Vanaf vandaag kunnen Joodse Amsterdammers die na de Tweede Wereldoorlog onterecht werden aangeslagen voor niet betaalde erfpacht, of hun nabestaanden, op een speciale website terecht om teruggave van dat geld aan te vragen.
De gemeente Amsterdam gaat over tot terugbetaling van na de oorlog niet opgevraagde Gemeentegiro- tegoeden en van onterecht betaalde boetes in de zogeheten erfpachtkwestie. Daartoe is een stichting opgericht die de aanvragen gaat beoordelen, Stichting Individuele Terugbetalingen Amsterdam (ITA). De gemeente had het verwerken van de aanvragen ook in eigen hand kunnen houden, maar om de schijn van partijdigheid te vermijden is besloten dat door een onafhankelijke stichting te laten doen. Voorzitter van Stichting ITA is Hein Blocks. Blocks deed van 2011 tot 2013 het onderzoek waarbij ‘slapend’ geworden tegoeden bij de Gemeentegiro zijn teruggevonden en waarvan het saldo voor zover bekend niet alsnog na de oorlog is uitbetaald. Daarnaast publiceerde het NIOD in 2014 een onderzoek naar aanleiding van een artikel in Het Parool waarin stond dat na de oorlog teruggekeerde Joden boetes kregen voor niet betaalde erfpacht in de tijd dat ze ondergedoken of in een concentratiekamp zaten.
Aanvragen
De gemeente besloot vorig jaar dat het geld in beide kwesties terugbetaald moet worden aan de Joodse burgers die het betrof en als ze inmiddels zijn overleden aan hun nabestaanden. Daarvoor werd een bedrag opzijgezet van 870.000 euro. Stichting ITA heeft een speciale website opgezet waarop informatie staat over de terugbetalingsregeling en waarop een aanvraagformulier gedownload kan worden. Die site, www.stichtingita.com, gaat vandaag online. Tot en met 30 juni 2016 kunnen er aanvragen ingediend worden. In beginsel neemt het bestuur binnen drie maanden een besluit of de aanvraag gehonoreerd wordt. De gemeente Amsterdam maakt vervolgens het geld over als het een erfpachtboete betreft. Als het om een Gemeentegiro-tegoed gaat zal ING als rechtsopvolger van de Gemeentegiro het bedrag met rente uitbetalen. De procedure kan in sommige gevallen nog weleens wat voeten in de aarde hebben. Als de betreffende persoon overleden is, zou moeten worden uitgezocht wie juridisch gezien de juiste erfgenaam is. Omdat dat zeer veel werk betekent, zal de stichting bij het bepalen van de rechthebbenden uitgaan van het Nederlandse erfrecht en dus aan nabestaanden uitkeren. De stichting zal volgens voorzitter Hein Blocks soepel oordelen in gevallen waar deze relatie niet eenduidig is vast te stellen. „Het is mogelijk dat meerdere mensen, die geen familie van elkaar zijn, een claim indienen op dezelfde rekening of dezelfde erfpachtzaak en niet uit te vinden is welke indiener nu een familierelatie heeft met de rekeninghouder of erfpachter. Dan kan de stichting besluiten twee keer uit te keren. Zeker bij de Gemeentegiro gaat het om hele kleine bedragen, soms maar een paar euro. We kunnen beter een keer te veel uitkeren, dan een keer te weinig.”
Potje
Nadat het NIOD-rapport vorig jaar werd gepubliceerd en de gemeente Amsterdam een bedrag reserveerde voor de terugbetaling, heeft het nog een tijd geduurd voordat bekend was hoe de procedure in z’n werk zou gaan. Eerst moesten er lijsten worden opgesteld van personen die onterecht voor achterstallige erfpacht werden aangeslagen. In totaal zijn dossiers van 240 erfpachtzaken teruggevonden waarbij onterecht boete is betaald. De namen van de betreffende mensen zijn op de site terug te vinden. De lijst is opgesteld op basis van bezwaarschriften die destijds zijn ingediend, terwijl het ook goed mogelijk is dat er mensen zijn die de boete hebben betaald en nooit bezwaar hebben aangetekend. Ook voor die zaken kan met de juiste bewijzen een aanvraag worden ingediend. „We hebben geen idee hoeveel zaken dat zijn,” zegt Hein Blocks. „Maar de kans is niet groot dat al het geld dat de gemeente heeft gereserveerd voor de terugbetaling van de erfpachtboetes hoeft te worden uitgekeerd.” De 240 bekende erfpachtzaken zijn goed voor een opgerent totaalbedrag van zo’n 450.000 euro, gemiddeld 1875 euro per zaak. Het Gemeentegiro-tegoed betreft opgerent totaal rond de 50.000 euro voor 888 rekeningen. Hoogstwaarschijnlijk blijft er van de 870.000 euro van de gemeente dus nog een aanzienlijk deel over. Wat daarmee gebeurt is geen zaak van de stichting: „Dat is aan de gemeente.” Al eerder heeft burgemeester Van der Laan zich daar wel over uitgesproken. Het resterende bedrag gaat naar collectieve Joodse doelen. Mogelijkheden die de burgemeester daarbij aangaf zijn het nieuw te bouwen Sjoamuseum of de wand met namen van alle Nederlandse Holocaustslachtoffers. In een brief die burgemeester Van der Laan vandaag aan de gemeenteraad stuurt, schrijft hij dat de resultaten van een vervolgonderzoek naar de erfpacht en andere gemeentelijke belastingen dit najaar verwacht worden. Daarna wordt besproken of de gemeente daar consequenties aan verbindt.
Abonneer op het NIW
