Kroniek van een aangekondigde implosie

Door Bart Schut

Na de affaire rond een antisemitische tweet van Nida is het links-islamitische blok in Rotterdam eindelijk ingestort. Reconstructie van een debacle dat nooit had mogen plaatsvinden.

Uitgerekend Lilian Marijnissen gooide de knuppel in het hoenderhok. “Ik had die keuze zelf niet gemaakt,” zei Marijnissen zondag tegen Nieuwsuur over samenwerking met islampartij Nida. “[Nida] wil een prominentere plek voor religie in de samenleving. De SP vindt juist scheiding tussen kerk en staat heel belangrijk.” Aanleiding voor haar commentaar was dat een tweet van Nida uit 2014 weer boven water was gekomen, waarin de islamisten IS met Israël vergeleken.

Het was zeker niet de eerste keer dat Nida de grens van antisemitisme opzocht – en erover ging. Zo was partijleider Nourdin el Ouali de enige Nederlandse politicus die vorig jaar april sprak tijdens de (pro-)Hamasconferentie in de Rotterdamse Doelen. Begin dit jaar wilden de islamisten nog een busmaatschappij boycotten omdat het moederbedrijf Israëlisch is. Tijdens een mede door Nida georganiseerde demonstratie werd zomer 2017 in Rotterdam de inmiddels beruchte antisemitische slogan khaybar khaybar ya yahud gescandeerd. En natuurlijk heeft u in NIW 19 het door Carel Brendel geschreven exposé over de banden tussen Nida en de Moslimbroederschap en Hamas kunnen lezen.

Ondanks al deze groezelige incidenten had- den PvdA, GroenLinks en SP in de Maasstad er geen enkele moeite mee een ‘Links Verbond’ aan te gaan met de islampartij. Hoewel critici van het begin af aan zich afvroegen hoe de conservatieve islamitische kijk op vrouwen en homoseksualiteit zich verhoudt tot klassiek linkse idealen, liet bijvoorbeeld GroenLinks-leider Jesse Klaver zondag ochtend bij Buitenhof nog weten geen enkel probleem met Nida te hebben. Klaver noemde samenwerking met de islamisten ‘een goed idee’ waar ‘goed over was nagedacht’: “Nida heeft zich laten zien als een progressieve partij.” Op verdere vragen reageerde Klaver geïrriteerd: “Had u mij deze vragen ook gesteld als wij met de ChristenUnie een samenwerkingsverband hadden aangegaan?”

Draai
Een dag later maakte diezelfde Klaver een draai van 180 graden. Inmiddels was Nida’s vier jaar oude ‘Israël = IS’-tweet massaal gedeeld op social media. Tijdens een verkiezingsdebat van het vrouwenblad Libelle in het Haagse café Dudok eiste Klaver dat Nida ‘heel, heel, heel ferm af stand’ zou nemen van de gewraakte – de Groen- Links-leider gebruikte de term ‘verwerpelijke’ –tweet. Waar de Rotterdamse SP-voorman Leo de Kleijn de uitspraken van zijn landelijk partijleider over het verbond negeerde, kwam de boodschap bij de Groenlinks-afdeling in de Maasstad wél binnen. Lijsttrekker Judith Bokhove eiste uitleg tijdens een spoedoverleg met de deelnemers aan het linkse verbond.

Hierna volgden de ontwikkelingen zich in razend tempo op. Om 16.08 uur meldde Ewoud Kieviet, verslaggever van RTV Rijnmond en EenVandaag dat het verbond ‘na tweeëneenhalf uur crisisoverleg’ gered was en verder ging met alle vier partijen: “De neuzen staan weer dezelfde kant op.” Reden voor zijn EenVandaag-collega  Servaas Hilgers aan Nida te vragen of de partij ‘dus’ afstand nam van de uitlatingen in 2014. Zoals het een goede islampartij betaamt deed Nida echter geen druppel water bij de wijn en liet om 16.17 al weten zich aan een eerder die dag opgestelde verklaring te houden. Daarin weigerden de islamisten ook maar een woord van de antisemitische tweet terug te nemen: “Nida vindt dat de vrijheid van meningsuiting niet alleen geldt voor meningen die welgevallig zijn. Ook meningen die onwelgevallig zijn en bewust provoceren om de aandacht op een discussie te vestigen, horen hierbij.”

Al in 2014 hadden de Rotterdamse islamisten betoogd dat de tweet bedoeld was om de in hun ogen dubbele standaard bij de vrijheid van meningsuiting aan te tonen. De vergelijking tussen Israël en IS was een middel om steun te betuigen aan Yasmina Haifi , een ambtenaar van het ministerie van Justitie die op social media had beweerd dat IS een ‘vooropgezet plan van zionisten was’, bedoeld ‘om de islam zwart te maken’. De weigering van Nida-zijde zelf maar de minste afstand te nemen schoot GroenLinks-lijsttrekker Van Bokhove in het verkeerde keelgat. Om 17.21 trok zij de stekker eruit: “In tegenstelling tot wat we hebben afgesproken neemt Nida onvoldoende afstand van de verwerpelijke tweet uit 2014. Ik heb geen vertrouwen meer in de opstelling van Nida. Daarmee is wat mij betreft geen plaats meer voor Nida in ons verbond.” Van Bokhove gebruikte niet toevallig dezelfde formulering als haar partijleider. Het links Verbond van Rotterdam was dood.

Discipline
Wat was er gebeurd? De tweet die het verbond uiteindelijk ten val bracht was bijna vier jaar oud. Het was voor Nida geen onoverkomelijk probleem geweest zich er net genoeg van te distantiëren om de lokale fracties van SP en GroenLinks gerust te stellen, al dan niet met goedkeuring van de landelijke partijtop van beide partijen in Den Haag. Of toch niet? In de peilingen staat Nida, traditioneel gedomineerd door Marokkaanse Nederlanders, op verlies (van de huidige twee naar een zetel). Het meer Turkse Denk snoept die zetel weg bij Nida en lijkt vanuit het niets op twee zetels te komen. Is het mogelijk dat partijleider Nourdin el Ouali de meer radicale kiezer terug naar zijn partij wil lokken door zich onverzettelijk te tonen naar de ‘witte’ linkse partijen?

Ook opvallend is dat het juist GroenLinks is dat de breuk heeft geforceerd. Dit terwijl de partij van Jesse Klaver juist als meer pro-islam gezien wordt dan de meer seculiere SP. Hier komt bij dat de Socialistische Partij traditioneel juist bekend staat om haar strikte (om niet te zeggen kadaver-) discipline. De Rotterdamse SP-voorman Leo de Kleijn deed zijn reputatie als lastpost binnen de partij – opeenvolgende landelijke SP-leiders zouden al jaren vergeefs proberen hem uit het zadel te lichten – eer aan door niet alleen de woorden van Lilian Marijnissen te negeren, maar ook na de breuk fel uit te halen: “CIDI en uiterst rechts hebben Nida geprobeerd te framen als antisemitisch. Trap daar niet in.” Toegegeven, het zit niet in dezelfde klasse als ‘Israël = IS’, maar dat volgens De Kleijn de beruchte Joodse lobby samen met extreem-rechts achter een complot zit zijn linkse verbond ten val te brengen? De Kleijns liefde voor Nida wordt er voor een groot deel door verklaard.

En dan was daar nog die vierde partner in het verbond, de PvdA. Bij de sociaal-democraten was het chaos troef, gezien de volledig tegenstrijdige uitlatingen van lijsttrekker Barbara Kathmann en het Twitteraccount van de PvdA Rotterdam. Om 18.42 tweette Kathmann: “Tweet blijft voor @pvdarotterdam niet door de beugel kunnen. Na overleg met betrokkenen constateer ik dat samen werking in deze vorm toch niet mogelijk is.” Maar een uur later kwam datzelfde ‘@pvdarotterdam’ met een geheel andere lezing: “We hebben geen stekker uit pact getrokken, moesten tot onze spijt na tweet van GroenLinks constateren dat stekker eruit ligt.”

Amateurisme
Eerder had Kathmann al verwarring gezaaid door op zondag – met instemming van landelijk leider Lodewijk Asscher – fel te reageren op de Nida-tweet, maar zich maandag een stuk inschikkelijker op te stellen. Politiek amateurisme van de bovenste plank dus. Tijd voor een professional een einde te maken aan de verwarring over de houding van de PvdA. Asscher liet er dinsdag tegenover het NIW geen twijfel over bestaan hoe hij over de affaire denkt en wat er – volgens hem – is gebeurd: “Onze Rotterdamse afdeling heeft er gisteren terecht voor gekozen de samenwerking met Nida binnen het Links Verbond te beëindigen. Je kunt met de inhoud van deze [Nida-] tweet je niet verschuilen achter ‘het moment’ of de vrijheid van meningsuiting. Deze tweet is antisemitisch. Zo eenvoudig is het.”

Ondanks deze ferme taal is het de vraag is of na de verkiezingen de linkse partijen in Rotterdam niet alsnog met de islamisten in zee gaan. Leo de Kleijn staat te trappelen, ondanks de afkeurende houding van de SP-leiding in Den Haag. En ook de lokale afdelingen van PvdA en GroenLinks blijven volhouden aan de ideeën achter het linkse verbond. Wat is de ophef in de Maasstad nog waard als de stemmen eenmaal geteld zijn? Als het aan de vakvereniging FNV in Rotterdam ligt, komt het er sowieso van. Zij twitterde direct na de breuk: “Diep triest. WTF [what the fuck, red.] hebben de pogingen tot staatsvorming in het Midden-Oosten te maken met de armoede in Rotterdam???”

Wij weten het niet, en ook niet wat deze nogal cryptische woorden precies betekenen, maar de vraag lijkt eerder gerechtvaardigd wat het antisemitisme van een islamitische partij – ’s avonds bij Pauw nog eens herhaald door Nida-leider El Ouali – te maken heeft met de belangen van Rotterdamse werknemers.