Toch weer dat riedeltje

Elke week krijg ik wel een paar keer de vraag ‘hoe ik er nou in sta’, waarna de betreffende vragensteller mij indringend en ongemakkelijk aankijkt en ik in een fractie van een seconde moet inschatten of deze persoon daadwerkelijk geïnteresseerd is in mijn antwoord, of een haakje zoekt om wat kakelverse zekerheden mijn kant op te katapulteren. Ik schreef enkele columns geleden al over de hoepeltjes in de ogen van zo’n vragensteller: het twijfelachtige of het verkeerde, welk hoepeltje wordt het? Natuurlijk zijn er heel lieve en fijne mensen die de vraag vanuit oprechte interesse stellen, maar bij Mozes, wat zijn er veel die dat niet doen! 

Als antwoord heb ik een tijdje een riedeltje afgedraaid. Kort, verontschuldigend, de boot afhoudend, ook bedoeld om mezelf meer twijfeltijd te gunnen. Het riedeltje hielp soms, meestal niet. En ik voelde me er steeds vaker schuldig over, omdat er stiekem ergens de neiging in verscholen ligt ‘de goede Jood’ uit te hangen. Want dat is waarnaar vrienden, kennissen en collega’s op zoek lijken te zijn. Als het om leeftijdsgenoten gaat, zijn ze veelal beïnvloed door de overdaad aan meningen, grafiekjes en revisionisme die je op sociale media overspoelen zodra je de apps opent. De een hamassplaint me het morele relativisme in, waarbij iemand in de filosofische diepte tuurt en zich hardop afvraagt of een vrijheidsstrijder en een terrorist niet een en dezelfde is en vooral een kwestie van perspectief. 

Grote uitspraken

Dit is heus geen slechte vraag, alleen zien we bijvoorbeeld Oekraïense vrijheidsstrijders niet eerst een dag systematisch vrouwen verkrachten en spijkers in hun geslachtsorganen schieten, als onderdeel van hun wapenarsenaal. Een ander vertelt me dat antisemitisme vooral door het conflict komt en uitsluitend een westerse uitvinding is. Iemand legt mij uit dat de Joden zo getraumatiseerd zijn en zouden kunnen helen als we weggaan uit Dat Land. Ervan afgezien dat het woord ‘trauma’ het meest uitgekauwde woord van 2023 is, vind ik de gepsychologiseerde platitude ‘een getraumatiseerd volk’ in zijn geheel problematisch; je kunt hem bevestigen noch ontkrachten. 

Sommige gesprekspartners hamassplainen me het morele relativisme in: ‘het is vooral een kwestie van perspectief’

Ik zie collega’s met minimale informatie grote uitspraken op sociale media doen, ik hoor vrienden in aangetoonde desinformatie trappen. In een paar gevallen weet ik niet hoe ik verder moet met sommige vrienden als de oorlog, hopelijk zo snel mogelijk, voorbij is. Het herinnert me aan het hoogtepunt van de coronacrisis, toen sommigen zich niet wilden laten vaccineren. Alsof ik een kijkje achter het decor heb gekregen, en het blijkt van karton.

Online trekt het zwaartekrachtsveld aan meningen ook aan mij. Ook ik voel de aantrekkingskracht een uitspraak te doen, iets te zeggen, wat dan ook. Bij een aantal internationale en lokale Joden met veel volgers zie je het resultaat: ze worden overal uitgenodigd om de excuus-Jood uit te hangen. Kijk, De Joden zeggen het ook! Met de beste intenties laten ze zich tot exemplaar verheffen. De andere kant van het spectrum is overigens ook niet mals. Het is lastig kritisch te zijn over Israël zonder anti-Joods genoemd te worden door fanatiekelingen. Maar ik weiger mezelf tot aanwijsbord te maken.

Essay

Ik had me dan ook voorgenomen nooit meer mijn riedeltje af te draaien en te zeggen dat ik er liever niet meer zomaar over praat.

Een paar dagen later geleden deed ik het toch. Iemand die ik niet goed ken wilde mijn essay in de recent verschenen bundel Wie over vrede spreekt heeft moed, over de oorlog tussen Israël en Hamas, graag lezen. Ik nam het boekje de volgende dag mee en gaf het haar. Nog voor ze de achterflap had gelezen, vroeg ze waar mijn essay over gaat. “Eh, ja, kijk … ik heb best een kritisch stuk geschreven en ik ben ook niet zionistisch opgevoed of zo, dus dat lees je dan ook niet terug. En ik schrijf eigenlijk vrij weinig over het land zelf hoor.” 

Ik wilde het voor zijn, maar wat precies?