Het is de week van de Onafhankelijkheidsdag en Israël blikt terug. Radiozenders stoffen de klassiekers af: de stemmen van Arik Einstein en Ofra Haza schallen door de straten van Tel Aviv. Sommige café’s organiseren marathonuitzendingen van ‘burekasfilms’, zoals de sentimentele klassiekers uit de jaren zestig en zeventig worden genoemd.
Er is dit jaar veel aandacht voor de economische successen en technologische ontwikkelingen. Het Iron Dome-antiraketsysteem werd verkozen tot beste Israëlische uitvinding, bij een wedstrijd van het ministerie van Economie en Industrie. Navigatieapp Waze eindigde op de tweede plek, druppelirrigatie op drie. De website thefounderstudio.com presenteert een gevarieerd overzicht van wetenschappers en ondernemers die Israël de afgelopen jaren deden bloeien. Met al die aandacht voor het verleden is er ook hernieuwde belangstelling voor het historische symbool van Israël: de kibboets.
Want in de kibboetsen in het zuiden, met name in het gebied rond de Gazastrook, zijn interessante dingen gaande. De collectieve gemeenschappen overleefden de hyperinflatie van de jaren tachtig en de privatiseringen door het roer om te gooien. Landbouw maakte plaats voor hoogwaardige industrie. Tegenwoordig verdienen kibboetsen driekwart van hun inkomen in deze sector. En nu, zeventig jaar na de onafhankelijkheid, slaan de kibboetsen weer een nieuwe koers in.
Neem de organisatie SouthUp, opgericht in 2015, die onderwijs en werkgelegenheid in de hightechsector voor kibboetsniks stimuleert. In Revivim en Nir Am, twee kibboetsen in de buurt van Sderot, zijn met hulp van de organisatie al broedplaatsen voor lokale start-ups opgericht. Er is plek genoeg. Ongebruikte gebouwen worden heringericht als hippe kantoorruimte, compleet met pooltafels en een bar voor de sociale binding. Gedeelde eetruimten maken plaats voor computerschermen en servers. Nog eens twintig kibboetsen zijn van plan zich aan te sluiten. De Israëlische Innovatieautoriteit belooft extra subsidies voor deelnemers. Maar aan een plekje in de broedplaatsen zijn voorwaarden verbonden. De ondernemers moeten tenminste vijf jaar in de Sha’ar Hanegev-regio blijven. De bedoeling is dat minder jongeren naar Tel Aviv verhuizen op jacht naar banen in de hightechsector. Of het lukt de kibboetsen op deze manier door de moderne tijd te slepen blijft de vraag.
De beweging krijgt in ieder geval welkome publicitaire steun van een van ‘s werelds succesvolste jonge ondernemers, WeWork-oprichter Adam Neumann. De 39-jarige Amerikaanse Israëliër verovert sinds 2010 de wereld met zijn concept voor gedeelde kantoorruimten. Hij groeide op in kibboets Nir Am. In interviews verhaalt de miljardair vaak over het unieke gemeenschapsgevoel van zijn jeugdjaren. Maar het socialistische economische model van Nir Am kon hij nooit begrijpen. Zijn bedrijf noemt hij gekscherend de ‘kapitalistische kibboets’. Tijdens een recent bezoek aan enkele kibboetsen aan de grens met de Gazastrook vielen de transformaties me direct op. Op de velden werken gastarbeiders uit China en Zuidoost-Azië. De concurrentie met boerenbedrijven in het buitenland is moordend. Alleen de ondernemers die zich van de nieuwste agrarische technieken bedienen maken een kans. Maar op het Sapir-college, de grootste school voor hoger onderwijs in de regio, kiezen steeds meer jongeren voor een opleiding in de hightechsector. De nieuwe koers van de kibboetsen komt geen moment te vroeg.
Abonneer op het NIW
