Relschoppers met een doctorstitel

Vorige maand was het opnieuw zover: anti-Israëlactivisten bezetten het Maagdenhuis, het hoofdkantoor van de Universiteit van Amsterdam, om hun eisen kracht bij te zetten. De politie moest eraan te pas komen om het pand te ontruimen. De schade, die naderhand werd opgemaakt, bedroeg 150 duizend euro. Muren en kunst waren beklad. Meubels, computerschermen, beveiligingscamera’s en elektronisch hang-en-sluitwerk waren vernield. Of de schade op de daders valt te verhalen, is de vraag: dankzij gezichtsbedekking waren ze onherkenbaar. Zelfs van veel aangehouden arrestanten kon de politie niet de identiteit vaststellen. Een medewerkster vertelde het NIW vlak na de ontruiming dat zij nog steeds stond te trillen op haar benen: “Want echt aardig doen ze niet, als ze opeens gemaskerd voor je bureau staan en de deuren beginnen te barricaderen.”  

Eenzijdig

De Universiteit van Amsterdam (UvA) wordt bepaald niet beloond voor het onder druk opschorten van de banden met de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Die beslissing werd genomen naar aanleiding van een speciale commissie die het college van bestuur in een rapport adviseerde. Dat rapport wordt door velen gezien als eenzijdig en partijdig. Een opvallende naam in deze achter de schermen opererende ‘adviescommissie voor samenwerking met derden’ is die van hoogleraar Paul Boersma van de vakgroep fonetische wetenschappen. Volgens ingewijden speelde deze taalwetenschapper een hoofdrol. Pogingen van andere leden enige nuance en balans aan te brengen of de Hebreeuwse Universiteit om wederhoor te vragen, wist hij met succes te torpederen. Dat leverde een eenzijdig verslag op. In tegenstelling tot veel van zijn anti–Israëlische collega’s houdt de hoogleraar zich in het openbaar volledig op de achtergrond.

Boersma heeft aan de universiteit een groot aantal medestanders die zich al geruime tijd roeren. Zo publiceerden 24 wetenschappelijke medewerkers al in februari vorig jaar in universiteitsblad Folia een woedende brief onder de titel ‘De ondraaglijke lichtheid van UvA’s neutraliteit.’ Onder de ondertekenaars was hoogleraar genderstudies Sarah Bracke. Tijdens de rellen wierp zij zich meerdere malen in de media op als woordvoerster. Nadat de politie een eind had gemaakt aan de grootscheepse rellen bij het Binnengasthuis op 8 mei, plaatste zij op X een tekening van een brandende tafel met de tekst: ‘Ik wil niet aan tafel zitten, ik wil de tafel in de fik steken’. Sindsdien is Bracke van de social media verdwenen, maar zij ondertekent nog steeds alle petities ter ondersteuning van de actievoerders. 

‘Die vernielingen zijn toch niets vergeleken bij die in Gaza,’ vindt Dekker

Ook universitair hoofddocent politicologie Dimitri Bouris ondertekende de brief in Folia. Hij haalde afgelopen februari Francesca Albanese, de speciaal VN-rapporteur voor de Palestijnse gebieden, naar de universiteit en bedankte uitdrukkelijk de ‘UvA-medewerkers voor Palestina’ en Farid Boussaid voor hun steun. Boussaid behoort ook tot de ondertekenaars van het eerste uur. Hij is directeur van ACMES, het centrum voor Midden-Oostenstudies van de UvA. Als het aan Bouris ligt, is een oordeel van het Internationaal Strafhof niet meer nodig. Voor hem staat onomstotelijk vast dat Israël genocide pleegt. 

Gazaflottielje

Wie eveneens veelvuldig op de voorgrond treedt, is politiek antropoloog Martijn Dekker. Bij de demonstratie bij het Maagdenhuis in april stond hij zoals vaker in de voorste linie, die de confrontatie aanging met de ME. In 2010 nam Dekker deel aan de eerste Gazaflottielje. Een jaar later was hij betrokken bij het plan een tweede flottielje te laten vertrekken vanuit Griekenland. Die actie was mede georganiseerd door Amin Abou Rashed, alias Abu Eenarm, bekend om zijn banden met Hamasleiders. de Nederlandse Palestijn is momenteel verdachte in een proces voor het ontduiken van de sanctiewet vanwege het doorsluizen van geld naar Hamas. 

In 2011 bleef het bij een plan, de schepen voeren niet uit. Maar actievoeren is sindsdien Dekkers wetenschappelijke specialisatie. “I teach what I preach,” zei de antropoloog onlangs in het actualiteitenprogramma WNL op zondag. Wil je effectief actievoeren, dan moet je de grenzen opzoeken, vindt hij, en ‘die vernielingen zijn toch niets vergeleken bij Gaza’. De academicus, die in zijn bio op X vermeldt dat hij een nagellakfetisjist is, plakt zich bij acties van Extinction Rebellion geregeld vast op de A12 en is vaste aanwezige bij de Palestinademonstraties op de UvA. Het moet hem worden nagegeven dat hij demonstreert zonder gezichtbedekking, in tegenstelling tot zijn collega bij de Radbouduniversiteit Harry Pettit, over wie u in NIW 27 een portret las. 

De schade in het Maagdenhuis bedroeg 150 duizend euro

Ook op de sociale media is Martijn Dekker actief. Niet zo veelvuldig en controversieel als Pettit, maar de laatste tijd wel steeds uitgesprokener: “Ik ben boos en verdrietig om het voortdurende onrecht, om de klimaatramp, om de voortrazende genocide.” En: “We steunen actief een genocidaal regime dat de meest verschrikkelijke misdaden tegen de menselijkheid begaat.” Dekker vergelijkt de BBC met Julius Streicher, de oprichter van het extreem antisemitische naziblad Der Stürmer. De Britse publieke omroep zou genocide bevorderen door een nieuwsbericht te plaatsen met de kop: “In een aanval op een Gazaziekenhuis doodt Israël een Hamasleider.” Daarnaast neemt hij graag politieke coryfeeën zoals Uri Rosenthal, Dilan Yesilgöz en minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp de maat.

VOC-zaal

Een week na de Maagdenhuisbezetting vond nog een incident plaats op de UvA, waar nauwelijks over bericht is. Het illustreert het feit dat academisch activisme vooral in enkele vakgroepen van de faculteit der geesteswetenschappen een vruchtbare bodem vindt. Het gaat om de verstoring van een symposium over de naamsverandering van de VOC-zaal in het Oost-Indisch Huis, een UvA-locatie aan de Kloveniersvoorburgwal. Een groep gemaskerde Palestina-activisten marcheerde de zaal binnen en kreeg van de welwillende presentator het podium. Zij verweten de aanwezigen dat zij over ‘postkolonialisme’ durfden te spreken, terwijl Nederland en de universiteit het ‘koloniale, genocidale regime van de zionisten’ steunen. Volgens Folia vonden veel van de genodigden het geen verstoring, maar juist een waardevolle toevoeging. 

Het initiatief voor de naamsverandering van de VOC-zaal komt voort uit het publieksproject Dekoloniale Dialogen@Humanities, waarin vorig jaar werd vastgesteld dat de naam ‘gedekoloniseerd’ moest worden. De programmamaker van dit UvA-project was journalist Chris de Ploeg, bekend van de activistische anti-Israëlprogrammering van Pakhuis de Zwijger. Onder de deelnemers aan de dialogen bevonden zich docenten, hoogleraren en studenten die zich ook nu nog profileren in de anti-Israëlprotesten. Een van hen is de hoogleraar erfgoed, herinnering en cultuurstudies Chiara de Cesari. Zij richt zich op de omgang met het koloniale verleden, met name in musea en culturele instellingen. Momenteel begeleidt zij de promovendus, kunstenaar en Palestina-activist Yazan Khalili. Op een weblog over kunst beschreef Khalili hoe hij een ober die hem aanzag voor een Israëli in het gezicht mepte, waarna hij het restaurant aan puin sloeg. 

Pinkwashing 

Een collega van De Cesari, hoogleraar kunstgeschiedenis Maria Lerm Hayes, nam ook deel aan de dialogen. Zij is een ijverig ondertekenaar van universitaire manifesten tegen Israël en begeleidt promovendus Charles Esche, de activistische oud-directeur van het Van Abbemuseum in Eindhoven. Een derde betrokkene was Sruti Bala, universitair hoofddocente theaterwetenschappen. In de Theaterkrant schreef zij vorig jaar een uitvoerige opinie waarin zij begrip opbracht voor het Generatortheater in Leiden dat zich tegen Joden keerde en Lenny Kuhr niet wilde programmeren. Opmerkelijk is de naam van student Noah Pellikaan in het gezelschap. De uit Portland afkomstige oud-voorzitter van de centrale studentenraad moest deze week opnieuw voor de rechtbank verschijnen vanwege geweld tegen politieagenten bij de rellen en bezetting van het Binnengasthuisterrein in 2024. 

In het kader van de dialogen kon een teach-in over ‘Israël/Palestina, kolonialisme en genocide’ natuurlijk niet ontbreken. Die bijeenkomst werd georganiseerd door bovengenoemde Chiara de Cesari, universitair hoofddocente antropologie Erella Grassiani en ‘antidisciplinair onderzoekster’ Mikki Stelder, die zich met name keert tegen pink washing door Israël. De Joodse staat zou uit pr-overwegingen lhbt’ers ondersteunen, die in het land goed beschermd zijn. Dat zou ten koste gaan van de Palestijnen. Stelder behoorde tot het groepje studenten en docenten dat in de Amsterdamse gemeenteraad demonstratief de raadszaal uitliep toen burgemeester Halsema vorig jaar met studenten het gesprek probeerde aan te gaan. 

Een ‘teach-in’ over ‘Israël, kolonialisme en genocide’ kon niet uitblijven

Speciale vermelding in deze opsomming verdienen de marxisten onder de UvA–docenten. Zo zijn daar docent sociologie Sam Hamer, docent economie Brian Droop en mediawetenschapper Jacob Engelberg. De eerste trad vaak op als woordvoerder van de actievoerders, de laatste twee zijn lid van de Internationale Socialisten. Samen met Sruti Bala en de docenten Jef Ausloos en Marina Tulin stelde Brian Droop vorige maand een petitie op ter ondersteuning van de Maagdenhuisbezetting. Droop sprak afgelopen weekend op het marxismefestival van de Internationale Socialisten. Engelberg gooit net als zijn collega Grassiani graag zijn Joodse achtergrond in de strijd als ultiem argument dat antizionisme niet gelijkstaat aan antisemitisme. Grassiani is medeoprichtster van Gate 48, een platform voor Israëli’s in Nederland die zich keren tegen de ‘bezetting’ van Palestijns gebied. 

Hezbollah

Een van de nieuwste aanwinsten van de UvA is beroepsactiviste Jamila Ghaddar. De Zuid-Libanese is onlangs aangenomen als universitair docent bij de vakgroep Mediastudies. Haar specialisatie: het dekoloniseren van archieven. Tijdens een werkonderbreking uit protest tegen het politieoptreden bij het Maagdenhuis presenteerde zij zichzelf met megafoon aan de actievoerders. Ghaddar ziet de antizionistische strijd als levensdoel. Palestina zal bevrijd worden ‘from the river to the sea’, roeptoetert de docente, net als Libanon dat centimeter voor centimeter is ‘bevrijd van de zionistische bezetter’. Zonder enige academische distantie presenteert Ghaddar zich als aanhanger van terreurgroep Hezbollah. Op Instagram deelt zij emotionele beelden van een bezoek aan haar geboorteland, het ‘heilige bevrijde land op weg naar het geliefde Palestina’. 

Een collega van Ghaddar die aandacht verdient, is universitair hoofddocent Yolande Jansen. Samen met hoogleraar Sarah Bracke is zij de promotor van Omar Barghouti, medeoprichter van de internationale boycotbeweging BDS en oprichter van PACBI, de Palestijnse campagne voor de academische en culturele boycot van Israël. Barghouti staat als medewerker vermeld bij de vakgroep filosofie, waaraan Jansen als politiek en cultureel filosofe verbonden is. De docente klimt regelmatig in de pen. In de NRC schreef zij anderhalf jaar geleden dat de IHRA-definitie van antisemitisme onrechtvaardigheid jegens Palestijnen aanwakkert. Omdat tegenwoordig vooral rechts opkomt voor de strijd tegen antisemitisme, zou dat volgens de filosofe bijdragen aan raciale ongelijkheid. Jansens oplossing is het bestrijden van antisemitisme ‘als deel van een breder antiracismebeleid, dat de wortels van het racisme in de koloniale geschiedenis erkent en kritisch kijkt naar Europa en Nederland’. 

Politiegeweld

Tijdens de bezetting van universiteitsgebouwen op Roeterseiland en het Binnengasthuisterrein stond Yolande Jansen namens de demonstrerende studenten en medewerkers bereidwillig de Arabische omroep Al-Jazeera te woord. Vorige maand schreef zij een open brief aan het college van bestuur van de UvA om bij het Maagdenhuis vooral af te zien van politie-ingrijpen. Haar betoog is terug te vinden bij de anti-Israëlische lobbyclub The Rights Forum. Het is een lange opsomming van alle studenten die zij kent die met politiegeweld te maken zouden hebben gekregen. Politieagenten zouden zich schuldig maken aan racistische opmerkingen en veel studenten dragen nog steeds de psychische en lichamelijke gevolgen daarvan, aldus Jansen. 

Het politiegeweld ziet de filosofe als een patroon dat ‘iedereen die iets weet van koloniaal geweld, feilloos herkent’. “Er vindt verzet plaats tegen extreem, door de staat gesanctioneerd geweld. Vanwege een paar uit de hand gelopen acties krijgen vervolgens de slachtoffers van dit staatsgeweld de schuld.”  De rampzalig verlopen bezetting van het Binnengasthuisterrein in 2024 beschrijft zij daarentegen als ‘inspirerende’ studentencultuur: “Deze bezetting was een van de meest eendrachtige samenwerking van studenten van de meeste kleuren en genderidentiteiten die ik ooit bij elkaar heb gezien”. 

De bezetting van het Binnengasthuisterrein ziet Jansen als ‘inspirerende studentencultuur’

Ook op de Vrije Universiteit vond vorige maand een kortstondige bezetting plaats, waar de politie moest ingrijpen. Een petitie van medewerkers volgde. Onder de ondertekenaars bevond zich Yolande Jansen. De filosofe werkt namelijk ook bij de VU, als bijzonder hoogleraar namens de humanistische Socrates Stichting. Een andere ondertekenaar was Guno Jones, hoogleraar in de geschiedenis van kolonialisme en slavernij (de zogeheten Anton de Kom-leerstoel). Jones was een van de sprekers op het symposium over de naamsverandering van de VOC-zaal.

Marxisten

Ook de Vrije Universiteit grossiert in activistische academici. Daar komen we onder meer Pepijn Brandon tegen, hoogleraar mondiale economische en sociale geschiedenis. Brandon is een trouw lid van de marxistisch-trotskistische Internationale Socialisten. In 2007 verdedigde hij de deelname van zijn kameraden aan een herdenkingsbijeenkomst voor Hamasoprichter Ahmad Yassin: “Yassin is op een illegale manier om het leven gebracht. Hij is vanuit de lucht gebombardeerd, waarbij ook onschuldige burgers zijn omgekomen. Daar hebben wij tegen geprotesteerd. Iedereen zou daar tegen moeten zijn.” Net als zijn kameraad Engelberg aan de UvA benadrukt VU-professor Brandon dat je als Jood heel goed antizionistisch kan zijn. In zijn verweer dat hij geen Joodse zelfhater is, schreef hij in 2021 dat ook Marx en Trotski Joden waren, net als Tony Cliff, de oprichter van de Internationale Socialisten. Een maand na 7 oktober riep hij met acht Joodse academische collega’s de NRC-lezers op stelling te nemen tegen Israël. En vorig jaar klom hij in de pen tegen Joodse collega’s die zich in de krant tegen een boycot van Israëlische universiteiten keerden.

Docent theologie en Bijbelstudies Janneke Stegeman is net als Brandon een oudgediende. Inmiddels is zij medevoorzitter van het tegen antisemitisme aan schurende Christelijk Collectief, onderdeel van Kairos Sabeel. Rondom de kerstdagen viel dat collectief op met uitstallingen in kerken van bebloede, ingezwachtelde babypoppen om de ‘kindermoord’ te illustreren. Stegeman deelt nu en dan het podium met Hamassympathisanten van de Palestijnse Gemeenschap in Nederland (PGNL) en was aanwezig bij ten minste een van de bekladdingen van het pand van Christenen voor Israël in Nijkerk. In 2014 promoveerde zij op het ‘dekoloniseren’ van het Bijbelboek Jeremia.

Koloniaal

Marthe Wens is aan de VU universitair docente. De klimaatwetenschapster is tevens lid van Scientist Rebellion, een zusterorganisatie van Extinction Rebellion. In haar berichten op LinkedIn toont zij zich woedend over het politieoptreden op de VU van vorige maand. Agenten maken zich volgens haar geregeld schuldig aan ‘racistische of wrede, wraakzuchtige opmerkingen’ jegens de actievoerders, terwijl het bestuur volgens Wens niet eens het woord genocide in de mond durft te nemen. 

De universitair docent antropologie Sinan Çankaya kreeg vorige maand in bijna elke krant uitgebreid aandacht voor zijn boek Galmende geschiedenissen. De ‘genocide in Gaza’ zou zijn ogen hebben geopend en hem doen besluiten dat hij niet langer bij de blanke bovenklasse wil behoren met hun ‘hypocriete verlichtingsidealen’. Volgens Çankaya drukt de dominante aandacht voor de Holocaust het lijden van de Palestijnen weg: “De Palestijn is volledig ontmenselijkt, net zoals de Jood vroeger.”  Door het schuldgevoel over de Holocaust hebben de Joden volgens Çankaya Israël cadeau gekregen en zijn Joden in de raciale pikorde tot witheid verheven, om zo in Israël de koloniale belangen in stand te houden. De theorie dat de historische schuld de blanke Europeanen blind maakt voor de koloniale dimensie van de Gazaoorlog, deelt Çankaya met zijn VU-collega’s Brandon en Jones.