improvisaties en cabaretshows. Hij was pas 7 en dacht: dat kan ik ook.

De Amerikaanse Nederlander Greg Shapiro doet iets in de showbusiness: om de een of andere manier zou je dat ook al snel door hebben als je niet wist wie hij was. Hij beweegt en praat lichtvoetig, gewichtigheid of plechtigheid is hem vreemd – het soort fysieke en verbale elegantie dat je niet snel met Nederlanders associeert. Hij vraagt voorkomend of de ruimte niet ‘een beetje muf’ is, en als we ons niet vergissen of hineininterpretieren is hij ook meteen al grappig op een typisch Angelsaksische manier: als hij de deur van het secretariaat van Puuree Management & Organisatie opent en twee medewerksters ziet zitten zegt hij: ‘You two again?’

Greg Shapiro (1968), acteur en stand-up comedian, is voor de Amsterdammers een bekende naam: hij maakte jaren deel uit van de Amerikaanse improvisatiegroep Boom Chicago en deed tv-werk voor AT5 (Boom Chicago News) en Comedy Central News van het gelijknamige comedykanaal. Hij maakte diverse grote cabaretshows (Going Dutch, 2006-07, over het verwerven van zijn Nederlanderschap; How to be Orange, 2010-12, waarin het inburgeringsexamen op de korrel wordt genomen; Superburger, the Man with split nationalities, 2012-14; tezamen vormen ze een triptiek over de positie van expats tussen twee culturen). Verder deed en doet hij radiowerk (een column voor BNR Radio bijvoorbeeld), speelde hij kleine rollen in films (De Lift; Phileine zegt sorry) en de voice-overs voor talloze commercials. Op de site expatica.com vind je tientallen filmpjes van hem als onderdeel van de rubriek Behind Dutch Headlines, waarin hij het nieuws becommentarieert, en hij maakte in 2008 videocolumns over de Amerikaanse verkiezingen voor de website van de Volkskrant. Shapiro is een veelzijdig mens.

Shapiro kwam in 1994 naar Amsterdam en volgens de biografie op www.gregshapiro. nl ‘lukte het hem nooit om terug te gaan naar Chicago’. Inmiddels heeft hij hier vrouw en kinderen en zijn er vele praktische redenen – zoals hoge ziektekosten en dure studies – om niet terug te verhuizen naar de Verenigde Staten. En hij voelt zich op zijn gemak in dit internationaal georiënteerde land.

Eerst spreken we een tijdje Nederlands, maar in het Engels – ook de taal van zijn shows – is hij duidelijk beweeglijker. Greg heeft sinds vijf jaar ‘een eenmanszaak in de humor’, waarbij hij momenteel niet alleen met Superburger rondreist, maar in de serie Greg Shapiro presents ook regelmatig buitenlandse cabaretiers in Nederland presenteert. In oktober komt de ‘scandaleuze’ Australische winnaar van de Edinburgh Award – het comedy festival van Edinburgh is volgens Shapiro ‘het Cannes van de cabaretwereld’ – naar Nederland, Brendon Burns, iemand die zelfs in Nederland controversieel kan blijken te zijn. Met Boom Chicago doet Shapiro af en toe nog projecten: in november komt de duo- show Delete Zwarte Piet Niet met Pep Rosenfeld, een show over politieke correctheid.

Chicago

Shapiro stamt uit een half-Joods nest: zijn vader was Joods, zijn moeder protestant. „Ze waren echte hippies die een tijdje geprobeerd hebben om hun pappa en mamma na te doen. Ze scheidden toen ze 21 waren, echt iets voor die tijd. Ik ging bij mijn moeder wonen, maar mijn vader is er altijd voor mij geweest. Hij was degene die toen ik een jaar of zes was vroeg of ik niet naar Hebreeuwse les wilde – maar ja, dat was op zaterdag, en dan keek ik liever naar cartoonzenders. Met die vraag heeft hij op een subtiele manier toch Joodse waarden in mijn leven gebracht – dat was althans het begin daarvan. Uiteindelijk ben ik toch Joodse lessen gaan volgen op het Jewish Community Center in Chicago, waar ze After School Plays organiseerden. Op mijn elfde mocht ik daar meedoen aan een musical, Oliver. En zo is het begonnen met mijn carrière.”

Later hoorde hij van een familievriend dat hij al op zijn zevende beweerde dat hij later comedian wilde worden. „Ik had dat van Saturday Night Live, een humoristische show die al sinds 1975 draait en waar sterren als John Belushi zijn begonnen. Dat werkte inspirerend op mij, zo jong als ik was. Ik dacht: dat kan ik ook.” Een andere belangrijke invloed ging uit van zijn stiefvader. „Hij had een intelligente, duistere humor, hij heeft veel voor me betekend. Hij zong niet Happy birthday to you, maar verzon variaties met teksten als ‘You completed another year on the unstoppable downward slope towards death.’”

Shapiro schenkt water voor ons in en mijmert: „Ik was me altijd erg bewust van wat er cool was en wat niet, en toen bleek dat mijn Joodse vrienden van de High School in Noord-Chicago die JCC-stukken cool vonden, zodat ik ze met terugwerkende kracht ook interessanter ging vinden. Ik werd door mijn naam altijd snel als Joods geïdentificeerd en ik was bang dat ik zou doorgaan voor ‘that jewish actor’, een stigma dat ik niet wilde, dat beperkte mijn mogelijkheden. Maar als ik even fast forward naar 1994 mag gaan, in Amsterdam ontdekte ik dat mijn Joodsheid juist cool was, een kwaliteit.”

In Gregs familie van vaderskant was zijn grootvader de grote patriarch. „Diens moeder kwam uit Wit-Rusland, maar hijzelf is in Boston geboren, rond 1910. Hij vertelde, en dat was heel paradoxaal, dat zijn oorlogstijd eigenlijk heel gelukkig was, hij ontmoette toen zijn vrouw. Hij was de meest seculiere in de familie, zijn drie kinderen mochten zelf beslissen wat ze met het jodendom wilden. Zijn dochter, mijn tante, ging pas kosjer leven toen haar kinderen de deur uit waren. Hij hertrouwde met een katholieke vrouw die pas laat ontdekte dat haar vader een Joodse vluchteling uit Duitsland was.”

Enig kind

„Ik was tot mijn tiende enig kind. Dat zou zogenaamd slecht voor je communicatieve kwaliteiten zijn. Maar ik praatte daardoor veel met volwassenen, ik imiteerde hen en ik kon op mijn kamertje in alle rust een complete binnenwereld ontwikkelen. Er was niemand om mee te praten en dus praatte ik veel in mezelf, dat doe ik trouwens nog steeds. Veel comedians schijnen trouwens enig kinderen te zijn.”

Heeft hij een theorie over humor? Daar kan hij van alles over zeggen: „Het is een middel om alles te zeggen wat je wilt. Het verlaagt de defensiviteit van mensen. Humor kan nieuwe wereldbeelden overbrengen, het biedt een andere manier om naar het nieuws te kijken. Je kunt er de vraag mee aan de orde stellen waarom we de keuzes maken die we maken. Ik heb eens een Griekse cabaretier geïnterviewd die zichzelf ‘een waakhond tegen het fas- cisme noemde’. Wij humoristen waken voor volgzaamheid en kritiekloosheid, zoiets.”