Obama wint de slag

Rond 17 september stemt het Amerikaanse Congres over de nucleaire overeenkomst met Iran. Het debat tussen Democratische en Republikeinse Joden is van een ongekende heftigheid, maar goedkeuring lijkt nu zeker.

De Democratische senator van Maryland, Barbara Mikulski, was vorige week woensdag de 34e senator die Obama steunde en zich vóór een overeenkomst met Iran uitsprak. ‘Geen enkele overeenkomst is volmaakt, zeker niet een met het Iraanse regime,’ schreef Mikulski in een lange verklaring, waarin ze met een hele serie bedenkingen kwam. De algemene teneur was: vooruit dan maar, en er was geen spoor van kritiekloos enthousiasme over het aanstaande Joint Comprehensive Plan of Action. Maar met haar steun haalde Obama een cruciale limiet.

Vele Democratische senatoren klonken de afgelopen weken net als Mikulski, toen ze uitlegden waarom ze Obama zouden steunen. Ze wezen vaak op de waarschuwing van buitenlandse leiders die aankondigden dat ze hun sancties tegen Iran ongeacht de beslissing van het Congres zouden opheffen. Ze wisten ook dat er in eventuele heropende onderhandelingen waarschijnlijk niets meer te halen zou zijn dan wat nu in het JCPOA was vastgelegd – een strikte inperking van het nucleaire programma in ruil voor het staken van de sancties. Maar volgens de New York Times was de Democratische steun ook het gevolg van een agressieve samenwerking tussen het Witte Huis en de Democraten in het Congres, die moesten optornen tegen een anticampagne waar de Republikeinen twintig miljoen dollar in hebben gestoken. De Democratische leider van het Huis, Nancy Pelosi, speelde daarbij een sleutelrol. Vanuit een war room in haar kantoor werd dagelijks het laatste nieuws verspreid waaruit bleek dat de Democraten de overeenkomst in steeds grotere aantallen steunden. Talloze experts – zoals het ‘geheime wapen’, de minister van Energie Ernest Moniz – werden verleid om verklaringen af te leggen waarmee twijfelende collega’s onder druk werden gezet en de pers werd gevoed. Ditmaal mochten de geroutineerde Republikeinse lobbyorganisaties niet winnen, zoals bij de wetgeving rond de Gezondheidszorg zo vaak gebeurde. Leden van de regering-Obama spraken meer dan 200 Congresleden persoonlijk en Obama zelf sprak en belde met ongeveer 130 wetgevers.

Goedkeuring
Mikulski’s steunverklaring lijkt de doorslag te geven. De Senaat, die samen met het Huis van Afgevaardigden het Congres vormt, heeft 100 leden. De tegenstanders van het JCPOA kunnen in de Senaat nu niet meer dan 66 stemmen krijgen – dat was de stand bij het ter perse gaan – en daarmee is goedkeuring door het Congres een zekerheid geworden. Obama heeft kort na het juli-akkoord van Wenen duidelijk gemaakt dat wanneer de Senaat en het Huis – beide met een Republikeinse meerderheid – de overeenkomst blokkeren, hij zijn veto zal inzetten. Dat kan worden overtroefd, maar daarvoor is in beide huizen een twee-derde meerderheid van tegenstanders nodig. Die kans is met Mikulski’s verklaring verkeken: hoe er in het Huis wordt gestemd – waar de twee-derde grens overigens evenmin lijkt te worden gehaald – kan de situatie niet meer wijzigen. Op of rond 17 september komen de Republikeinen met een resolutie tégen de JCPOA, maar het lot van die exercitie kennen ze nu eigenlijk al.

Intens debat
Netanyahu is de onverbiddelijke en onvermoeibare propagandist voor de volledige ontmanteling van het Iraanse nucleaire programma. Hij vertegenwoordigt de miljoenen Israëli’s die zich door Iran bedreigd voelen en streven naar een ‘denuclearisering’ van dat land. Maar vooral in de Verenigde Staten leidde de komende deal tot heftige emoties onder de Joodse voor- en tegenstanders. De Republikeinse organisaties – zoals de AIPAC – zijn tegen, terwijl Democratisch-Joodse organisaties verdeeld zijn. Er lijkt sprake van een ongekend schisma tussen rechtse en linkse Joden, waarbij de discussie een heftigheid bereikt die ook insiders verbaast – en ergert. Het Democratische Congreslid Jerrold Nadler kreeg op zijn Facebookpagina te horen dat hij een ‘kapo’ was en ‘Obama’s Holocaust faciliteerde’. Dov Hikind, een lid van de assemblee van de staat New York, huurde eind augustus een dubbeldekker, beschilderde die met het glimlachende gezicht van ayatollah Khamenei en parkeerde hem voor het kantoor van Nadler; vervolgens nam hij zes Sjoa-overlevenden mee naar diens kantoor om Nadler in het openbaar te veroordelen. Toen hij voor zijn acties door de Anti-Defamation League – normaliter ingesteld op niet-Joodse belagers – ter verantwoording werd geroepen, zei Hikind uitdagend: ‘Ik begin pas’.

Antisemieten
Omgekeerd worden Joodse Democraten die tegen een deal zijn door criticasters belaagd alsof ze antisemieten zouden zijn en ‘onpatriottisch’. Senator Chuck Schumer (New York) werd in een linkse cartoon afgebeeld als een verraderlijk knaagdier, volgens Nadler een voorbeeld van ‘links antisemitisme’. Lid van het Huis Nita Lowey, een van een half dozijn Democratische tegenstanders van een deal, zei dat ze was beticht van ‘verraad’ en ‘ontrouw jegens de Verenigde Staten’. De progressieve rabbijn Andy Bachman noemde de intra-Joodse scheldpartijen gut-wrenching, en zei dat de meeste Joden deze onderlinge wreedheid afschuwelijk vonden. Greg Rosenbaum, voorzitter van de Nationale Democratische Joodse Raad, zei eind augustus dat de Joodse Amerikanen ‘op het punt van broedermoord’ stonden. Eliot Engel, een belangrijk Joods lid van de buitenlandcommissie van het Huis en zelf tégen de deal, riep samen met Nita Lowey de partijen middels een open brief op om te stoppen met Sjoa-vergelijkingen en ad hominem aanvallen. Hij bereidt zich al voor op een nieuw veiligheidsbeleid door Israël en het Midden-Oosten wanneer de deal wordt goedgekeurd. Engel is bepaald niet de enige die bang is voor permanente schade aan de betrekkingen tussen Republikeinse en Democratische Joden.

Obama beantwoordde vorige week vanuit het Witte Huis vragen van de grote Joodse koepelorganisaties, zoals de Jewish Federation of North America. Hij riep op om ‘opruiende taal’ te vermijden, want voor- en tegenstanders ‘zijn allemaal pro-Israël, en we zijn allemaal familie’ – maar hij benadrukte toch ook zijn eigen visie: ‘Joodse Congresleden ondersteunen deze deal, ik hoef jullie hun biografieën niet te geven.’ Hij beloofde dat er niets zou veranderen aan de nauwe militaire samenwerking tussen Israël en de Verenigde Staten. Tegen een journaliste van de Forward noemde hij het verwijt dat hij een antisemiet zou zijn ‘volkomen ongegrond’. Zelfs zo’n onzinnige veronderstelling behoefde kennelijk nog toelichting, nadat de Republikeinse aspirant-president Ben Carson in een speech van Obama ‘gecodeerde insinuaties’ en ‘standaard antisemitische thema’s’ had aangetroffen.

Dat het intellectuele peil van de discussies vaak beroerd was, bleek al eerder. De voormalige gouverneur van Arkansas Mike Huckabee vergeleek eind juli een nucleaire deal met ‘de Israëli’s naar de deur van de oven begeleiden’. De woede over die opmerking was vrijwel algemeen, maar het werd wel gezegd. De Wet van Godwin is kennelijk springlevend, zoals de meeste wetten die iets over het menselijk gedrag zeggen. Maar een New-Yorkse Democraat, Steve Israel, relativeerde de opwinding. Hij herinnerde aan de angst onder Amerikaanse Joden toen president Reagan in de jaren 80 radartoestellen aan Saoedi-Arabië wilde verkopen. Iedereen was bang voor een definitieve breuk in het Amerikaanse Israël-beleid, ‘maar binnen een jaar wist niemand meer wat AWACS ook alweer betekende’.

Geen nuances             
Conservatieve krachten in Iran zijn gekant tegen de overeenkomst. De grote Iraanse roerganger Khamenei heeft het akkoord in principe goedgekeurd, maar daarna namen de discussies ook in Iran niet af. De Revolutionaire Garde, economisch de grote profiteur van de Iraanse revolutie, verzet zich ertegen. ‘Het gevecht tegen het illegale zionistische regime is een van de onveranderlijke beleidspunten van Iran’, aldus de rechterhand van Khamenei, Seyed Nabavi. Dat was een reactie op de Britse minister van Buitenlandse Zaken Phillip Hammond, die eerder van president Rouhani had vernomen dat er sprake was van een ‘meer genuanceerde houding’ over Israël. Nabavi zei dat Hammonds opmerkingen ‘onjuist zijn, want een van de grote doelen van de Islamitische Revolutie is altijd een campagne tegen de arrogante machten geweest.’ De invloedrijke ayatollah Mohamed Yazi zei dat de Verenigde Staten ‘altijd onze vijand nummer 1 zullen blijven’. Vanuit Teheran niet veel nieuws kortom. Het is bijna geruststellend. Netanyahu zei enkele uren na de verklaring van Mikulski dat hij door zou gaan met zijn campagne tegen de overeenkomst. Hij zei dat ‘een duidelijke meerderheid van het publiek en het Congres’ het eens is met zijn oppositie. ‘Bronnen’ meldden dat de premier ook geen spijt heeft van zijn anti-Iraanse rede in het Congres in maart, die als een belediging voor Obama werd gezien. Wanneer de overeenkomst het Congres passeert zal die een substantieel onderdeel zijn van de erfenis van Obama. Over de gevolgen voor de veiligheid van Israël zal de discussie voortduren.