Het is een surrealistisch tafereel, uniek in de Israëlische politieke geschiedenis. President Reuven Rivlin houdt zijn traditionele redevoering voor de inauguratie van de leden van de nieuwe Knesset. Maar de zaal, normaal gesproken bij deze gelegenheid bomvol parlements leden, stenografen, bodes en pers, is leeg – op vijf personen na. Alleen premier Benjamin Netanyahu, oppositieleider Benny Gantz, Knessetvoorzitter Yuli Edelstein en Esther Hayut, president van het Hooggerechtshof, luisteren toe. Na afloop van de toespraak worden de 130 Knessetleden in groepjes van drie ingezworen.
U vermoedde het al, deze uiterst vreemde gang van zaken is ingegeven door de coronacrisis, die ook de politiek niet spaart. Twee ministers zitten in quarantaine omdat zij in aanraking zijn geweest met personen die geïnfecteerd zijn met het virus of met personen die met geïnfecteerde personen in aanraking zijn geweest – Israël neemt geen risico’s. Woensdag werd besloten alle Knessetleden te testen, nadat nog eens twee van hen in afzondering moesten.
De coronacrisis, gekoppeld aan de al maanden durende patstelling in de Israëlische politiek, leidt tot een gevaarlijk vacuüm. Daarin worden de gangbare democratische regels ver opgerekt. Zo wil de centrumlinkse oppositie van Knessetvoorzitter Edelstein af, maar deze weigert een stemming toe te laten over zijn eigen positie. Benjamin Netanyahu zag – ongetwijfeld tot zijn grote tevredenheid – dat zijn corruptieproces met ten minste twee maanden werd uitgesteld vanwege de virusdreiging. En de vergaande maatregel geïnfecteerde Israëli’s te volgen via hun mobiele telefoon – een techniek die werd ontwikkeld om terrorisme te bestrijden – is afgekondigd zonder enig parlementair toezicht. De Knessetcommissie die zich hierover had moeten buigen, was eenvoudigweg nog niet samengesteld. Het is maar helemaal de vraag of zo’n commissie onder de huidige omstandigheden wel bijeen kan komen om effectief haar taak te verrichten.
Politiek een-tweetje
Kortom, de vorming van een nieuwe regering is hard nodig. Ook omdat het onzeker is of het huidige demissionaire kabinet van Netanyahu wel de constitutionele bevoegdheden heeft de maatregelen te nemen waar bestrijding van de pandemie om vraagt. Komt die regering er? Het begint erop te lijken. Hoewel Netanyahu aanvankelijk weinig trek leek te hebben in een brede coalitie – een traditie in Israël in tijden van oorlog – is hij nu overstag.
Bibi moet wel, want hij dreigt buitenspel te komen staan. De reden is een politiek een-tweetje tussen oppositieleider Benny Gantz en de Arabisch gedomineerde Verenigde Lijst. Deze sprak vorige week unaniem uit Gantz te steunen als kandidaat-premier – een unicum in de Israëlische geschiedenis. Palestijnse islamisten en Arabische ultranationalisten die een Jood steunen voor het premierschap? Het was een paar maanden geleden nog ondenkbaar, maar in de strijd met hun erfvijand Benjamin Netanyahu zetten de Arabieren alles op Gantz, die zich daardoor gesteund ziet door 61 Knessetleden – de kleinst mogelijke meerderheid.
‘Vijanden van Israël’
De kans is groot dat deze Arabische draai toch niet in het voordeel van de Verenigde Lijst zal uitpakken. Netanyahu lijkt nu eieren voor zijn geld te kiezen en met Gantz’ Blauw en Wit in zee te gaan. Waarbij het denkbaar is dat de Arabieren alsnog buiten de boot vallen, al blijft Gantz voorlopig zijn nieuwe bondgenoten trouw door te eisen dat de coalitie zo breed mogelijk wordt – dus met deelname van de Verenigde Lijst. Het zou een unieke, historische gebeurtenis in de Israëlische politiek zijn.
Bij het ter perse gaan van dit NIW werd onder leiding van president Rivlin onderhandeld over een grote coalitie, maar onduidelijk is hoe breed die uiteindelijk zal worden. Want hoewel Netanyahu het doet voorkomen dat hij een regering van nationale eenheid wil om de coronacrisis zo effectief mogelijk te kunnen bestrijden, zijn twee zaken duidelijk. Het eerste is dat Bibi zonder het besluit van de Verenigde Lijst Gantz te steunen, vermoedelijk niet naar de onderhandelingstafel zou zijn gekomen. En het tweede is dat corona weliswaar alle Israëli’s treft – onafhankelijk van hun geloof of etniciteit – maar dat het waarschijnlijk voor Netanyahu een brug te ver zal blijken met Arabische politici die hij als ‘vijanden van Israël’ ziet, in één regering te gaan zitten.
Abonneer op het NIW
